Dakar'da 'tekerlekli' sokak sanatı: 'Car rapide' dolmuşları

Senegal'in başkenti Dakar'da "car rapide" isimliyle bilinen rengarenk boyanmış dolmuşlar, toplu taşımanın vazgeçilmez bir parçası haline gelirken, aynı zamanda sokak sanatının da "hareketli" bir unsuru olarak kabul ediliyor.

New York'un sarı taksileri ya da Londra'nın kırmızı otobüsleri gibi Dakar'ın sembolü haline gelin car rapideler, anahtarlıktan magnete birçok hediyelik eşyayı süslüyor, çeşitli boylarda maketleri de satılıyor. Günün ilk ışıklarında saat 04.00 civarı yola çıkan car rapideler, 2 kez şoför değiştirerek gece yarısına kadar kesintisiz hizmet veriyor. 100 ile 500 CFA (1,5-7 Türk lirası) arasında değişen ücretleriyle Dakar ve banliyölerinde toplu ulaşımda en çok car rapide tercih ediliyor.

Fransa'da üretildi, Dakar'da simgeleşti

Fransa'da 1960'larda yük taşımacılığı için üretilen "Saviem-Renault SG2 Fourgon" 1975'te Senegal'e geldiğinde yepyeni bir çehre kazandı. Orjinalinde penceresi ve oturma yeri olmayan bu araçlar, zamanla şehrin vazgeçilmez bir parçası haline dönüştü. Pencere ve oturma yeri eklenen, son aşamada ise boyanan dolmuşlar bugünkü "car rapide" ismini aldı. Car rapide her ne kadar "hızlı araç" anlamına gelse de her köşe başında durarak, yolcu aradığı için oldukça yavaş hareket ediyor.

Touba, Şeyh Ahmadu Bamba ve merci mama

Car rapideyi Dakar'ın sembolü yapan ise kendine has rengarenk tasarımı ve üzerinde yer alan Volofça ifadeler. Müridi tarikatının kutsal kenti "Touba", Müridi şeyhi "Ahmadu Bamba", "elhamdullah" ve "merci mama" (teşekkürler anne) car rapide tasarımında en çok kullanılan kelimeler olarak göze çarpıyor. Teşekkür, şükür ve dini anlatıların sıkça tercih edildiği car rapide süslemeleri, kendine yepyeni bir iş kolu oluşturmuş durumda. Dakar'ın merkezinde yer alan Lat Dior garında, car rapideler, usta eller tarafından boyanıp süslenerek yeniden hayat buluyor. Boyasız bir car rapide, 100 bin CFA (1380 Türk lirası) karşılığında 24 saat içinde hazır hale getiriliyor. Car rapide boyama sanatını arkadaşının babasından öğrenen 37 yaşındaki Musa Diop da 14 yaşından bu yana car rapide süslemesi yapıyor. Bu dolmuşları boyamanın başlı başına bir sanat olduğunu belirten Diop, "Eğer dikkatli bakarsanız her car rapide sahibinden izler taşır." dedi.

Bir car rapide de "sokak sanatının şaheseri" notuyla 2016'dan bu yana Paris'teki İnsan Müzesinde sergileniyor. Senegal hükümeti, yaşı dolayısıyla car rapide kullanımını yasaklamaya çalışsa da bu ikonik araçlar, daha uzun süre Dakar sokaklarında yolcu taşımaya devam edeceğe benziyor.