AB’den Türkiye’ye ‘B planı’ mı geliyor

ÖZELLİKLE Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Paris’te yaptığı görüşmede verdiği mesajların ardından Türkiye için AB üyeliği yerine stratejik ya da imtiyazlı ortaklığa dayalı ‘B Planı’ vurguları yoğunlaştı. Brüksel’de umutlar tükenme aşamasına gelmiş olsa da henüz üyelik süreci için havlu atılmış değil. Bununla birlikte mevcut konjonktürde süreçte ilerleme şansının ‘sıfır’ olması AB kanadını ‘A planı (katılım) içinde B planı (proaktif işbirliği) oluşturmaya’ itiyor. Brüksel’de Türkiye konusuna hâkim AB yetkililerinin verdikleri ana mesajları şu şekilde özetlemek mümkün:

STATÜ DEĞİŞİKLİĞİ: Türkiye’nin statüsünde herhangi bir değişiklik yok. Her ne kadar kronik bir ilerlememe durumu olsa da Türkiye, AB’yle katılım müzakereleri yürüten bir aday ülke. Bunu değiştirmeye yönelik alınmış resmi bir karar ya da bu yönde bir hazırlık en azından şimdilik yok.

MÜZAKERE SÜRECİ: Sürecin tıkandığı bir gerçek. Türkiye’nin hukukun üstünlüğü, demokrasi ve insan hakları alanında mevcut tavrını koruması halinde tıkanıklığın aşılmasının imkânı yok. Türkiye, AB adaylığına bağlı yükümlülükleri doğrultusunda hareket etmediği sürece müzakerelerde yaprak kıpırdamaz.

B PLANI: Yaşanan tüm olumsuzluklara rağmen şu aşamada iki tarafın da tek taraflı olarak masadan kalkma niyeti yok. Müzakere süreci bağlamında mevcut durumun sürdürülebilirliği olmadığından iki tarafın da yararına olacak alanlarda daha yakın işbirliği çerçevesinde somut adımlar atılabilir. Üyelik sürecinin koparılmasından yana olan ülkelerin varlığı bir gerçek. Tam kopuş halinde Türkiye için benzer bir sürecin yeniden başlatılması pratikte imkânsız olacağından şu aşamada yeni adımların mevcut statü değiştirilmeden atılmasına çalışılıyor. İlişkilerin statüsünü ve formatını radikal şekilde değiştirmek için Türkiye’nin de ikna olması gerekir. Son açıklamalar üyelik dışında statü kabul etme niyetinde olmadıklarını gösteriyor.

8 ALAN: Türkiye ile sekiz alanda işbirliği seviyesi artırılabilir. Bu alanlar, dış politika, güvenlik, terörle mücadele, göç, insani yardım, enerji, ulaştırma ve ekonomik ilişkiler.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un Paris’te Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yapılan basın toplantısında Türkiye’nin AB üyeliğinde ilerleme sağlanabilirmiş gibi bir ikiyüzlülüğün yapıldığını söylemesi ‘B planı’ tartışmalarına yol açmıştı.

İLİŞKİLER DURAKLADI

Türkiye, kendisinden beklenen yönde adım atmaksızın AB ile ilişkilerde ilerleme sağlama beklentisi içinde. Yapılan görüşmelerde Ankara’dan kısa vadede Brüksel’in endişelerini giderme ya da beklentilerini karşılama yönünde adım atılacağına yönelik sinyal gelmiyor.

TEMAS EKSİKLİĞİ: Diyalog toplantıları için iki üç saatliğine Brüksel’e gelen bakanlar dışında AB ile Türkiye arasında üst düzey temasta ciddi eksiklik var. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile AB Komisyonu Başkanı Jean Claude Juncker ve AB Konseyi Başkanı Donald Tusk arasında 25 Mayıs’ta yapılan görüşmeden bu yana temas olmadı. Buna telefon teması da dahil. AB Bakanı Ömer Çelik, altı aydır Brüksel’e uğramadı.