Enine ve boyuna dalgalar nelerdir? Örnekleri ile konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Dalga hareketi bir hareketin ileri ve geri veya bir yandan bir yana düzenli aralıklar ile yaptıkları hareketlerdir. Aynı zamanda titreşim hareketi de denen dalga hareketleri birkaç çeşide ayrılmaktadır. Bunlardan biri enine dalgalar diğeri de boyuna dalgalardır. Peki enine ve boyuna dalgalar nelerdir? Örnekleri ile konu anlatımını sizlere detaylıca derledik.
Dalgalar titreşim doğrultusuna göre üç çeşide ayrılmaktadır. Bunlar enine dalgalar, boyuna dalgalar ve hem enine hem de boyuna dalgalar olmaktadır.
Enine Dalgalar Nelerdir?
Mekanik dalgalar bir maddenin veya ortamın denge durumuna göre bozulmasının ilerlemesi ile oluşan hareketlere denilmektedir. Bu dalgaların oluşturduğu hareket çeşidine göre üç farklı dalga bulunur. Bunlardan birisi de enine dalgalardır. Dalgaların ilerleme doğrultusuna dik olarak gerçekleşen dalgalara enine dalgalar adı verilmektedir.
Enine dalgalar dalganın yayılma doğrultusu ile titreşim doğrultusu birbirine dik olan dalgalar olmaktadır. Enine dalgalara bir örnek olarak elektromanyetik dalgalar gösterilebilir. Bunun dışında yay, su, ışık ve deprem dalgaları enine dalgaları olmaktadır.
Dalgaların özelliklerini ve farklı ortamlarda karşılaştıkları zaman davranışlarını incelemek için dalganın anlık görünümüne atma adı verilir. Sarmal yayın ucu düzenli bir şekilde titreşerek periyodik dalga oluşturmaktadır. Bu periyodik dalgalarda atma biri baş yukarı, diğer, baş aşağı olmak üzere iki ardışık katmanın birleşiminden oluşmaktadır.
Bir ortamın esnek olması ve bu ortamda atmaların yayılması dalga hareketi oluşturmaktadır. Fakat oluşan her dalga periyodik olmamaktadır. Belirli bir zaman aralıklarında oluşan özdeş atmaların esnek ortamlarda yayılması ile periyodik dalgalar oluşmaktadır.
Boyuna Dalgalar Nelerdir?
Dalgaların yayılma doğrultusu ile titreşim doğrultusu aynı olan dalgalara boyuna dalgalar adı verilmektedir. Ses dalgaları birer boyuna dalgalara örnektir. Enine ve boyuna dalgalar dışında titreşim doğrultusuna göre dalgalar türlerinden birisi de hem enine hem de boyuna dalgalardır.
Yayılma doğrultusuna paralel ve dik doğrultuda titreşen dalgalara hem enine hem de boyuna dalgalar adı verilmektedir. Hem enine hem de boyuna yayılan dalgalar deprem, su ve yay dalgaları olmaktadır.
Bu dalgaların ortak özelliği hepsinin maddesel ortamlarda meydana gelmiş olmasıdır. Yay dalgaları yayda, su dalgaları suda, ses dalgaları ise maddesel katı, sıvı ve gaz ortamlarında oluşmaktadır. Işığın dalga özelliği keşfedildiği zaman dalga hareketlerinin maddesel olmayan ortamlarda da ilerlediği gözlemlenmiş ve bulunmuştur. Maddesel olmayan ortamlarda da ilerleyen bu dalgalara ise elektromanyetik dalgalar denilmektedir.
Enine ve Boyuna Dalgalar Örnekleri İle Konu Anlatımı
Durgun bir suya taş atıldığında taşın suya düştüğü noktadan dışarıya doğru daireler şeklinde bir hareket yayıldığı görülmektedir. Bu hareket dalga hareketi olmaktadır. Sarsıntı yada titreşim hareketinin bir ortam ile iletilmesine dalga hareketi adı verilmektedir. Dalga hareketi bir titreşim hareketidir. Bir ortama aktarılan enerjiyi başka bir ortama iletme şekli de olmaktadır. B nedenle dalgalar titreşim doğrultusunda ve taşıdıkları enerjiye göre sınıflandırılmaktadır.
Bunlardan birisi enine dalgalar, diğeri ise boyuna dalgalardır. Enine dalgalara örnek olarak yay dalgaları, deprem dalgaları ve su dalgaları olarak gösterilebilir. Dünyanın manto katmanı üzerinde bulunan levhalar hareket halinde olmaktadır. Levhalar b hareketleri esnasında birbiri üstüne çıkabilir veya sıkışabilirler. Bu sırada ortaya çıkan enerji dalgalar şeklinde yayılır ve deprem dalgalarını oluştururlar.
Boyuna dalgalara ise örnek olarak ses ve yay dalgaları gösterilebilir. Aynı zamanda boyuna dalgalar içerisinde deprem dalgaları ve su dalgaları da bulunmaktadır. Buna göre elektromanyetik dalgalar enine, ses dalgaları boyuna dalga sınıfına girmektedir. Deprem, yay ve su dalgaları hem enine hem de boyuna dalga sınıfına girmektedir.