‘Geri döneceğiz derken ne kadar geri döneceğiz?’

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Esenboğa Kampüsü ve Sağlık Temel Bilimleri Binası açılış töreni katıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı konuşmada “Kampüs değil külliye dersek daha isabetli olur” dedi. Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı ile ‘kampüs’ kelimesiyle ilgili bir müzakerede bulunduklarını aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Acaba bu isim böyle mi olsa, yoksa bu ismi mahalle mi koysak... Sonra benim aklıma tarihimize gitmek, dönmek geldi. Herhalde buna ‘külliye’ daha güzel olur dedim. Bu yeni dönemde bir ilk olur, dolayısıyla Esenboğa Kampüsü yerine Esenboğa Külliyesi Temel Atma Töreni çok daha isabetli olur diye düşünüyorum” dedi. Üniversitelerin dilbilimi ve eğitim bilimi bölümü öğretim üyelerine ‘külliye’ sözüne nasıl baktıklarını ve şu an kullanılan ‘kampüs’ ya da ‘yerleşke’ kelimelerini karşılayıp karşılamayacağını sorduk.

Gazi’de külliye oluşturacak yer yok
Süleyman Büyükberber Gazi Üniversitesi Rektörü: “Kampüs”, “Külliye”, “Yerleşke” aslında aynı anlama gelen kelimeler. Kampüs Latince kökenli, buradan İngilizceye yerleşmiş. Külliye Arapça kökenli, Osmanlı ve hatta Cumhuriyet Dönemi’nde de sıkça kullandığımız bir kelime ancak son yıllarda sadece dini ilimler, cami etrafında kümelenmiş bilim yuvaları için kullanılır hale gelmiş. Yerleşke kelimesi alternatif bir Türkçeleştirme gayreti ile dilimize girmiş bir kelime. Yerleşke diğer iki kelimenin aksine bir araya getirme ve toplanılan yer gibi bir anlam ifade etmiyor. Ancak Türkçe’ye uygun bir kelime. Üçü de kullanılabilir. Bunlar kullanıldığında anlaşılabilir kelimeler. Külliye isminin kullanılmasında hiçbir sorun oluşmaz. Yaşı 30’un üstünde olan herkesin zaten bildiği bir kelime ve külliye kelimesi kampüsten daha çok bize ait diye düşünüyorum. Özellikle tüm birimleri toplu olarak bir alanda bulunan, sınırı, duvarı belli kent dışındaki üniversiteler için bu üç kelime de kullanılabilir. Gazi Üniversitesi 89 yıllık geçmişi nedeniyle bir şehir üniversitesi olduğu için tam olarak bir külliye oluşturacak bir alanımız yok, dağınık durumdayız.

Geriye döneceğiz derken ne kadar geri döneceğiz?
Prof. Dr. V. Doğan Günay Dokuz Eylül Üniversitesi Dilbilimi Bölüm Başkanı: Külliye binaların toplamı. Eski Osmanlıca’da kampüsün karşılığı olabilir. Kampüs Avrupa’da kullanılan bir kelime. Biz onun yerine ‘yerleşke’ demişiz. Bu kelimeyi kullanıyoruz. Yerleşke kelimesi yerleşmişken ayrıca yeni bir kavram kullanmaya gerek var mı, emin değilim. Yerleşme kelimesi varken, Türkçesini kullanmak varken ayrıca Arapça’ya gerek yok. Biz dünyaya Türkçe’yle hitap etmek durumundayız. Türkçe’nin yaygınlaşmasını istiyoruz onun için başka bir yabancı kelime kullanamayız. Türkçe’nin bilim, felsefe, sanat dili olmasını istiyoruz. Kaldı ki bir sürü kitaplar yazdım. Sayın Cumhurbaşkanımızın görüşlerini saygıyla karşılıyorum ama ben Türkiye’de söylem çözümlemesi konusunda kitaplar yazdım ve bütün terimlerin Türkçe karşılıklarını buldum. Derslerimde de anlatıyorum. Öğrenciler rahatlıkla beni anlayabiliyor. Külliye daha çok dini bir kavram gibi geliyor. Geriye döneceğiz derken ne kadar geri döneceğiz. Orta Asya’ya Şaman dinine kadar da dönebiliriz. Bunun bir sınırı yok. Arapça’ya dönemeyiz biz Arap değiliz. Türkçeyi geliştirmekle yükümlüyüz. Türkiye’deki üniversitelerin Arapça’yı geliştirme gibi bir yükümlülüğü yoktur. Külliye Arapça’dan Osmanlıca’ya geçmiş bir kelime. Nereye kadar geriye döneceğiz biri Göktürkçe’ye dönelim derse buna mı döneceğiz. Yerleşke kampüs kavramı olarak kullanılmakta. Yaygınlaşmış durumda da bunun dışında bir şeye gerek var mı emin değilim.

Daha uygun düşebilir, uygun görüyorum
Prof. Dr. Hayati Develi İstanbul Üniversitesi, Dilbilimi Bölümü Öğretim Üyesi: Külliye, kökeni Arapça olan bir kelime. Birçok yapıları bir arada bulunduran kompleks. Külliye birleştirilen, bir arada tutulan demek. Yapılar kompleksi anlamına geliyor. Cami, üniversite, hastane gibi bütün bu yapıların bir arada bulunduğu binalar kompleksine külliye denirdi. Öğrenci yurtları, misafirhane, yemekhane gibi binaları bir arada tuttuğu için ‘külliye’ denilebilir. Yerleşke diye bir karşılık üretildi ama çok da tutmadı. Bence külliye tarihsel derinliği olan, o yapıları bir arada bulundurmayı ifade eden bir kelime olarak daha uygun. Yerleşke, yerleşmekten gelir. Üniversite, eğitim kavramıyla çok ilgisi yok. Külliye tarihsel dönemlerde bu anlamlarda kullanılmıştır. Üniversiteler sadece eğitim veren yapılar da değil, hastaneleri, konser salonları, spor alanları olan yerler. Külliye kelimesi daha uygun düşebilir. Ben uygun görüyorum.

Dini temelli eğitim veren bir yer, doğru olmaz
Yrd. Doç. Dr. Murat Özdemir Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü Başkan Yardımcısı: Külliye, Osmanlı döneminde birbirine benzer birimlerin bir arada bulunduğu bir eğitim yapısı. Kampüs sözcüğü de Avrupa’da Amerika’da kullanılan bir ifade biçimi. Orada bir tonlama (tamlama) farkı olduğunu düşünüyorum. Külliye daha çok dini temelli eğitim veren bir yer. Kampüsü modern, özgür düşüncenin olduğu, yöneticilerin karışmadığı, müdahale etmediği bir eğitim yeri olarak düşünüyoruz. Böyle düşününce ‘külliye’ kelimesi ‘kampüs’ kelimesini tam olarak karşılamaz. Çağrışım açısından uygun görmem. Yerleşke kelimesi daha uygun. Bir de bu oturmuş, Türkiye’de kabul görmüş bir sözcük. Bu sözcüklerle bu şekilde oynanmasının da uygun olmadığını düşünüyorum. Osmanlıca tartışmaları yapılıyor. Eğitime ilişkin bir ton değişikliği yapılmaya çalışıyor gibi... Modern, laik eğitim kurumlarının ruhuna aykırı. Bunun bizi ileriye değil, geriye götüreceğini düşünüyorum.

Üniversitelere medrese demeye getiriliyor
Sevgi Özel Dil Derneği Başkanı: “Sırada üniversiteler var. Kampüse külliye demekle, üniversiteye de medrese demeye getiriliyor. Çünkü külliyeler medreseler içinde yer alıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve hükümet, gündemi değiştirmek adına din ve dili birleştiriyor. Bunları yarıştırıyor. Türkiye’deki üniversitelerin birçoğunda medrese anlayışı yerleşti. Toplumda dil tartışmaları yapılıyor. Ancak yükseköğretim kurumlarının tarih kürsülerinden, dil bölümlerinden kimsenin sesi çıkmıyor. Ne Osmanlıca ne eski yazı... 21’inci yüzyılın Türkiyesinde bilim alanında dünyadan ne kadar geri kaldığımız ortadayken bu tür girişimler çok yanlış.”

Terminolojik olarak yanlış değil
Prof. Dr. Cemil Öztürk Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi: “Bu durum kültürel bakışla ilgili. ‘Külliye’ Türkçe dilinde kampüs veya yerleşke ile aynı anlamda kullanılıyor. Bir bağlama oturtmadan kullanıldığında terminolojik olarak yanlış değil. Kampüs yerine yerleşke kelimesi zaten kullanılıyor. Külliye, Osmanlı döneminde medrese geleneğinin etrafındaki kültür için, yaşam alanları için kullanılmış. Türkiye’nin birçok meselesi varken bunların güncel olmadığını düşünüyorum. Terminolojik olarak kampüs külliye ile aynı anlama gelir ama burada hangi bağlamda söyleniyorsa ona, konuşmanın bütününe bakmak gerekiyor.”