Kazak petrolü İstanbul Boğazı'ndan geçmeye başladı

Ferai TINÇ

Çarşamba günü ENKA'nın Merkez Ofisi'nde tanıştığım, Tengizchevroil Genel Müdürü Erdinç Nick Zana'ya soruyorum:

‘‘Tengiz petrolü İstanbul Boğazı'ndan geçmeye başladı mı?''

‘‘Evet'' diyor Türk asıllı Amerikan vatandaşı olan Bay Zana, ‘‘Günde 100-150 bin varil Karadeniz'e iniyor. 50 bin tonluk bir kargoyu geçenlerde İzmit'e gönderdik.''

Bir kısmı Rusya üzerinden geçerek Novorossisk'e varıyor. Bir kısmı da Bakü'ye gönderiliyor, oradan Gürcistan'ın Batum limanına vagonlarla taşınıyor.

Şimdilik İstanbul Boğazı'ndan geçen miktar fazla değil. Çünkü değişik piyasalardan talep geliyor.

Tengiz'in bugünkü üretiminin Çin'e, Baltık Denizi'ne, Polonya'ya ulaştırıldığını söylüyor Bay Zana. ‘‘Elimizde bir damla petrol kalmıyor'' diyor.

Yani bugüne kadar bazı çevrelerin, ‘‘Dünya petrol piyasalarında fiyat dengesini sarsmamak için Hazar ve Kazakistan petrol yataklarına yatırım yapan büyük petrol şirketlerinin üretimi bilerek erteledikleri, bu yüzden petrol boru hattı konusunun aciliyeti olmadığı'' iddiaları ne kadar yersizmiş. Ortaya çıkıyor.

Chevron Dış İlişkiler Müdürü Edward C.Chow da ‘‘Biz petrolcüler, yarınki rekabetimizi garanti altına almak için bugünden üretip piyasaya sürmek isteriz. Biz üretmezsek, mutlaka bir başkası üretir'' diyor.

***

ENKA Merkez Ofisi'nde bulunuşumun nedeni, Tengizchevroil ile Bechtel-ENKA arasında çok önemli bir anlaşmanın imzalanıyor olması.

Tengizchevroil'in, bu yıl sonuna kadar yapılması planlanan petrol sahası genişletme projesinin 250 milyon dolarlık ihalesini, üç katılımcı arasından Bechtel-ENKA ortaklığı kazandı.

16 Temmuz Çarşamba günü ENKA İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Sinan Tara, Bechtel İnşaat Şirketi Müdürü Pickard ve Tengizchevroil Genel Müdürü Erdinç Nick Zana anlaşmayı imzaladılar.

Mütevazi bir törenle imzalanmış olmasına rağmen anlaşmanın önemi büyük.

Anlaşmanın önemi Sinan Tara'nın dediği gibi sadece 3 bin Türk mühendis ve işçisine yeni iş alanının açılacak olmasından kaynaklanmıyor;

Bay Zana'nın işaret ettiği gibi, ‘‘Türk özel teşebbüsünün Orta Asya Cumhuriyetleri'nde kazanmaya başladığı kuvvetli pozisyonu göstermesi''nden de gelmiyor.

Her ikisi de doğru söylüyor ama anlaşmanın püf noktasını, Bechtel-ENKA'nın bu yıl sonuna kadar bitireceği tesislerin faaliyete geçmesiyle Tengiz petrol üretiminin hızla artacak olması meydana getiriyor.

Çünkü, kuruşun bile hesabını yapan dünya petrol devi Chevron'un Bechtel-ENKA'ya teslim ettiği proje, daha fazla miktarda petrolün doğal gazdan ve hidrojen sülfidden arındırılarak piyasaya sunulmasına olanak sağlıyor.

Üretim kapasitesini artırıyor.

Şu anda üretilen 160 bin varil petrol, bu projenin gerçekleşmesiyle günde 187 bin varile, yani yıl hesabına vurulduğunda 8.5 milyon tona yükselecek.

Bu miktarın 1999 sonuna kadar günde 240 bin varile (yılda 11 milyon ton) çıkacağı hesaplanıyor; 2010 yılında ise günde 700 bin varile ulaşması hedefleniyor.

***

Petrol Karadeniz'e güldür güldür inmeye hazırlanıyor.

Karadeniz'e pompalanmak için Azerbaycan sınırında, Çeçen ve Rus boru hatlarının son rötüşlarının tamamlanmasını bekleyen Hazar erken petrolü Tengiz ile buluşarak süzüleceği yeni yollar arıyor.

Chevron'cuların dediğine bakılırsa, ‘‘İstanbul Boğaz'ı şimdilik Karadeniz'den Akdeniz'e inen en ucuz yol olarak gözüküyor.''

Onlar kendi açılarından haklı. Meseleye ekonomik bakıyor, çevreye zarar vermemek için güvenlik önlemlerini aldıklarını söylüyorlar.

İş başa düşüyor. İstanbul Boğazı'nı ‘‘azdan bir şey çıkmaz'' gerekçesiyle, alıştıra alıştıra ‘‘petrol yolu'' haline dönüştürtmemek gerekiyor.

Nereden bakarsanız bakın, Bakü-Ceyhan derhal ele alınması gereken öncelikli bir konu olarak yeni hükümetin önünde duruyor.