Hem herkesin, hem hiç kimsenin: Kudüs

Peygamberler şehri demenin az kalacağı, kozmopolit kelimesinin ifade edemeyeceği kadar zengin ve karmaşık bir dinler ve kültürler harmanı Kudüs. Uğruna öyle çok kan dökülmüş, öyle çok gözyaşı akıtılmış bir kent ki Ortadoğu’daki acılara yenilerinin eklenmesi, dünya üzerinde vicdan sahibi herkesin isteyeceği en son şey olur. UNESCO Dünya Mirası listesindeki bu kentin siyasetin vazgeçilmez aktörü oluşu bu yazının konusu değil. Ben sakladığı eşsiz zenginliği anlatacağım size; barındırdığı tüm farkların, bu şehrin kadim tarihi etrafında gerçek bir hoşgörüyle buluşmasını dileyerek…

Fotoğraflar: Alamy

Atmosferi öyle bir başka ki şimdiye kadar 140 ülke ve 1500’e yakın şehir görmüş biri olarak, Kudüs’ü çevreleyen hava ile başka hiçbir yerde karşılaşmadığımı netlikle söyleyebilirim.

Bunun tek nedeni var bence; o da dua. Binlerce insan, farklı dinlere inansalar da tek bir yaratıcıya tüm benlikleriyle yönelip, gece gündüz dua ediyorlar. Tabii ki bahsettiğim yer Kudüs’ün eski şehir kısmı…

Sultan Süleyman’ın Surları
Dünya üzerinde bir yerlerde zamanda yolculuk var mıdır diye sorsalar ben “Var” derim; Kudüs’te eski şehir ile yeni şehir arasında yaptığınız geçiş tam olarak bu.

Bir tarafta modern bir şehir, diğer yanda uhrevi havanın her yana yayıldığı, tüm yapılardan tarihin fışkırdığı, çan seslerinin ezana karıştığı bambaşka bir dünya…

Ezanın ve Çanın Yankılandığı Sokaklar
Eski şehrin kendi içinde bölümleri var; Müslüman, Hristiyan, Yahudi ve Ermeni mahalleleri olmak üzere dörde ayrılıyor.

Öyle keskin bir ayrım beklemeyin, aslında hepsi iç içe. Müslüman mahallesinde sinagog görebilir, Yahudi mahallesinde kiliseye rastlayabilirsiniz.

Ağlama Duvarı
Ağlama duvarının, Hz. Süleyman’ın yaptığı ve Yahudilerin ilk ibadethanesi olan mabedin ayakta kalan tek parçası olduğuna inanılıyor. Hz. Süleyman öyle büyük bir mabed inşa etmiş ki asırlarca dillere destan olmuş.

Hatta Ayasofya’yı yaptıran İmparator Iustinianos’un tek hayali, Süleyman’ın mabedinden daha görkemli bir ibadethane yaptırmakmış. Ve 537 yılında Ayasofya açıldığında karşısına geçip şöyle bir bakmış ve demiş ki: “Ey Süleyman, seni yendim!”

Şabat Ritüelleri
Yahudiler için hayatın ibadet dışında durduğu gün cumartesi ve buna şabat adı veriliyor, bayram olarak kutlanıyor. Kutlamalar ise cuma akşamüzeri başlıyor. İş çıkışı ağlama duvarına adeta akın eden Yahudiler yüksek sesle Tevrat okuyor, dualar ediyor…

Yahudilerin En Kıymetli Mezarlığı
Yahudiler için Kudüs’ün kutsallığının tek nedeni ağlama duvarı değil. Kudüs manzarasının en güzel izlenebileceği ve şehrin siluetini heybetiyle güzelleştiren ‘Zeytindağı’ da var. Dağın karşısındaki kapı, Yahudi inancına göre Mesih’in görüneceği ilk yer ve şehre buradan girecek. Bu yüzden dağın eteklerine kurulmuş büyük bir Yahudi mezarlığı var ve çünkü buraya gömülmek çok önemli.

Bu mezarlarda yatanların kıyametten sonra ilk dirilecekler olduğuna ve cennete gireceklerine inanılıyor. Yahudilikte Mesih’in geleceği ve Hz. Süleyman’ın mabedini yeniden inşa edeceği gün bekleniyor.

2000 Yıllık Davud Şehri
Ağlama Duvarı’nın bulunduğu meydanın solunda eski Davud şehrinin kalıntılarının göreceğiniz bir tünel var. Girişin ücretli olduğu bu antik şehrin 2000 yıllık tarihi var. İçeri turist gibi girebilirsiniz ama gezerken sık sık dua eden, ağlayan Yahudilerle karşılaşacaksınız.

14 Duraklı Çile Yolu
Hz. İsa’nın gerileceği çarmıhı taşıyarak geçtiği yola Via Dolorosa yani Çile Yolu denmiş. Hristiyanlar yanlarında taşıdıkları büyük boy bir haçla bu yolu kat edip; peygamberlerinin çarmıha gerildiği noktaya ulaşarak hacı oluyorlar. Yol üzerinde 14 durak, her birinde de kilise var.

Bir bölümü de Müslüman mahallesinden geçen çile yolu, tepedeki Kutsal Kabir Kilisesi’nde sona eriyor. Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği yerin bu kilisenin içinde olduğuna inanılıyor. Çarmıhtan indirilip yıkandığı yer ise sürekli ıslak tutuluyor.

Paylaşılamayan Kilise
Kilisenin bakımı geçmişte mezhepler arasında çatışmaya neden olmuş. Şehrin Osmanlı hâkimiyeti altında olduğu dönemde ilginç ama işe yarar bir çözüm bulunarak kilisenin anahtarı Müslüman bir aileye emanet edilmiş.

Bakım da mezhepler arasında sıraya konmuş. Sıra kimdeyse Müslüman aileden anahtarı alıp geri de ona teslim ediyormuş. Bugün kilisenin farklı bölümleri farklı mezheplerin kontrolünde…

Meryem Ana Mezarı
Hristiyanlar Meryem Ana’nın kabrini ziyaret için iki yere giderler. Biri bizim topraklarımızdaki Meryem Ana Kilisesi’dir, İzmir Selçuk’ta yer alır. Diğeri ise Kudüs’tedir. Hz. Meryem’in annesi ve babasıyla birlikte burada gömülü olduğuna inanıyorlar ve kabrini ziyaret ediyorlar. Ayrıca Hz. İsa’nın havarileriyle son akşam yemeğini yediği oda da Kudüs’te yer alıyor.

İslamiyet’te En Kutsal 3. Kent
Müslümanlar için Kudüs’e gitmek, yarı hac gibi kabul ediliyor. Mekke ve Medine’nin ardından kutsal şehir kabul ediliyor. Çünkü Hz. Muhammed’in Miraç gecesi cennete yükseldiği yer Kubbetüs Sahra.

Üzerine basarak yükseldiği muallak taşı da burada. Bu taşın bir önemi daha var; Hz. İbrahim’in canından çok sevdiği oğlunu kurban etmek için boynunu yatırdığı yer.

Din Bilgisi Sınavı
Müslümanlar için Kudüs’teki kutsal mekanlar Kubbetüs Sahra ve Mescid-i Aksa. Kubbetüs Sahra, altın çatısı olan yapı. Hz. Ömer Kudüs’ü aldıktan sonra yaptırılmış.

Kiliselere ya da ağlama duvarına başka dine mensup olsanız da girebiliyorsunuz. Sadece bu dinlerin hassasiyetlerine saygı göstermeniz gerekiyor.

Ağlama duvarına kipa takmayan Yahudilerin bile girmesi yasak. Ama Müslüman erkekler takke takarak girebiliyor.

Fakat Kubbetüs Sahra ve Mescid-i Aksa’da durum farklı. Buralar sadece Müslümanların girişine açık. Ve bu konuda çok sıkı bir denetim var.