Dibe vurduk mu?

Cuma günü açıklanan milli gelir rakamlarına göre 2001 yılının üçüncü çeyreğinde (temmuz, ağustos ve eylül ayları) Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) geçen yılın aynı dönemine göre reel olarak yüzde 8.5 azaldı. Bir önceki üç ayda gerçekleşen aynı bazdaki yüzde 11'den fazla küçülmeden sonra bu haber sevindirici oldu. Küçülme devam ediyor, ama hız kesti gibi görünüyor.

MEVSİMSEL GELİŞMELER

GSMH rakamlarına üç aylık dönemler itibarıyla baktığımızda küçümsenmeyecek mevsimsel dalgalanmalar görürüz. Örneğin, reel olarak GSMH'nin en yüksek olduğu dönem yılın üçüncü üç ayıdır. Yılın ikinci üç ayına göre, GSMH genellikle yılın üçüncü üç ayında üçte bir oranında artar. Yani, GSMH nisan-mayıs-haziran döneminde reel olarak 100 ise temmuz-ağustos-eylül döneminde 130'dan fazla olur.

Ekonominin hızlı bir büyüme sürecine girdiği dönemlerde ise söz konusu oran yüzde 40'ı geçebilir. Örneğin, 1994 yılının ikinci yarısında başlayan büyüme sürecinde ve 1995 ve 1996 yıllarında gerçekleştirilen GSMH büyümelerinde bu oran yüzde 40'ın üzerinde olmuştur. Bu yıl da, üçüncü üç ayda gerçekleştirilen GSMH yılın ikinci üç ayına göre yüzde 40 fazla olmuştur. Yani, GSMH'de mevsimsel olarak rekora yakın bir performans gerçekleştirilmiştir. Ekonomik küçülmenin daha fazla olacağının tahmin edilip yanılgıya düşülmesinin asıl nedeni de budur. Bu olguyu ‘‘artık büyüme sürecine girdik’’ diye de abartmamak gerekiyor.

Mevsimsel gelişmelere göre yılın son üç ayında gerçekleştirilen reel GSMH, üçüncü üç aydaki GSMH'nin dörtte üçü kadardır. Bu konudaki rekor 2000 yılında gerçekleştirilmiştir. Geçen yıl son üç ayda gerçekleştirilen reel GSMH bir önceki üç ayın yüzde 77'si kadar olmuştur. Bu yıl da aynı oran gerçekleşirse, yılın son çeyreğindeki GSMH geçen yılın aynı dönemine göre reel bazda yüzde 8.5 daha az olacaktır. Yıllık ortalama GSMH küçülmesi ise yüzde 8.4 olacaktır. Yani, küçülme devam ediyor, ama küçülmenin hızı sabitleniyor.

Geçmiş yılların ortalaması baz alındığında, son üç ayda yaratılan GSMH'nin bir önceki üç ayın yüzde 75'i olacağı düşünülürse, reel olarak son üç aydaki GSMH geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11 daha az olacaktır. Yıllık ortalama GSMH küçülmesi ise yüzde 9'a ulaşacaktır.

HENÜZ DEĞİL

Bu rakamlara bakarak ekonominin dibe vurduğunu, artık büyüme sürecine girildiğini savunmak mümkün görünmemektedir. Rakamların söylediği, ekonominin küçülmeye devam ettiği, iyimser bir bakışla, küçülmenin azalarak devam ettiğidir. Küçülmenin gelecek yılın ikinci üç ayında durabileceği olasılığı fazladır. Bir başka deyişle, üretim açısından, ekonomi ancak gelecek yılın nisan ayı civarında dibe vurmuş olacaktır.

Biraz daha sabretmemiz gerekiyor.