Atların, anıtların, mezar taÅŸlarının insanların, yani her ÅŸeyin üzerinde kutsanmış mavi eÅŸarp var

Türk okuyucusu ismini pek bilmeyebilir ama Kanada ve Amerika’da Mehlika Seval veya Meli dediniz mi iÅŸ bitiyor. 37 yıllık rehber Mehlika Seval oralarda buradan daha iyi tanınıyor. Uzakta deÄŸil, Türkiye’de yaşıyor ama müşterileri ağırlıklı olarak Amerikalı ve Kanadalılar. Bir bakıyorsunuz onlarla Efes’i geziyor, bir bakıyorsunuz MoÄŸolistan’ı...Meli bir yandan da tam bir ‘One Woman Show’, tek başına çalışıyor, tüm organizasyonları, rezervasyonları kendi yapıyor, web sitesini bile kendi tasarlıyor, güncelliyor... Bu röportaj Meli’nin MoÄŸolistan hakkında anlattıklarının küçük bir özeti...O kadar çok ülke gördünüz, MoÄŸolistan’ı neden bu kadar seviyorsunuz?- Oradaki korunmuÅŸ doÄŸa halini seviyorum. GloballeÅŸme onların da yakasında. Åžamanlar haç takmadan, halk kirlenmeden, Gobi Çölü petrol canavarlarıyla dolmadan MoÄŸolistan’ın her tarafını adım adım görmek istiyorum. BeÅŸ kere gittim, her seferinde 2-3 hafta kaldım, daha da çok gideceÄŸim belli ki. MoÄŸolistan Türkiye’nin neredeyse iki misli büyüklüğünde, nüfusu sadece 2.5 milyon. 700 bin kiÅŸi baÅŸkent Ulan Bator’da, gerisi yurtlarda yaşıyor. Yurt, keçeden yapılmış çadır tipi evler. Daha çok kırsal alanda görülüyor ama ÅŸehirde de var. Bazen komik görüntüler çıkıyor ortaya: AlışveriÅŸ merkezlerinde goreteks kumaÅŸtan çadır satılıyor, o güne kadar yurtta yaÅŸayanlar da gelip o çadırları alıyor.CoÄŸrafya ve iklim nasıl?- Ãœlkenin batısında ve doÄŸusunda çok büyük daÄŸlar var, Orta MoÄŸolistan biraz daha düz. Yaklaşık 1000 metre yükseklikte, uçsuz bucaksız bir alan. MoÄŸolistan’ı görmek için bence en iyi ay aÄŸustos. Kışın 6-7 ay boyunca eksi 50 derece civarı oluyor sıcaklık. Gerçi aÄŸustosta bile yaÄŸmur yaÄŸabiliyor, hava birdenbire soÄŸuyabiliyor, geceleri sıfır civarı oluyor. Ama ortalama olarak gündüzleri 20-25 derece. Yollarda bayağı bir zaman geçiriyorsunuz, neler çıkıyor karşınıza? - Bütün yollarda, en güzel noktalarda stupalar var. Bu halk eskiden BudistmiÅŸ ama Åžaman kültüründen de müthiÅŸ ekilenmiÅŸler. Onun getirisi stupalara Budistlerin mabetlerde kutsadıkları mavi eÅŸarpları baÄŸlıyorlar ve dilek tutuyorlar. Bizim gördüğümüz her aÄŸaca bir çaput baÄŸlamamız gibi bir ÅŸey. Nüfusun az olduÄŸu gibi turist de az herhalde...- Çok az turist var, orada kendimi kraliçe gibi hissediyorum. MoÄŸolistan gezisi demek, doÄŸanın içinde olmak, at ve deveyle yol gitmek, yurtlarda kalmak demek. Tarihi, insanları ve hayvanları seviyorsanız, zırt pırt tuvalete gideceÄŸim, duÅŸ alacağım diye tutturmuyorsanız MoÄŸolistan’ı seversiniz. Åžehir dışında yaÅŸayanların çoÄŸunun en az 50 tane atı var. YaÅŸamlarının temeli ve geçim kaynakları attan saÄŸdıkları süt. O sütü her yerde kullanıyorlar. YoÄŸurt da yapıyorlar, yüz kremi de, içki de... Yurtlar nasıl?- Yurdun saÄŸ tarafı kadınların bölümü. Harem selamlık gibi deÄŸil ama kadınların eÅŸyaları o tarafta duruyor. Kapının karşısı çocuÄŸun, giriÅŸin saÄŸ tarafında mutfak var. İçeride mutlaka bir yerde Buda’nın bir heykeli ve aile büyüklerinin fotoÄŸraflarının olduÄŸu ibadet bölümü bulunuyor. Eskiden tüm aile yıldız ÅŸeklinde yatarmış ve ayakları tam ortadaki, topraktaki ocağın üzerindeki örtünün altında olurmuÅŸ; ÅŸimdi herkesin ayrı yatağı var. Bir yurda bakarak içindekilerin ne kadardır orada yaÅŸadığını anlarsınız. Uzun zaman kullanılan yurdun dışı kararmış oluyor, genç çiftlerinki bembeyaz.KATEDRAL BÄ°LE ÇADIR FORMUNDA Ä°NÅžA EDÄ°LMÄ°ÅžEskiden hepsi Budist’ti dediniz, ÅŸimdi neye tapıyorlar?- DeÄŸiÅŸen ve globalleÅŸen dünya sayesinde ÅŸimdi birçok Hıristiyan var. Koskoca MoÄŸolistan’ın en büyük binası bir Katolik katedrali, baÅŸkentte bir Mormon kilisesi bile var. Katedrali halk yabancılık hissetmesin diye yurt formunda inÅŸa etmiÅŸler. Tabii ki keçe deÄŸil ama formu onlardan esinlenmiÅŸ. Åžaman ve Budist gelenekleri sürüyor. Mesela güzel buldukları her ÅŸeyi kutsuyorlar. Yolda gördüğünüz atların, anıtların, mezar taÅŸlarının, insanların, kısacası her ÅŸeyin üzerinde Budist tapınaklarında kutsanmış mavi eÅŸarplar var.Bu mavi örtülerden herkes alabilir mi?- Her yerde Budist mabetleri var. Herkes ziyaret edebiliyor. Bir dileÄŸiniz veya derdiniz varsa oradaki onlarca Budist rahibin birine söylüyorsunuz, sonra geçip arkaya oturuyorsunuz. Bu arada onlar sizin için ÅŸarkılar söyleyerek ibadet ediyorlar. Erkek rahiplerin olduÄŸu tapınakların yanı sıra, çocuk rahipler mabedi, kadın rahipler mabetleri de var. Åžamanlar çok mu?- Var ama çok az kalmışlar. Åžamanlar sanki hálá paleolotik dönemde yaşıyorlar. Hayvanlardan faydalanmıyorlar, doÄŸada ne varsa onu kullanıyorlar. Mesela evini yapmak için aÄŸaç kesmiyor, onun yerine evini aÄŸacın kabuÄŸundan yapıyor. MaÄŸara adamı deÄŸiller tabii ama bayağı gerideler. Çünkü Åžaman’ın anlamı doÄŸaya saygı.Ä°KÄ°NCÄ° AY MEÄžERSE MARS’MIÅžMoÄŸolistan uzaydan bakıldığında dünyanın en karanlık yerlerinden biri. MoÄŸolistan’da geceler çok güzel. Bir gece belki milyon yılda bir yaÅŸanacak bir ÅŸeye tanık oldum. O gece ayın doÄŸuÅŸunu seyrettik, yeni aydı ve hilal ÅŸeklindeydi. Ben sonrasında düşüncelere, hayallere daldım. Ä°pek Yolu’ndaki kervanlar aya bakarak nasıl yolunu buluyordu, Ömer Hayyam ona bakarken ne hissederdi diye düşünürken, iki saat önce doÄŸan ay birdenbire kıpkırmızı bir top halinde tekrar doÄŸmaya baÅŸladı. Hani dolunay bazen portakal rengi doÄŸar ya, aynen öyle. Åžaşırdık kaldık. MeÄŸerse Mars’ın dünyaya yakın olduÄŸu günlerin birindeymiÅŸiz. Bütün gazeteler yazmış ama orada hiç gazete okumadığımız için haberimiz yoktu.En sevdiÄŸi 5 yerKızılkaya Köyü (Ä°ran sınırında)Güzelyurt (Kapadokya)Posof (Kars)Nana Hatun Türbesi (Erzurum-Erzincan arasında)Çinseyahatte ne okuyorGittiÄŸi yerin tarihi, felsefesi, dini, ve sanatıyla ilgili bir ÅŸeyler okuyor. Bir de mutlaka o ülkenin bir yazarının kitabını.ne dinliyorKlasik müzik. Favorileri Mozart, Mendelssohn, Schubert, Telemann.ne yiyor, ne içiyorYemek konusunda kısıtlaması yok ama Türk yemeÄŸi dışında hiçbir ÅŸeyi gerçekten beÄŸenmiyor. Turlarında uygun bir mutfak bulunca kendi de yemek piÅŸiriyor.ne giyiyorÇok hafif bir çantayla seyahat ediyor ve rahat ettiÄŸi ÅŸekilde giyiniyor.neyle seyahat ediyorEn çok at ve deveyle yolculuÄŸu seviyor. Hem hayvanları seviyor hem de onların ritmini. Daha modern bir ÅŸey var mı diye sorunca buharlı lokomotif diyor. nerede kalıyorO yörenin halkının yaptığı ve iÅŸlettiÄŸi lokal otelleri seviyor, büyük lobilere, şık üniformalara kanmıyor. ‘Müşterilerin oda numarası olarak deÄŸil, birer kiÅŸi olarak görüldüğü oteller’ diyor.kimle seyahat ediyorKafası çalışan herkesle seyahat edebilir.çantasının olmazsa olmazlarıCep telefonu, para, bir tane kredi kartı, klasik müzik CD’leri ve çocuklarının fotoÄŸrafları.Â