Ercan Kumcu: Euro güven vermiyor

Ercan KUMCU

AVRUPA Birliği'ndeki on bir ülkenin ortak parası olan Euro, 1999 yılının başında yaratıldı. Başlangıçta 1 Euro = 1.17 dolar idi. Bugünlerde 1 Euro = 0.9 dolar. Yani, bir buçuk yıldan az bir süre içinde Euro, dolara karşı yüzde 25-30 civarında değer yitirdi.

Analistler Euro'nun değer yitirişi konusunda çeşitli nedenler sıralıyorlar. Nedenlerin başında Avrupa'daki yapısal reformların gecikmesi geliyor. Özellikle, sosyal güvenlik sisteminde gerekli iyileştirmelerin yapılamaması, yatırımcıları kaygılandırıyor.

Amerikan ekonomisinin son yıllardaki performansı da Euro'nun değer yitirmesinin arkasındaki önemli nedenlerden. Bütün bunların mutlaka Euro'nun içine düştüğü acıklı durumda az ya da çok etkileri vardır. Fakat, bunlardan çok daha önemlisi, Euro'nun arkasında kuvvetli bir devletin olmayışıdır. Bu konuyu daha önce yazmıştım.

PARA

Para denilen değiş tokuş aracının kendi başına bir değeri yoktur. Paranın itibari değeri vardır. Yani, parayı yaratana olan güven (ya da güvensizlik) nedeniyle para değerli ya da değersizdir. Siyasetçilerin güdümündeki para genellikle değersizdir.

Paranın patronunun (genellikle, ülkelerin merkez bankaları) hükümetten bağımsız olması ilkesiyle paranın siyasetin güdümünden kurtarılması amaçlanmaktadır. Para otoritesinin siyasi iktidarlardan bağımsız olması bu nedenle önemlidir.

Asaf Savaş Akat'ın deyişiyle bizim gibi ‘‘dandik’’ parası olan ülkelerde para otoritesinin kim olduğu çok açık değildir. Para otoritesi işlevini yerine göre Merkez Bankası, yerine göre de Hazine görür. Örneğin, Hazine'nin kuruluş yasasında, ‘‘para politikasını Merkez Bankası ile oluşturmak’’ Hazine'nin görevleri arasında sayılmıştır.

‘‘Ekonomide koordinasyon’’ amaçlanarak ‘‘para otoritesinin tek olması’’ ilkesi ayaklar altına alınmıştır. Doğal olarak, patronu belli olmayan paranın ne hale geleceğini tahmin etmek fazla zor değildir.

PARA OTORİTESİ

Euro'nun düşüşü ile beraber gözler Avrupa Merkez Bankası'na (AMB) çevrildi. Bankanın Başkanı Duisenberg, yılların verdiği tecrübeyle Euro'nun patronunun AMB olduğunu vurguladı. Üye ülkelerin maliye bakanlarının konuyla ilgili demeç vermelerini eleştirdi. Duisenberg'in ‘‘para otoritesi’’ olduğu izlenimi vermesi üye ülke hükümetlerini rahatsız etti. Avrupa'da hiç kimse Mr. Euro görevinin tek elde olmasını arzu etmiyor.

Tepki çabuk geldi. Avrupa Ekonomik İşler Komisyonu Başkanı Solbes, Euro'ya yalnızca para politikası bağlamında bakılamayacağını söyledi. Dolayısıyla, Euro'nun patronunun yalnızca AMB olmadığı da vurgulanmış oldu.

AMB'nin bir şubesi durumunda olan Bundesbank (Alman Merkez Bankası) da tartışmaya karıştı. Euro'nun arkasına Bundesbank desteği vermeye çalıştı.

Belli ki, Avrupa'da para otoritesinin kim olduğu henüz belli değil. Sorun çözülene kadar, bu şartlarda, Euro da dandik bir para olacak gibi görünüyor.