Sağlıklı boşanma

Boşanma vakaları her geçen yıl artıyor. Ve bu sancılı süreç, çoğu ailede ciddi travmalara sebep oluyor. Peki sağlıklı boşanmanın yolu var mı? Boşanma psikolojisi üzerine çalışan psikologlar, boşanma sürecinin çeşitli aşamaları olduğunu ve her aşamanın insan üzerinde değişik etkiler yarattığını söylüyor. Bu aşamaları bilirseniz, neyi neden yaşadığınız sizin için daha anlamalı olabilir. Belki de böyle daha kolay baş edebilirsiniz.

Danışan: Eşimle boşanma kararı aldık. Bu uzun yıllardır üstünde düşündüğüm ama bir türlü adım atmaya cesaret edemediğim bir konuydu. Özellikle bu yıl kafamın içinde uzun uzun evirip çevirdim ama artık çıkış yolu bulamadım ve eşime boşanmak istediğimi söyledim. Çok kavga ediyoruz, çok ayrı düşünüyoruz, birbirimizi dinlemiyoruz, yıpratıyoruz. Hem kendi ruh sağlığımız için hem de çocuklarımızın huzuru için böylesinin daha hayırlı olacağını düşünüyorum. O nedenle size danışma nedenim eşimle barışmak veya evliliğimi kurtarmak değil. Ben medeni insanlar gibi boşanmak, ayrılığın ardından iletişim içinde kalabilmek, çocuklarımız hakkında konuşabilmek istiyorum. Belki “Evliyken iletişim kuramıyordunuz, boşandıktan sonra nasıl kuracaksınız” diyebilirsiniz. Haklısınız, bunun ne kadar mümkün olabileceğini bilmiyorum, çünkü şu anda kedi köpek gibi sürekli kavga ediyoruz. Yine de belki bir yolunu öğrenebiliriz diye umut ediyorum. Sağlıklı boşanmanın yolu var mı?
- Dr. Başak: Boşanma psikolojisi üzerine çalışan psikologlar, boşanma sürecinin çeşitli aşamaları olduğunu ve her aşamanın insan üzerinde değişik etkiler yarattığını söylüyor. Bu aşamaları bilirseniz, neyi neden yaşadığınız sizin için daha anlamlı olabilir. Belki de böyle daha kolay baş edebilirsiniz. Siz şu an karar aşamasındasınız ve kararınızı eşinize bildirdiniz. Bu bildirim aşamasında genellikle herkes eteğindeki taşları döker, bugüne kadar konuşulmayanlar konuşulur, hesaplaşmalar başlar.
Danışan: Gerçekten öyle oluyor. Hesaplaşma bitmiyor ve sürekli suçlamalar var.
- Dr. Başak: Konuyu ailenize söylediniz mi?
Danışan: Evet, çekirdek ailemiz yani anne-babalar ve kardeşler biliyor.

AİLELERİN MÜDAHALELERİ ÇİFTLER ÜZERİNDE BASKI OLUŞTURUYOR

- Dr. Başak: Kararın bildirilmesi aşamasında ailelerin de işin içine girip sağlıklı, sağlıksız önerilerde bulunmaları, işinize karışmaları, öğüt vermeleri ya da müdahale etmeleri sık sık görülür. Bu boşanma kararını veren ve talep eden kişi üstünde baskı ve ek stres oluşturabilir.
Danışan: Baskıdan çok suçlama diyelim. Özellikle annem beni suçluyor ve buna dayanamıyorum. Bu nedenle bu aralar onunla pek konuşmak istemiyorum. Bu çok acı çünkü ona en çok ihtiyacım olduğu bir zaman ondan gereken desteği alamıyorum. Aklı sıra evliliğimi kurtarmaya çalışıyor ama kurtarılacak bir şey olmadığını bilmiyor.
- Dr. Başak: Bu çok doğal, çünkü siz bu kararı biraz önce de söylediğiniz gibi yıllardır düşünüyorsunuz. Ağzınıza aldığınız bir lokmayı yutmadan önce uzun uzun çiğnemek, yutmanızı kolaylaştırır. Bu da onun gibi bir şey. Siz bu kararı uzun bir süre “çiğnediniz”. Oysa yeni duyanlar, buna eşiniz, anneniz ve diğer yakınlarınız da dahil, hiç beklemedikleri bir anda ağızlarında yutulması gereken bir lokma buldular. Onların da yutmadan önce biraz çiğnemeye ihtiyacı olduğunu düşünebilirsiniz.

AYRILIK KARARI SONRASI “DELİ SÜREÇ”

Danışan: Bu çok doğru bir benzetme oldu, annem gerçekten yutmaya hazır değil, hatta sürekli ağzından çıkarmaya çalışıyor diyebiliriz. Peki ne yapmam lazım?
- Dr. Başak: Onların bu süreçte sorular sormalarını, anlamaya çalışmalarını doğal karşılayabilir, diğer yandan sizin de kendi özel alanınız içinde kalıp aynı süreci yaşamaya ihtiyacınız olduğunu açıklayabilirsiniz. Böylelikle kişisel sınırlarınızı net bir şekilde belirlersiniz. Çünkü karar bildirildikten sonra gelen aşama aslında çok daha zorlu bir aşamadır.
Danışan: Neden?
- Dr. Başak: Bu geçiş sürecine psikologlar “deli süreç” diyor. Her iki tarafın da daha önce hiç yapmadığı davranışlar ortaya çıkabilir, cinsel davranışlarda özellikle artış gözlenebilir. Kızgınlıklar, hesap sormalar, suçlamalar, kavgalar artabilir. Uzun yıllar beraber yaşadığınız, her şeyi paylaştığınız kişiden sadece fiziksel değil duygusal anlamda da ayrılmak bazı kişiler için ölüm kadar acı verebilir. Ve aslında bu yoğunlukta bir acıya neden olan kişi, ayrılmak isteyen kişidir, yani suçludur. Ne yaparsanız yapın karşınızdakini suçlama duygusunu azaltmak mümkün değildir.

KIZGINLIKLARIN BİTMESİ ZAMAN ALABİLİR

Danışan: İkimiz de birbirimizi suçluyoruz ilişkiyi yürütemediğimiz için ve farkındayım ki bu kızgınlıktan başka hiçbir işe yaramıyor. Bu kadar kızgınken de konuşmak mümkün değil.
- Dr. Başak: Kızgınlıkların bitmesi zaman alabilir. Bazı çiftler boşanma davaları sürerken -ki bu bazen yıllarca sürebilir- kızgınlıklarını korurlar. Karşısındakini suçlayan kişi ona “gününü göstermek”, ceza vermek isteyebilir. Bunun nedeni çoğunlukla “sen benim canımı acıttın, ben seninkini daha çok acıtacağım” şeklinde bir düşüncedir.
Danışan: Tam da öyle davranıyor, oysa yıllardır benim canımı nasıl acıttığının farkında bile değil. Ama ben hepsini bir tarafa koydum, bu kararımla huzurluyum. O ise çok kızgın ve bana çok kötü davranıyor. Bazen ağza alınmayacak şeyler söylüyor, şaşırıyorum. Bunları yıllardır nasıl da içinde tutmuş... O, bu şekilde kızgınlığını kusunca ben ne yapmalıyım? Çünkü bu şekilde sonu gelmeyen bir yola giriyormuşuz gibi geliyor.

BOŞANMA, ÖLÜMDEN SONRAKİ İKİNCİ BÜYÜK STRESTİR

- Dr. Başak: Şu anda ona katlanamayacakmışsınız gibi hissetseniz de, hayatınızın bir döneminde onu sevdiğinizi hatırlayın. Ona cevap verme, haklı olduğunuzu kanıtlama isteği baskın gelebilir ama sizin de söylediğiniz gibi bu sizi çıkmaz bir yola sokar. Bunun yerine, “Geçmişimizle ilgili güzel anılarımız, birbirimize karşı bir zamanlar yaşadığımız güzel duygularımız var, ben bunları bu şekilde hatırlamak istiyorum, bu nedenle umarım saygısızlık etmeden, birbirimizi kırmadan kendimizi kontrol ederek bunları koruyabiliriz” diyebilirsiniz.
Danışan: Böyle sakin konuşabilmeyi çok isterdim ama çok zor.
- Dr. Başak: Sağlıklı boşanmak istiyorsanız bu tarz bir inançla davranmanız ve böyle bir tutum içinde kalmanız gerekir. Boşanma sırasında insanlar karmaşık duygular yaşarlar; terk edilme duygusu, kızgınlık, yalnızlık, kararsızlık, depresyon, hata yapma korkusu, yetersizlik, kaygı, acıma ya da mutluluk... Bütün bu duygular ile baş etmeye çalışırken, “buna neden olan kişi”ye olumlu yaklaşmak zordur. Bu aşamada suçlamak yerine empati kurmak karşınızdakinin acısını azaltmasa bile kızgınlığını azaltabilir, iletişimi mümkün kılabilir. Bunlara ek olarak stres skalasında, boşanma, ölümden sonra ikinci sırada gelir. Bu nedenle, stresle baş etme konusunda donanımlı olmak, becerileri geliştirmek, yeni yollar öğrenmek, boşanma sürecini daha kolay atlatmaya yardım edebilir.