Bilgi Felsefesi (Epistemoloji) nedir? Bilgi Felsefesi temel kavramları ve temsilcileri hakkında bilgi
Güncelleme Tarihi:
Epistemoloji, temel konusu ''bilgi'' olan ve farklı görüşleri kapsayan felsefi bir sistemdir. İlgilendiği konular arasında bilgiye ulaşma yöntemleri ve doğruluk gelir. Bu felsefenin içinde yer alan görüşler, bilgiyi tanımlama ve elde etme yöntemleri bakımından birçok türe ayrılır. Bilginin kaynağını araştırmak ve doğru olup olmadığını sorgulamak da bilgi felsefesinin temel unsurları arasında yer alır. Epistemolojinin temsilcileri kimdir, temel kavramları nelerdir? Sizin için detayları derledik.
Bilgi felsefesinin tarihi Antik Yunan Çağına kadar uzanır. Örneğin ünlü düşünür Sokrates, insanın doğduğunda her şeyi bildiğini, bu bilgileri öğrenmek için hatırlamasının yeterli olacağını öne sürmüştür. Platon ise dünyayı ''idealar dünyası'' ve ''nesneler dünyası olarak'' ikiye ayırmış, gerçek bilginin idealar dünyasında olduğunu savunmuştur.
Bilgi Felsefesi (Epistemoloji) Nedir?
Epistemoloji, temelde bilgi kavramının yapısı ve gerçekliğiyle ilgilenen bir felsefe dalıdır. ''Doğru bilgi var mıdır?'' - '' Doğru bilgiye ulaşmak mümkün müdür?'' sorularına cevap arayan düşünürler, farklı yöntemler geliştirmiştir. Bazı filozoflar gerçek bilgiye ulaşmanın imkanlar dahilinde olduğunu ifade etmiştir. Bazıları ise ''görecelik'' kavramını baz alarak doğru ya da gerçek bilginin mümkün olmadığını öne sürmüştür.
Örneğin Septisizm adıyla da bilinen Şüphecilik akımına göre ''gerçek / doğru bilgi'' yoktur. Her bilgi ve olgu kişilerin olayları yorumlama kapasitesine ve algısına göre değişir. Bununla birlikte ''zaman'' kavramı da gerçek bilgiye ulaşmayı imkansız kılar. Kişinin bir yıl önceki ve bir yıl sonraki düşünceleri bile farklılık gösterebildiğine göre, evrensel ve mutlak bir bilgiden bahsetmek söz konusu olamaz.
Diğer akımlara göre bilgiye ulaşma yöntemleri şu
Rasyonalizmde - Akıl yoluyla
Empirizmde - Deneyim ile
Entüisyonizm - Sezgi yoluyla
Determinizm - Neden - sonuç ilişkisiyle
Materyalizm - Gözlemlenebilir verilerle
Bilgi Felsefesinin Temel Kavramları Nelerdir?
Bilgi felsefesinde doğruluk, gerçeklik ve temellendirme olmak üzere üç temel kavram vardır. Bir bilginin doğru olabilmesi için hem geçerli hem de anlamlı olması gerekir. Örneğin ''saçma sapan'' ifadesinde ''saçma'' kelimesi anlamlıyken ''sapan'' kelimesi herhangi bir anlam ifade etmez. Ancak ''bu film siyah beyazdır'' dendiğinde aktarılan bilgi doğrudur. Geçerlilik de ise verilen bilginin ''her zaman için'' doğru olması anlamına gelir. Örneğin ''bütün filmler siyah beyazdır'' ya da ''hayvanlar siyah renklidir'' ifadesi sadece bazı filmler ve hayvanlar için doğrudur.
Bilgi felsefesine göre, her geçerli bilgi doğrudur fakat her doğru bilgi geçerli değildir.
Gerçeklik, dış dünyaya bağlı olan varlıkların tanımlanmasında kullanılan bir kavramdır. Gerçekliğe ulaşmak için ''Doğru mu yanlış mı'' sorusu değil ''var mı yok mu'' sorusu sorulmalıdır. Temellendirme ise bir bilginin neden doğru ya da yanlış olduğunu açıklamak ve örneklendirmek anlamına gelir. ''Önerme'' ve ''Tüme varım'' yöntemleri temellendirmenin bir parçasıdır. Örneğin Fransız düşünür Rene Descartes'in ''Düşünüyorum, öyleyse varım'' sözü tüme varım yoluyla temellendirmeye örnek gösterilebilir.
Bilgi Felsefesi Temsilcileri
Sokrates ''Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir'' sözüyle bilgi felsefesinin temelini atmıştır. Filozofa göre, insan ancak sorgulayarak ve ''bilmediğini kabul ederek'' gerçek bilgiye ulaşabilirdi. Hayatı boyunca hiçbir şey yazmamış olmasına rağmen günümüz felsefesine yön veren filozoflardan biri olmayı başarmıştır. Platon tarafından yazılmış olan ''Sokrates'in Savunması'' adlı kitap, en çok okunan felsefi metinlerden biridir.
Bilgi felsefesinin diğer temsilcileri ve en önemli eserleri şunlardır:
Aristoteles - Poetika / Retorik / Atinalıların Devleti
David Hume - İnsanın Anlama Yetisi Üzerine
Benedict de Spinoza - Ethica
Bertrand Russell - Felsefe Sorunları / Batı Felsefesi Tarihi
Henri Bergson - Metafizik Üzerine / Yaratıcı Tekamül / Madde ve Benlik