Kokusu için hadım ediliyor

‘‘Muscari’’ 65 kadar bitki türünün dünya üzerindeki ortak adı. Toprak altında soğanı var. ‘‘Misk kokulu’’ anlamına geliyor. Yapraksız bir çiçek sapının tepesinde açıyor. Çiçekleri mavi, beyaz veya pembe renkli; üzüm salkımları biçiminde bir bitki bu. Yaprakları ince uzun, meyveli ve kapsüllü olan muscari açık ve sulak alanı seviyor. Kurumaya başladığı zaman rengi de yukarıdan aşağıya eflatundan kahverengiye değişiyor. Hassas da... Meyvesi olgunlaştığı zaman onu taşıyamıyor. Taşımak için adeta kayaya uzanıyor.

Güzel kokan sadece iki türü var. Biri Datça Yarımadası ve Yunan Sitvet Adaları'nda yetişiyor. İkincisi ise Anadolu'da Toros Dağları'nın dışında hiçbir yerde yetişmiyor. İlkbahar başlangıcında çiçek açan bu bitkiyi köylüler güzel kokusu için topluyor. Dağ keçileri ise başlarını koparıp yiyor. Bitki meyve veremediğinden çoğalamıyor. Keçiler tarafından bir anlamda hadım edilmişler. İhracı yasak olan bitkinin Alanya Dumlugöze'de sökülüp yurdışına gönderildiğini görülmüş.

Kozmetik firması Oriflame, ‘‘Türkiyemiz'in Kaybolan Çiçeklerini Koruyalım Projesi’’ ile bu bitkileri koruma altına alıyor. Muscarinin kozmetik sanayiinde kullanıp kullanılmayacağı da araştırılacak. Projenin danışmanlığını ise İ.Ü. Eczacılık Fakültesi Farmasötik Botanik Anabilim Dalı Başkanı ve anabilim dalındaki Türkiye'nin en büyük herbaryumunun (Kurutulmuş Bitki Müzesi) Müdürü Prof. Dr. Neriman Özhatay yürütüyor.

Prof. Özhatay şöyle diyor: ‘‘Muscarinin ekonomik bir değeri var. Ancak üretilerek soğanlarını çoğaltılarak yurtdışına gönderilmesi gerekiyor. Doğal ortamda yetişmesi lazım. Bu sene ekip aynı sene ürün alınmasa da toprağına hiçbirşey ekemeyen dağ köylüsü için de iyi bir kazanç. Soğanı parçalayarak üretme tekniği geliştirilecek.’’

Muscari soğanlı bir bitki. İki türü güzel kokuyor. Bu iki tür de yalnız Türkiye'de var. Elli bin yıl önce Yontma Taş Devri'nde tedavi amacıyla, Osmanlı Haremi'nde de güzel kokuları için kullanılmış olan bu bitkinin geleceği tehdit altında. Yöre halkı bitkiyi güzel kokusu için topluyor. Dağ keçileri ise başlarını koparıp yiyor. Geçen hafta bu bitkiyi aramaya çıktık...

Projenin yürütücüsü Prof. Dr. Neriman Özhatay'ın Burdur, Ballık-Karanlıkiçi Kanyonu'ndan topladığı ve yabani çileğe yakın bir tür kendi adını taşıyor: Potentilla nerimanii H.Duman