Ferai Tınç: İran'da değişim sistem içinde

Ferai TINÇ

İran Parlamentosu'nda, muhafazakarların yirmi bir yıllık egemenliğine son veren seçimler, İran'da artık hayatın eski yolunda ilerlemeyeceğini gösteriyor.

Ama bunu, sistemi sona erdirecek bir değişimin başlangıcı olarak değil, sistemi dünya ile uyumlu hale getirecek bir yeniden yapılanma süreci olarak değerlendirmek gerekiyor.

İran İslam devriminin yolu, cuma günü yapılan seçimlerle (çok da keskin olmayan) bir virajı alarak, reform süreci yönünde ilerliyor.

Dünkü Arap gazetelerinden bir kısmının İran'daki seçim sonucunu, ‘‘İslamın, demokrasi testi’’ olarak nitelemesi de bunu gösteriyor.

* * *

HER ne kadar, reformcuların seçim kampanyaları ABD damgalı strateji ve taktiklerle yürütülmüş olsa da, her ne kadar genç kızlar ve erkekler, aynı salonda ilk kez birlikte şarkılar söyleyip, sevdikleri adaya destek verdilerse de ve her ne kadar kadınlar bu seçimlerde baş örtülerini biraz daha arkaya çektilerse de, İran'da değişim talebi, şimdilik sistemin yüksek duvarlarının ötesine geçemiyor.

Hatemi, 1997'de Cumhurbaşkanlığına seçildiğinde İran'da reformculuğun ne anlama geldiğini şu sözlerle açıklamıştı.

‘‘Benim seçilmem sisteme karşı bir hareket değildir’’ demişti ‘‘Biz daha yasal bir sistem istiyoruz.’’

Nitekim, göreve gelir gelmez sistemin sorunlarını çözecek birçok reform tasarısı hazırladı, ama büyük kısmı Parlamento'daki muhafazakár çoğunluğa takıldı.

Bunlar arasında en çok tartışma yaratan ve çekişmeye yol açan ise basın özgürlüğü ile ilgili girişimlerdi.

Tutucu mollalar, gazetelerde kadın haklarından, eşitsizliklerden, çıkar çevrelerinden şikayet edilmesini istemiyorlar, gazetecileri tutukluyor, gazeteleri kapatıyorlardı.

İran halkı rejimin baskıcı karakterine baş kaldırdı ve seçimleri, rejimin baskıcı yönüne kafa tutan Hatemi'nin reformları açısından bir referandum niteliğine dönüştürdü.

* * *

REFORMCULARIN zaferi, İran İslam Devrimi'nin sonu anlamına gelmiyor.

İran Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri ve Hatemi'nin yakın danışmanlarından Muhammed Ali Abthi, basın toplantısında sonuçları şöyle değerlendiriyor:

‘‘Demokrasi ve fikirler arasında açık rekabet ortamı artık İran'da kurumlaşmıştır ve geri dönüş olamaz. Ama diğer grubun varlığını inkar edemeyiz, onlar yokmuş gibi davranamayız. Gerçeği bilmek zorundayız. Toplumun bir kısmındaki tutucu dini görüşler de, İslami yapının gevşetilmesini isteyen gençler, kadınlar ve orta sınıfın görüşleri kadar dikkate alınmalıdır. Hız, reformlara zarar verir. Özellikle de İran'da.’’

Parlamento kararlarının, Devrim Muhafızları Konseyi'nin 12 mollası tarafından onaylandığı, son sözün ordu ve adalet sisteminin başında olan tutucu lider Ayetullah Hamaney'de olduğu İran'da, reform süreci güçleniyor İslam devrimi sürüyor.

İran'ın değişip değişmeyeceğini anlamak için, dış politika açılımlarını ve özellikle de Ortadoğu barış sürecine karşı tavrını izlemek gerekiyor.