Fiziksel niceliklerin sınıflandırılması örnekleri ile konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Fizik, doğa kanunlarını araştıran ve inceleyen bir bilim dalıdır. Bu incelemeler için kullanılan temel yöntemlerin başında ise gözlem ve deney gelir. Bilimsel çalışmaların ilk aşaması ise gözlem yapmaktır. Gözlem bir olay ya da ile ilgili bilgiye ulaşmak için duyu organları ya da çeşitli araçlar vasıtası ile bilgi toplama işidir. Fiziksel niceliklerin sınıflandırılması nelerdir sizler için derledik.
Gözlem ise, kendi içinde nitel ve nicel gözlem olmak üzere ikiye ayrılır.
Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması
Bilimsel çalışmaların ilk aşaması gözlem yapmaktır. Gözlem ise, bir varlık ya da olay ile ilgili kesin bir bilgiye ulaşmak için çeşitli araçlarla ya da duyu organları ile bilgi toplama işidir. Gözlem kendi içinde nicel ve nitel gözlem olmak üzere iki gruba ayrılır. Duyu organları ile yapılan nitel gözlemin sonuçları özneldir. Bu nedenle de sonuçları herkese göre değişebilir. Ölçüm aletleri ile yapılan nicel gözlemin sonuçları ise, bilimsel ve objektiftir. Nicelik bir varlığın, nesnenin somut olarak sayılabilen ya da ölçülebilen özelliklerdir. Örneğin “üç tane elma, sekiz kitap” dendiği zaman üç ve sekiz niceliği ifade eder. Birbiri ile karşılaştırılıp, karşılaştırma sonucunda da sayısal olarak ifade edilebilen niceliklere fiziksel nicelik adı verilir.
Bilim insanları, deney ve gözlemler sonucunda elde ettiği sonuçları, kanun ve teorileri fiziksel niceliklerle anlatır. Farklı dil ve kültürlerde yapılan bilimsel çalışmaların paylaşılması, anlaşılması için ortak bir dil kullanılması zorunlu hale gelmiştir. Bu nedenle de 1971 yılında gerçekleştirilen Ölçü ve Ağırlık Konferansı’nda Uluslararası Birim Sistemi kabul edildi. Sınıflandırma; gözlemlenen olayları kıyaslayabilmek, tanımlayabilmek ve aralarındaki ilişkiyi kurabilmek için bazı kurallara göre yapılan bir düzenlemedir. Fiziksel nicelikler farklı pek çok şekilde sınıflandırılabilir.
Pek çok fiziksel nicelik isimlerinin İngilizce karşılığının baş harfi ile sembolleştiriliyor. Örneğin, kütle İngilizcede mass şeklinde söylenir ve sembol olarak ise, m ile gösterilir. Aynı zamanda benzer bir şekilde, zaman time, sembolü ise t’dir. Fizikte büyüklükler ise, temel ve türetilmiş olmak üzere ikiye ayrılır. Ayrıca türetilmiş büyüklükler de yönlü olup olmadığına göre de iki gruba ayrılır.
Temel ve Türetilmiş Büyüklükler
Bir ölçme aracı sayesinde doğrudan ölçülebilen bir büyüklük, aynı zamanda temel büyüklük olarak bilinir. Fizikteki temel büyüklükler yedi adettir. Bir cismin kütle değerini tespit edebilmek için ölçüm aleti olarak terazi tercih edilir. Kütle değeri için cebirsel işleme gerek kalmaz. Ama düzgün bir geometrik cismin hacmi bulunmak istendiği zaman önce o cismin her üç boyutunun uzunluğunun ölçülmesi gerekir. Bu uzunluk değerleri ile uygun işlemler gerçekleştirerek hacmi hesaplanır. Temel büyüklükler arasında cebirsel işlem yapılır ve ifade edilebilen niceliklere türetilmiş büyüklük adı verilir. Hız, ivme, basınç, ısı, özkütle, elektriksel direnç vb. büyüklükler de diğer türetilmiş büyüklüklere örnek olarak gösterilir.
Skaler ve Vektörel Büyüklükler
Fiziksel büyüklükler birim ve miktarla tanımlanabiliyorsa skaler büyüklüktür. Aynı zamanda bazı büyüklüklerin tam olarak tanımlanabilmesi için doğrultu, başlangıç noktası ve yön de gereklidir. Miktar ve birime ek olarak yön ve doğrultu da varsa bu büyüklüklere vektörel büyüklük ismi verilir. Temel büyüklüklerin hepsi skaler iken türetilen büyüklüklerin birazı vektörel, birazı ise, skaler büyüklüklerden meydana gelir.
Vektörel büyüklükleri, skaler büyüklüklerden kolaylıkla ayırmak için semboller üzerine işaret konur. Kütle (m), basınç (P), özkütle (d), hacim (V), sıcaklık (T) gibi büyüklükler skaler; hız ( v ), ivme (a), yer değiştirme ( Dx ) ve kuvvet (F) gibi büyüklükler vektörel büyüklüklerdir.