AK Parti’nin yargı modeli

Taslakta adli ve idari yargı ayrımı devam ediyor ama Danıştay ve Yargıtay birleştirilerek tek bir “Temyiz Mahkemesi” kuruluyor. Yargıda içtihat birliği sağlanması bakımından bunu isabetli buluyorum.

Fakat öngörülen modelde Başkan’a ve Meclis çoğunluğuna yargının yapılandırılmasında o kadar geniş yetkiler veriliyor ki, bunun yargı bağımsızlığını zedelemesinden, adalet kurumlarına güveni sarsmasından endişe ederim.

HSYK NASIL OLACAK?

Önce adındaki “Yüksek” kavramı çıkıyor, yine 22 üyeden oluşuyor, Adalet Bakanı yine kurul başkanı, Müsteşar yine kurulda tabii üye... Kalan 20 üyenin 6’sı ülke genelinde hâkim ve savcılar tarafından seçilecek. Buraya kadar sorun yok. Fakat kalan 14 üyenin 7’sini Meclis çoğunluğu, 7’sini siyasi bir kişilik olan ‘Başkan’ seçecek!

Yargıtay’ın, Danıştay’ın ve Adalet Akademisi’nin HSYK’ya üye seçmesine son veriliyor.

Adalet Bakanı’nı ve Müsteşar’ı da katarsak, hâkimlerin atama, terfi ve disiplin işlerine bakan HSYK üyelerinin 16’sı siyasi erk sahibi olan Başkan ve Meclis (çoğunluğu) tarafından seçilecek... Hâkim ve savcıların kendileri tarafından seçilecek üyelerin sayısı ise sadece 6 olacak.

VENEDİK KRİTERLERİ

Avrupa’da HSYK gibi değişik adlarda kurullar var, bunlara genel olarak ‘yargı kurulu’ deniliyor. Venedik Komisyonu Adli Atamalar Raporu’nda aynen şu ilke mevcuttur:

“Yargı kurulu üyelerinin önemli bir çoğunluğu bizzat yargı tarafından seçilmelidir. Kurulun demokratik meşruiyetini sağlamak amacıyla geriye kalan üyeler üstün hukuki niteliklere sahip kişiler arasından Parlamento tarafından seçilmelidir.” (Paragraf No: 29)

Hâkimlerin Bağımsızlığı, Verimliliği ve Rolü Hakkında Avrupa Konseyi’nin “Tavsiye Kararı”nda da üyelerin çoğunluğunun yargı kökenli olmasının fevkalade önemli olduğu belirtilmektedir. (No: 94/12)

Bugünkü HSYK’da, bu kriterlere uygun olarak 22 üyenin 15’ini yargının kendisi, değişik kademelerde, kendi içinden seçmektedir. Üstelik bugün 4 üye atayan cumhurbaşkanı anayasal anlamda “tarafsız”dır.

Halbuki, AKP’nin taslağında, tam tersine, siyasi güç, üyelerin ezici çoğunluğunu, 22 üyenin 16’sını atayacaktır!

YARGITAY NASIL OLACAK?

Yargıtay, Danıştay’la birleştirilerek Temyiz Mahkemesi haline getirilecek. Üyelerinin dörtte üçünü HSYK seçecek, dörtte birini Başkan seçecek, belirli niteliklere sahip hukukçular arasından.

Bugün de HSYK seçiyor ama HSYK’nın yapısının nasıl değişeceğini gördük. Öyle bir HSYK’nın Temyiz Mahkemesi’ne seçeceği üyelerin tarafsızlığı konusunda kamuoyunun güven duyması kolay mıdır?

Hem niye Başkan da Temyiz Mahkemesi’ne üye atıyor? Evet, “zavallı Obama” da Yüksek Mahkeme’ye üye atıyor ama onun atadığı üyeler Senato’nun onayına
bağlı olduğu gibi Amerikan Yüksek Mahkemesi’nin anayasa mahkemesi işlevi de vardır, sırf Temyiz Mahkemesi değildir.

VE ANAYASA MAHKEMESİ

Bugün Anayasa Mahkemesi’nin 17 üyesi var. Bu sayı değişmiyor. Fakat üyeleri değişecek! 9 üyeyi Meclis (çoğunluğu), 8 üyeyi siyasi bir kişilik olan Başkan seçecek.

Bugün Anayasa Mahkememize Meclis üç üye seçiyor. Diğer üyeleri Cumhurbaşkanı atıyor fakat yargı organlarının ve YÖK’ün gösterdiği adaylar arasından, ayrıca belirli nitelikteki isimlerden...

AK Parti’nin taslağında ise Anayasa Mahkemesi’ne üye seçiminde yargı tamamen devre dışı, Başkan ve Meclis belirli niteliklere sahip kişileri atayacak, özel bir hüküm konulmazsa, bütün üst yargı kurullarının üyeleri yenilenecek!

Siyasi gücün yargı üzerinde hayli etkili hale gelmesine yol açacak olan bu modeli çok yanlış buluyorum.

Yarın devam edeceğim.