Dondurmadaki hilelere dikkat! Masum gibi gelebilir ama çok tehlikeli… Üzerinde buz görürseniz sakın almayın!
Güncelleme Tarihi:
Dondurma, yaz mevsiminin en çok tercih edilen gıdalarından…Havalar ısınmaya başlayınca akla ilk o geliyor, 7’den 70’e herkes severek yiyor ama gıda sahtekarları dondurmaya da hile bulaştırıyor. Merdiven altı firmalar dondurmaya daha ucuza mâl olsun diye öyle malzemeler katıyorlar ki insan sağlığını hiçe sayıyorlar.
Peki hile karışan dondurmayı tüketmek ne gibi riskler barındırıyor?
Dondurmaya bakınca ya da tadından, boyalı olduğunu anlamak mümkün mü?
Dondurmadaki hileler insan sağlığını nasıl tehdit ediyor?
Tüketiciyi Koruma Derneği ve Tüketici Dernekleri Federasyonu Başkanı Aziz Koçal ve TMMOB Gıda Mühendisleri Odası İstanbul Şube 2. Başkanı Gıda Mühendisi Aydan Dalbastı, dondurma sahtekarlığı ile ilgili aklımıza takılan soruların yanıtlarını ve dondurma satın alırken nelere dikkat etmemiz gerektiğini anlattı.
Aydan Dalbastı ise her üründe olduğu gibi dondurmada da fiyatın belirleyici bir kriter olduğuna dikkat çekiyor "Dondurma içerisinde veya yüzeyinde buz kristalleri görürseniz sakın almayın" diye tüketicileri uyarıyor.
BAKMADAN GEÇME!
Dondurmanın Türk Gıda Kodeksi Dondurma Tebliği’ne göre dondurmanın ana maddeleri nelerdir? Yapım aşamasında neye dikkat edilmelidir?
Aydan Dalbastı: Türk Gıda Kodeksi Dondurma Tebliği’ne göre, dondurma tat ve çeşidine göre, içerisinde süt ve/veya süt ürünlerini, içme suyu, şeker ve izin verilen katkı maddelerini bulunduran, istenildiğinde salep, yumurta ve/veya yumurta ürünleri, aroma maddeleri ve çeşni maddeleri gibi bileşenleri içeren bir gıdadır.
Uygun şartlarda üretilen sağlıklı bir dondurma protein, karbonhidrat, yağ içeriği yüksek, kalsiyum, potasyum, magnezyum gibi mineraller ve A,B,C,D,E grubu vitaminlerce zengindir üretim-depolama ve satış aşamalarının tamamında hijyen ve gıda güvenliği şartlarına eksiksiz olarak uyulması gerekiyor. Kullanılan sütün, kontrollü ve uygun ısıl işleme tabi tutulmuş olması, üretim ekipmanlarının ve üretim personelinin hijyeni son derece önemlidir.
BAKMADAN GEÇME!
SÜT YERİNE SU, MEYVE YERİNE BOYA
Dondurmada nasıl hileler dönüyor, hangi maddeleri kullanıyorlar?
Aydan Dalbastı: Tüketici tarafından dondurma olarak tanımlanan ürünlerin tamamı maalesef bu tebliğe göre üretilmiyor. Bu konuda iki ayrı tebliğ geçerlidir. Biri Türk Gıda Kodeksi Dondurma Tebliği diğeri ise Türk Gıda Kodeksi Yenilebilir Buzlu Ürünler Tebliği.
İlk tebliğe göre üretilen ürünler dondurma olarak tanımlanırken, ikinci tebliğe göre üretilen ürünler 'sütlü buz, meyveli buz, çikolata kaplı buz' vb. isimlerle anılıyor. Etiket ve ambalajlar incelendiğinde bu fark zaten görülür. Bu noktada tüketicinin bilinçli olması, etiket okuyarak tercih yapması önemli. Ancak ambalaj ve etiketlerdeki bilgilerin birçoğunun, okunamayacak boyutta yazılması da büyük bir sorun. Bu durumda en kafa karıştırıcı ve dolayısıyla en çok dikkat edilmesi gereken husus, ne satın aldığımızı bilmemiz.
BAKMADAN GEÇME!
Aziz Koçkal: Sanayi dondurmalarında özellikle meyveli dondurma adı altında satılan dondurmalarda aroma, boya, raf ömrünü uzatıcı maddeler, yapay tatlandırıcılar, süt yerine süt tozu, margarin gibi maddeler kullanılıyor. Örneğin, limonlu veya çilekli dondurma diye yediğimiz dondurmalar içerisinde limon ve çilek bulmak mümkün değil, bu dondurmalarda insan sağlığına zararlı olan aroma ve boyayı bol miktarda bulabiliriz. Sonuç olarak diyebilirim ki gerek endüstriyel olarak hazırlanan dondurmalar gerekse merdiven altında hazırlanan dondurmalar bana göre sağlıklı değil.
Aydan Dalbastı: Dondurma ve yenilebilir buzlu ürünlerde, en çok süt ile ilgili taklit ve tağşiş ile karşılaşıyoruz. Dondurmanın türüne göre içerisinde kullanılması gereken süt, süt yağı, kuru madde oranları bellidir. Süt miktarını az kullanarak ya da hiç kullanmayarak bunun yerine su ve kıvam arttırıcı maddeler, sulandırılmış, yağı çekilmiş, bitkisel yağ, eklenmiş, kuru maddesi arttırılmış süt kullanılabiliyor.
BAKMADAN GEÇME!
Ayrıca çikolata yerine, kokolin, pralin gibi maddeler, şeker yerine glikoz şurubu da kullanılıyor. Meyveli dondurmalarda, tebliğe göre içeriğindeki meyvenin çeşidine göre ağırlıkça en az yüzde 10-15 oranında meyve içermelidir. Meyveyi çok daha az kullanarak, doğal olmayan sentetik gıda boyası ve aroma ile meyve algısı oluşturmak bir sahteciliktir.
Dondurmaya bakınca ya da tadından, boyalı olduğunu anlamak mümkün mü?
Aydan Dalbastı: Çoğu zaman gıdadaki sahteciliği duyusal olarak yani görüntüsüne, tadına veya kokusuna bakarak anlamak pek mümkün değil, daha kesin ve net sonuç analizlerle belirlenir. Ancak tüketici olarak özellikle geleneksel ya da pastane dondurması diye tabir edeceğimiz dondurmalarda, üretim ve satış noktasının Tarım Bakanlığınca kayıtlı/onaylı işletme olmasına dikkat etmek gerekiyor. Yine işletmenin genel hijyen tedbirlerini uygulaması, personelin kişisel hijyen uygunluğu belirleyici bir kriterdir.
Doğal olmayan sentetik boya kullanımı uygun değildir. Özellikle meyvenin doğal renginden uzak ve çok baskın renklerin boya olma ihtimali yüksek. Yine meyveli olarak satışa sunulduğu halde içerisinde meyve bulunmayan bir dondurmada sahtecilik ihtimali çok yüksek.
ÇOK PARLAKSA UZAKLAŞIN
Aziz Koçkal: Meyveli dondurmaların renklerinden anlamak mümkün, çok parlak renkli görünen meyveli dondurmalar da boya ve aroma kullanılmaktadır. Dondurma hangi meyve ismini alıyor ise o meyvenin suyu ile karşılaştırdığınızda bunu anlamak mümkün.
listeleri takip edebilir.
BAKMADAN GEÇME!
ÜZERİNDE VEYA İÇİNDE BUZ KRİSTALLERİ VARSA DİKKAT
Dondurmadaki bu hileler insan sağlığını nasıl tehdit ediyor?
Aydan Dalbastı: Dondurma süt içeriği nedeniyle kolay bozulabilir hassas bir gıda. Özellikle üretimden tüketime kadar tüm aşamalarda soğuk zincirin korunması gerekiyor. Eriyip tekrar dondurulan dondurmalarda patojen bakterilerin gelişmesi olası. Bu nedenle dondurma içerisinde veya yüzeyinde buz kristalleri görülüyorsa ya da hissediliyorsa bu büyük ihtimalle soğuk zincirin bozulduğunu, dondurmanın eriyip tekrar dondurulduğunu gösterir.
Kullanılan meyvelerin taze ve yenilebilir özellikte olması gerekir. Çürük, küflü, ekşimiş, bozulmuş vb. meyvelerin bu kısımları ayrılmış olsa bile aflatoksin riskinden dolayı kullanılmaması gerekiyor.
MACUNUMSU YOĞUN KIVAMLI VE DOĞAL RENKLERDE OLMALI
Sağlıklı dondurma nasıl olmalı?
Aydan Dalbastı: Kendine has tat, koku ve yapıda, macunumsu yoğun kıvamlı, doğal ya da doğala yakın renklerde, kristalleşmemiş yapıda olan ve gıda güvenliğine uygun koşullarda kayıtlı/onaylı işletmelerde üretilip satışa sunulmuş dondurmaya sağlıklı dondurma diyebiliriz.
Dondurma üreticileri yeterli düzeyde denetleniyor mu? Özellikle açıkta dondurma satan firmaların imalathaneleri ve üretim koşulları ne durumda? Bu firmalarının listelerini görebileceğimiz bir platform var mı?
Aziz Koçal: Endüstriyel dondurmalara alternatif açık satılan dondurmaların birçoğu merdiven altı ürünlerdir, denetimsizdir. Hangi koşullarda yapıldığı, üretim yerinin hijyenik koşulları, kullanılan maddelerin ne olduğu gibi birçok sorunun cevabını bulmak zordur. Bu da halk sağlığını ciddi olarak tehdit etmektedir.
Aydan Dalbastı: İstisnasız tüm gıda işletmeleri, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın il ve ilçe müdürlüklerinin yetkisi ve kontrolü altındadır. Kayıtlı işletmeler bakanlık gıda kontrol görevlilerince farklı zamanlarda, habersiz olarak denetleniyor, gerekli durumlarda cezai yaptırımlar uygulanıyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın belirli zamanlarda kamuoyuna açıkladığı ifşa listelerinde, taklit – tağşiş ve sahtecilik yapan tüm firmalar/markalar duyuruluyor.