Frak, penguen, cumhuriyet

Hadi ULUENGİN

DTP lideri Hüsamettin Cindoruk TBMM başkanlığı dönemini ‘‘Gazete Pazar’’a anlatırken, oturumlarda giymek zorunda olduğu frağı kastederek, kendisini ‘‘penguen’’ gibi hissettiğini vurguluyordu.

Doğru söze ne denir !..

Önümüz Cumhuriyet Bayramı, rical yine frak ve silindir şapkayla görünecek.

Eminim, bunların yüzde doksan dokuzu da ‘‘penguen’’ hissiyatına kapılacak.

Ama hemen hiç biri Cindoruk'un dürüst tepkisini dışa vurmayacak.

* * *

FRANSIZCA ‘‘froc’’ kökeninden inen ve özelliğini kuyruğundan alan frak 19. yüzyıl sonunda yaygınlaşmış bir tören elbisesidir. Redingotun resmi şeklidir.

Gerçek adı yine Fransızcadan ‘‘haut de forme’’ olan ve Türkçeye silindir sözcüğüyle geçen şapka ise frakla aynı döneme uzanır. Birincisini tamamlar.

Dersaadet'teki elçiler ve onlara özenen tatlısu frenkleri hariç tutulursa, frak kostüm ve silindir şapka bizim ülkemize 1923 devrimleriyle girmiştir.

Değme İngiliz centilmeninden daha çok yakıştırdığı frağıyla hanımları ‘‘paso doble’’ dansa kaldıran veya Kral Edward'ı silindir şapkayla karşılayan Mustafa Kemal, son derece isabetli bir kararla, her iki protokoler giyim aksesuvarını da çağdaşlaşma simgesine dönüştürmüştür.

Sosyal ihtilal kendi diyalektiğinde hal ve oluş ihtilalini de getirmiştir.

Ama defalarca dikkatiniz çekerim, Gazi döneminin kıyafetini giymiştir.

Yamyam bir Afrika kralı gibi, sömürgeci efendilerinin tarihinden öğrendiği 17. asır Felemenk perukasını kafasına geçirmemiştir. Palyaçoluğu reddetmiştir.

Gelenek, TBMM Başkanının frakla oturum yönettiği ve erkanın resmi törende penguen kuyruk üzerine bir de silindir şapka geçirdiği bugüne kadar gelmiştir.

* * *

OYSA, frak ve silindir şapka hemen bütün ülkelerinde tarihe karışmıştır.

Düğün ve konserlere özgü nadir istisnalar hariç, İkinci Savaş'tan bu yana ne kuyruklu redingot giyilmektedir, ne de kafaya ipekli tas oturtulmaktadır,

Kökeni Fransa'ya uzanmasına rağmen Chirac 14 Temmuz bayramında ahaliyi silindir şapkayla selamlamamaktadır. Mitterrand Devrime sembol addettiği Pantheon'u frakla değil, harcıalem bir koyu renk elbiseyle ziyaret etmektedir.

Demokrasinin öncelik taşıdığı parlemantolarda da, başkan, koltuğa sıkışan penguen kuyruğunu çekiştirmekle oturumu yönetmek arasında bocalamamaktadır.

Ama yine aynı parlemantolarda, frakla yönetilen meclislerde vuku bulduğu gibi, milletvekilleri dışarıya çıktıklarında yaka paça kodese tıkılmamaktır.

* * *

MUSTAFA Kemal frak giydi ve ‘‘paso doble’’ dansa kalktı. Çok yaraştı.

Silindir şapka taktı ve Büyük Britanya Majestesini karşıladı. Çok yakıştı.

Çünkü Gazi ihtilal yaptı ve kendi çağının protokoler tarzına uydu.

15. yüzyıl İtalyan pelerinini veya 18. asır İngiliz mintanını kuşanmadı.

Oysa heyhat, bugünkü ‘‘şekil cumhuriyetçileri’’ bu gerçeği anlayamıyor.

İdeolojide nasıl yirmili ve otuzlu yılların fikirlerine tabu olarak sarılıyorsa, protokolde de aynı dönemin modasına yapışıyor. Gülünç oluyor.

Şekillere ve şekilciliğe tutunarak kendi dogmalarını korumaya çalışıyor.

Halbuki, Cumhuriyetimize bin şükür, bizzat onun sayesinde frak kostüm ve silindir şapka simgelerini artık aştık. Şekilden yola çıkarak özü yakaladık..

Şimdi biliyoruz ki hayat ve moda dönüştü. 20. yüzyıl sonu insanları frak kostüm ve silindir şapka giyenleri penguenle özdeşleştiriyor. Komik görüyor.

Biz ve bizim Cumhuriyetimiz böyle bir komikliği hak etmiyoruz.

Biz mantığı ve yöntemi Büyük Mustafa Kemal'den bir defa öğrendik, şimdi, hiç durmadan değişen zamanların yeni özünü ve yeni şeklini talep ediyoruz.