500 YTL borca yurtdışı çıkış yasağı olur mu

Uçağın kalkmasına çok az süre var. Pasaport ve biletinizi uzatıyorsunuz, uçağa binişle ilgili işlemleri yaptırırken, bir görevli yanınıza yaklaşıyor. ‘Efendim, yurtdışına çıkışınız yasaklandı. Maalesef, uçamayacaksınız’ diyor ve pasaportunuza da el koyuyor.

Adamcağız çırpınıyor, ‘Durun ne oluyor, mutlaka gitmeliyim. Bu seyahat benim için çok önemli’ diyorsa da boşuna... Birazdan uçak havalanıyor.

Sonunda olay öğreniliyor; 500 YTL’lik bir borç nedeniyle, yurtdışına çıkışı engellenmiş!...

OLAY NE?

Olay, kamu alacağını tahsil etmeye yönelik bir işlem...

Konu vergi borcu olanlar açısından çok net: 15 bin YTL (15 milyar TL) ve üzerinde borcu olanların yurtdışına çıkışları engellenebiliyor.

Bu tutarın altında borcu olanlara, tahsil dairelerince ‘yurtdışına çıkış yasağı’ uygulanamıyor (Bkz. 5682 sayılı Pasaport Kanunu Md.22 ve 11.6.1996, 1.3.2002 tarihli Resmi Gazetelerde yayınlanan 395 ve 424 Seri No.lu Tahsilat Genel Tebliğleri).

Bankalar Kanunu ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) açısından olay net değil: TMSF’nin uygulamalarında, yurtdışı çıkış yasağı 15 bin YTL’nin altında borcu olanların hatta, bunlara kefil olanların da yurtdışına çıkışı engellenebiliyor.

Örneğin 5 bin YTL ya da 500 YTL borcu olan birinin dahi yurtdışına çıkışı engellenebiliyor. Bunların sayısı da 10.000 civarında...

YASAL DAYANAĞI

TMSF uygulamasının yasal dayanağını araştırıyoruz.

1- 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, TMSF alacakları da kamu alacağı olduğu için, uygulanıyor.

Bu yasaya göre çıkarılan 424 No.lu tebliğde, ‘yurtdışı çıkış yasağı’ 15 bin YTL ve üzerindeki borçlar için uygulanıyor.

2- TMSF’ye; ‘500 YTL ya da 2.000 YTL borcu olana, yurtdışı çıkış yasağını uygulayamazsınız. Bunu neye göre yapıyorsunuz?’ diye soruyorsunuz. ‘4389 sayılı Bankalar Kanunu’nun 15. maddesinin üçüncü fıkrasına göre yapıyoruz’ yanıtını alıyorsunuz.

O maddeyi dikkatle okuyoruz; ‘Fona borcu olanlar ile tüzel kişi borçluların kanuni temsilcileri hakkında Pasaport Kanunu’nun 22. maddesi hükümleri uygulanır’ deniliyor.

Pasaport Kanunu’nun 22. maddesi aşağıdaki gibi;

‘Yurtdışına çıkmaları;

- Mahkemelerce yasaklananlara,

- Memleketten ayrılmalarında, genel güvenlik bakımından mahsur bulunduğu İçişleri Bakanlığı’nca tespit edilenlere,

- Vergiden borçlu olduğu, pasaport vermeye yetkili makamlarla bildirilenlere,

pasaport ve seyahat vesikası verilmez.

Bu durumda olanların açık kimlikleri ve tahdit sebebi, ilgili daireler tarafından mahallin polis makamlarına bildirilir. Bunların yurtdışına çıkışları engellenir ve kendilerine pasaport verilmez verilmişse geri alınır.’

Görüldüğü gibi, Pasaport Kanunu’nun 22. maddesinde, yurtdışına çıkışı yasaklama bakımından, hiçbir kuruma genel bir yetki verilmemiştir.

Çıkışın hangi durumlarda engellenebileceği, tek tek sayılmıştır. Buna göre, TMSF’nin 500 YTL borç için yurtdışına çıkışı engellemesi, hukuken mümkün değildir.

Anayasamızın 23. maddesi ile güvence altına alınan ‘seyahat hürriyeti’nin, hukuki dayanağı olmadan engellenmesi, Anayasa’ya da aykırıdır.

Kaldı ki TMSF Yönetmeliği’nin ‘Fonun Görev ve Yetkileri’ başlıklı sekizinci maddesinde, Fon alacakları hakkında 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanabileceği belirtildiğine göre, bununla ilgili 15.000 YTL’lik sınır, fon alacakları için de uygulanmalı.

Zor koşullar altında görev yapan TMSF’nin, bu yoğunluğu ve bazı sorunları nedeniyle, 500 YTL ya da 3.000 YTL gibi düşük tutarda borcu olanlara yönelik ‘yurtdışına çıkış’ engellemesini, gözden kaçan bir ayrıntı olarakdüşünmek istiyoruz.