Doç. Dr. Duman'dan Dijital Telif Yasası yorumu: ‘Acil bir ihtiyaç... Yasasız geçen son 10 yılda medyamızın zararı en az 200 milyon dolar’

Dijital dünyada son yıllarda yaşanan gelişmeler, içeriğin ve içerik üreticilerinin önemini hiç olmadığı kadar artırdı. Pek çok uzmana göre bu durum dijital telif haklarının korunmasını zorunlu kılıyor.

Son olarak Google’ın 'Çevrim İçi Haber Yasası' doğrultusunda, Kanada merkezli haber kuruluşları ve şirketlerine yıllık 74 milyon dolarlık ödeme yapmayı kabul etmesi, bu zorunluluğu bir kez daha gündeme taşıdı. 

Türkiye'de de gözler Dijital Telif Yasası’na çevrilmiş durumda… Zira Google gibi birçok teknoloji devinin, ülkemizdeki medya kuruluşlarına telif ödemesi yapması için öncelikle bu yasal çerçevenin hayata geçirilmesi gerekiyor.

Peki Google ve diğer platformların telif ödemesi yapmaması medyamız için nasıl zararlara yol açıyor? Eğer yasa yürürlüğe girerse ne gibi artılar sağlayabilir?

İnternet yayıncılığı, gazetecilik ve medya çalışmaları alanında uzman akademisyen Doç. Dr. Kenan Duman, konuyla ilgili önemli açıklamalarda bulundu. 

‘GOOGLE İLE BİTMEMELİ, SIRADA META VE X GİBİ PLATFORMLAR VAR’

Öncelikle Google ile olan sürecin nasıl ilerlediğiyle ilgili detaylar paylaşan İstanbul Arel Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kenan Duman, “Yasaya baktığımızda platformların haber kuruluşlarına adil tazminat ödemesini sağlamak için bir pazarlık çerçevesi oluşturulduğu görülüyor. Platformları haber işletmeleriyle gönüllü ticari anlaşmalar yapmaya teşvik eden sistemin tarafları, bağımsız olarak adil anlaşmalara varamazlarsa, arabuluculuğun zorunlu olduğu pazarlık sürecine geçiliyor" dedi ve ekledi: 

"Arabuluculuktan sonra taraflar hâlâ bir anlaşmaya varamazlarsa, taraflardan her biri nihai bir teklif sunuyor ve hakem heyeti iki tekliften birini seçiyor. Tabii bu süreç sadece Google ile de bitmemeli. Sırada Meta (Facebook, Instagram ve WhatsApp'ın tepe şirketi) ve X (Twitter) gibi diğer platformlar var.” 

‘TIKLANMA BAŞI ODAKLI ADİL BİR SİSTEM OLUŞTURULMALI’

Özellikle çevrimiçi haber içeriğinden büyük gelir elde eden ve kullanıcı içeriği kaynaklı dezenformasyonla sürekli gündemde olan Meta’nın da benzer bir anlaşma yapmasının gerekli olduğunun altını çizen Doç. Dr. Duman, “Bu konu tüm ülkeler için büyük bir sorun olarak görülüyor. Zaten Avrupa Birliği ülkeleri de adımlar atıyor. Çok yakın zamanda Google’ın işi yokuşa sürmeden tüm ülkelerle şeffaf bir ödeme anlaşması planına geçmesi gerekli” dedi.

‘GOOGLE 2020’DE 60 MİLYAR DOLAR GELİR ELDE ETTİ, BUNU İÇERİK ÜRETİCİLERİ İLE PAYLAŞMALI’

Avrupa Birliği ile geçen yıllarda anlaşılan konuların muğlak olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Duman, “Daha net olarak tıklanma başı odaklı adil bir sistem oluşturulmalı. Google, 2022 yılında 60 milyar dolar net gelir elde etmiş. Böyle devasa bütçesi olan bir şirketin gelirinin önemli bir bölümünü mevcut kaynağı olan içerik üreticilerine vermesi gerekli…” ifadelerini kullandı.

'EN AZ 15-20 MİLYON DOLAR PLATFORMLARIN CEBİNE KALIYOR'

Dijital Telif Yasası'nın hukuken acil bir ihtiyaç olduğuna vurgu yapan Doç. Dr. Kenan Duman, “Dünyada en çok günlük tekil kullanıcı sayısına sahip siteler arasında çok sayıda Türk haber sitesi bulunuyor. Google’ın içeriğinin büyük bir bölümünü haberler oluşturuyor. Özellikle ülkemizde haber siteleri en çok ziyaret edilenler arasında en yukarıda yer alıyor” dedi. 

“Tıklama rakamları bu kadar yüksek olan ülkemizde en az 15-20 milyon dolar gibi bir rakam her yıl platformların ceplerinde kalıyor” diyen Doç. Dr. Duman “Yasasız geçen son 10 yılda medya kuruluşlarımızın zararı en az 200 milyon dolar. 2027 yılında daha yüksek reklam bütçelerinin konuşulduğu bir ortamda sadece platformlardan gelmesi gereken rakam 50 milyon doların üzerine çıkar. Bu rakamın ülkemizdeki haber kuruluşlarına dağıtılması gerekli. Düzenlemesiz geçen her gün basın kuruluşlarımızın aleyhinedir” ifadelerini kullandı.



‘YASAL DÜZENLEMELER HAYATİ ÖNEM TAŞIYOR’

“Dijital telif yasasında dikkat edilmesi gereken en önemli konu platform sahiplerinin haber sitesi sahiplerine nasıl bir oranda ödeme yapacaklarıdır” diyen Doç. Dr. Duman, “Pazarda büyük bir tekel oluşturan bu platformlar rakipsiz görünüyor. Gazetecilerin bu kadar devasa platformlarla tek başlarına mücadele etme şansları yok.  Bu nedenle devletlerin yasal düzenlemelere gitmesi hayati önem taşıyor. Google ile görüşmeler olacağı son dönemde kamuoyunda da paylaşılıyor. Bu görüşmelerin ardından mutlaka yasal düzenleme şart” dedi. 

‘ÜLKEMİZDE DE ORTA VADEDE KANADA GİBİ RAKAMLARA ULAŞILACAKTIR’

Kanada’nın Google ile yaptığı 74 milyon dolarlık anlaşmanın bu işin başlangıcı olduğunu söyleyen Doç. Dr. Kenan Duman, “Kanada gibi ortalama 10-12 milyar dolarlık bir reklam pastasına sahip bir ülkede bu rakamlar konuşuluyor. Ülkemizde de orta vadede bu rakamlara ulaşılacaktır. Platformlar ile anlaşmalar ülkemizde de olursa haber kuruluşlarına can suyu olacaktır” dedi ve ekledi:

"Bu durum haber kuruluşlarının finansal sürdürülebilirliğine büyük katkı sağlar. Ayrıca haber kuruluşları daha fazla gelir alırsa daha kaliteli içerik için yatırımlar yapacaktır. Bu da daha çok istihdam ve daha güçlü bir basın anlamına gelir."