Enis Berberoğlu: NATO Balkanlaşır mı?

Enis BERBEROĞLU

Kosova'ya yağan bombaları yalnızca ‘‘insanlık hediyesi’’ sayan iyimser yaklaşım ilk 48 saatte gelişen olayları açıklamakta pek yeterli olmadı... Sırplar'ın Arnavutluk'a ateş açmaları, Makedonya'daki Sırplar'ın ayaklanması... Havada uçuşan ABD patentli ‘‘Türkiye ile Yunanistan çatışabilir’’ yorumları sadece Kosova'da ezilen Arnavutlar'ın haklarını teslim amacıyla izah edilemez... Zaten batı dillerinde meselenin karmaşık hale gelmesi, ‘‘Balkanlaşma’’ sözüyle ifade bulur.

* * *

ABD'nin 1913-1916 yılları arasında İstanbul'daki Büyükelçilik görevini üstlenen Henry Morgenthau, Birinci Dünya Savaşı'nın ilk günlerinde Avusturyalı meslektaşı Marki Pallavicini ile buluştu... Marki, daha birkaç ay önce İmparator Franz Joseph'in 84'üncü doğum gününde varılan kararı ABD'li diplomata açıklamakta sakınca görmedi: ‘‘Avrupa'da savaş kaçınılmazdı, Bükreş Anlaşması'nı kabul etmek mümkün değildi...’’

Balkan savaşlarını bitiren Bükreş Anlaşması ne Avusturya'nın, ne de Almanlar'ın işine geldi... Çünkü:

1) Savaştan galip çıkan iki ulus Yunanistan ve Sırbistan oldu.

2) Özellikle Sırbistan'ın güçlenmesi, Bosna'da geniş bir Sırp nüfusu kontrol altında tutan Avusturya'yı telaşa sürükledi.

Avusturyalı Marki, ABD Büyükelçisi'ne her iki Balkan Savaşı'nın çıkmasını, ‘‘Türkiye'nin Sırbistan'ı ortadan kaldıracağı’’ umuduyla önlemediklerini itiraf etti. Ama umutlar boşa çıktı.

Avusturya'nın endişesini paylaşan Alman Kayzeri İkinci Wilhelm, ‘‘Sırplar kumanda etmek için değil itaat için yaratıldılar. Gerekirse kılıcımı kınından çekerim’’ diye tehditler savurdu. (Birinci Dünya Savaşı-Prof Pierre Renouvin/Altın Kitaplar).

* * *

Balkan Savaşı'ndan sonra Arnavutlar beşe bölündü. Bugünkü Arnavutluk, Karadağ, Kosova, Sırbistan ve Makedonya...

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Tito Yugoslavyası, sadece Arnavutlar'a federasyon hakkı tanımadı. Kos,ova Sırbistan'ın parçası sayıldı.

Ne var ki ‘‘Büyük Arnavutluk’’ hayali ölmedi. Aksine Enver Hoca'nın öğretileri Tito sosyalizmine rakip çıktı...

Dolayısıyla ilk kritik soru ortadadır: NATO, Kosova'da etnik sınırları bomba marifetiyle çizmeyi becerirse, ayrılıkçı güçlerin Arnavutluk'la birleşmesini önleyebilir mi? Önlemek ister mi? Önlemeye gücü yeter mi?

* * *

Türkiye ve Yunanistan'a gelince... Atina'nın mevcut pozisyonunu, Rusya-Sırbistan ve Yunanistan Ortodoks ekseniyle izah etmek mümkündür...

Ama asıl kritik süreç, Sırplar'ın NATO kara birliklerinin konuşlandığı Makedonya'ya saldırması halinde başlayacaktır.

Makedonya isim tekelini elinde bulundurmak iddiasıyla bu ülkeye dört yıl ambargo uygulayan Atina'nın Sırplar'ın operasyonuna destek vermesi, yüksek olasılıktır. Bu harekáta karşı Makedonya'nın Balkanlar'daki büyük ağabeyi Türkiye'nin boş durması beklenemez...

* * *

Özetlersek, Balkanlar'a uzanan NATO için ‘‘Balkanlaşma’’ tehlikesi mevcuttur. Amerika-Avrupa çekişmesi, Atina-Ankara çıkar ayrılığı ittifak açısından aşılması güç sorunlardır. Bu hassasiyetlerin göz önünde tutulması NATO'nun marevra alanını daraltır, aksi ittifakı zorlar...

Tekrar başa dönersek... Balkanlar'ı bombalamak akıllı işi midir?