Hep aklımızdan uçup gidiyorsa bir nedeni olabilir
Güncelleme Tarihi:
Bir film izlerken bazen oradaki popüler oyuncunun adı dilimizin ucuna gelir ama bir türlü hatırlayamayız. Anahtarımızı veya cüzdanımızı arada sırada bir yerlerde unutabiliriz. Dün akşam ne yediğimiz de şıp diye aklımıza gelmeyebilir. Uzmanlara göre bunlar normal ancak unutkanlıkta bazı belirtiler kırmızı alarm olabilir.
Şehirdeki yeni restoranın adını veya gözlüğümüzü nereye bıraktığımızı unutmak hepimizin arada sırada yaşadığı durumlar. Fakat unutkanlıkla birlikte kelime bulmakta güçlük çekiyorsak, daha önce sorunsuzca yapabildiğimiz işlerde zorlanıyorsak, yüzleri veya nesneleri tanıyamıyorsak bunlar kırmızı bayraklı işaretler. Liv Hospital nöroloji uzmanı Doç. Dr. Belma Doğan Güngen, Academic Hospital nöroloji uzmanı Prof. Dr. Tülin Tanrıdağ ve Memorial Hizmet Hastanesi nöroloji uzmanı Doç. Dr. Zahide Mail Gürkan’la unutkanlığı konuştuk.
KIRMIZI BAYRAKLARA DİKKAT!
‘Sık sık yönümüzü kaybediyorsak...’
Bazen bir sözcük dilimizin ucuna gelir ve ama onu hatırlayamayız. Bunun bilimsel adı ‘letolojika’dır ve normal kabul edilir. Fakat bazen stres gibi beyin sisi yaratan nedenler o sözcüğü bloklayabilir ya da ciddi bir hastalığın habercisi olabilir. Sık sık yönümüzü kaybetmek bir belirtidir. (Doç. Dr. Belma Doğan Güngen)
Kelime bulmakta güçlük çekiyorsak, daha önce sorunsuzca yapabildiğimiz işlerde zorlanıyorsak, yüzleri veya nesneleri tanıyamıyorsak ve dürtü kontrolümüz zayıfladıysa bir uzmana görünmek gerekir. (Doç. Dr. Zahide Mail Gürkan)
Eski olayları unutmak yaşla birlikte artan ve nispeten doğal kabul edilen bir süreçtir. Tehlikeli olansa yakın dönem olayları unutmaktır. Bunun nedeni beyinde yeni bilgilerin öğrenilmesinden sorumlu yan (temporal) lobun içindeki hipokampus adlı yapının zedelenmesi veya küçülmesidir. (Prof. Dr. Tülin Tanrıdağ)
ÖNLEMEK İÇİN NE YAPMALI?
‘Beyin hücreleri kendini onarabilir’
Son yıllarda yapılan çalışmalarda beyin hücrelerinin kendini ömür boyu onarabileceği kanıtlandı. Demansın artık genetik kader olmadığı ortaya çıktı. Epigenetik dediğimiz çevresel etmenlerle her yaşta yeni sinir hücreleri oluşturmanın mümkün olabildiği saptandı. Bu yüzden şunları önerebilirim:
Sağlıklı bağırsaklar, sağlıklı beyin için olmazsa olmaz. Doğru beslenme çözümün kalbi. Lif açısından zengin tahıllar, meyve, kuruyemiş, lahanagiller, yeşil yapraklı sebzeler, zeytinyağı ve proteinlerle beslenin.
Zorlayıcı olmayan fiziksek egzersizler yapın. Bulmaca, yapboz gibi zihinsel faaliyetlerde de bulunabilirsiniz.
Sigara içmeyin ve hava kirliliğine dikkat edin.
Hafıza sistemi uykuda gelişir. Uyku düzeninize dikkat edin. (Doç. Dr. Belma Doğan Güngen)
Unutkanlık seviyenizi ölçün
Aşağıdaki soruları yanıtlayarak riskinizi değerlendirebilir ve çıkan sonuca göre unutkanlık konusunda Doç. Dr. Belma Doğan Güngen’in önerilerine göz atabilirsiniz.
Çok iyi bildiğiniz mekân ya da yolları karıştırıyor musunuz?
a. Hayır, bu hiç başıma gelmiyor.
b. Bazen kaybolabiliyorum.
c. Sıklıkla bu durumu yaşıyorum.
İsimler dilinizin ucuna geliyor ama bir türlü hatırlayamıyorsunuz... Bunu ne sıklıkta yaşıyorsunuz?
a. Böyle bir durum yaşamıyorum.
b. İzlediğim filmde popüler oyuncuların adını unutuyorum.
c. Yakın arkadaşımın adını bile unuttuğum oldu.
Konsantrasyon ve odaklanma sorununuz var mı?
a. Hayır.
b. Stresliyken daha sık oluyor.
c. Hep dalgınım.
Araba anahtarı, gözlüğünüz gibi eşyanızı sürekli kaybediyor musunuz?
a. Hayır, hiç kaybetmiyorum.
b. Eğer acelem varsa mutlaka bir eşyamı unutuyorum.
c. Her zaman bir şeyleri unutuyorum.
Kararsızlık sorunu yaşıyor musunuz?
a. Hayır, her zaman ne istediğimi bildim.
b. Arada sırada kıyafet seçerken zorlanıyorum.
c. Nereye gideceğime, ne yiyeceğime çoğu zaman karar veremiyorum.
Arkadaşlarınızla yaptığınız planları veya iş randevularınızı unuttuğunuz oluyor mu?
a. Hayır, hiç unutmam.
b. Geçenlerde bir iş toplantısı aklımdan uçmuş.
c. Bunu sürekli yaşıyorum.
Geçmiş anılarınızı rahat rahat hatırlıyor musunuz?
a. Hem geçmiş hem de yeni anılarımı kolayca hatırlıyorum.
b. Geçmişe dair olayları hatırlamak bazen zor oluyor.
c. Çocukluk anılarım net ama dün ne yediğimi unutuyorum.
Çevrenizdekiler sizi en çok hangi durumda uyarıyor?
a. Unutkanlık konusunda bir uyarı almıyorum.
b. Bazen eşyamı bir yerlerde unuttuğum için bana “Çok unutkansın” diyorlar.
c. Aynı soruyu tekrar tekrar sorduğumu söylüyorlar.
Uyku sorunları yaşıyor musunuz?
a. Hayır, bebekler gibi uyuyorum.
b. Arada sırada uykuya dalmakta zorlanıyorum.
c. Bu aralar uyumakta çok zorlanıyorum.
Ani öfke patlamaları yaşıyor musunuz?
a. Trafikte bile sakin kalmayı başarıyorum.
b. Bazen işte çok gergin oluyorum.
c. Sudan sebeplere bile çok sinirlenebiliyorum.
Yaşadığınız belirtilere göre sonuçlar
a’lar çoğunluktaysa
Hafıza konusunda bir sorununuz yok ancak yine de kontrol amaçlı muayenelerinizi yaptırmanızı öneririm.
b’ler çoğunluktaysa
Hafif seviyede unutkanlık sorunu yaşıyorsunuz. Bunun nedeni B12 veya D vitamini, demir, folikasit, magnezyum eksikliği olabilir. Ayrıca stres de hafıza sorunlarına yol açar. Stres hormonu olan kortizol artınca beynin öğrenme ve hafıza sistemi için önemli olan hipokampus bölgesi küçülür ve bu da oradaki nöronların tahrip olmasına neden olur. Bir nöroloji uzmanından görüş almanızı öneririm.
c’ler çoğunluktaysa
Dikkate alınması gereken bir seviyede unutkanlık yaşadığınız görülüyor. Özellikle COVID-19 sonrası beyin sisi, dikkat dağınıklığı, demans gibi nörodejeneratif hastalıkların oranları arttı. Beyin tümörü, alzheimer, lewy cisimcikli demans, frontotemporal demans, vasküler demans, parkinson demansı, normal basınçlı hidrosefali gibi hastalıklar çok ciddidir ve en önemli belirtileri unutkanlıktır. Bir uzmandan randevu almalısınız.