Polikistik Over Sendromu Kadınlarda Kısırlık Nedeni mi?

PCOS’lu hastaların yaklaşık 1/3’ünde insülin direnci, %10’nunda ise Tip-2 diyabet hastalığı ortaya çıkabiliyor. Diyetisyen kontrolünde yapılacak diyet ve egzersiz ile uygun ilaç tedavisi sayesinde, bu hastalıkla mücadele edilebiliyor. Doç. Dr. Semih Zeki Uludağ, polikistik over sendromu ile ilgili bilgi verdi.

Kadınlardaki önemli bir yumurtlama problemi olan polikistik over sendromu, her 10 kadından birinde görülmektedir. Üreme çağındaki kadınlarda sık ortaya çıkan bu sorun, yumurtalıklarda oluşan fazla sayıda yumurta kesesi görülmesi şeklinde kendini belli etmektedir.

Bir görüntüleme tekniği olan ultrasonografide 10’dan fazla 1 santimetreden küçük kistlerin görülmesiyle teşhis edilen polikistik over sendromu, üreme çağındaki kadınlarda tedavi edilmediği takdirde, kısırlığın yanı sıra yumurtlayamamaya, diyabete, koroner arter hastalıklarına ve tansiyon rahatsızlıklarına yol açabilmektedir.

Kadın vücudunda üreme için gerekli iki yumurtalık, adet döneminde döllenmeye müsait bir olgun yumurta geliştirmektedir. Yumurta ‘follikül’ adı verilen içi sıvı dolu bir kesecikte gelişir ve olgunlaşır. Her ay kadınlarda bir folikül seçilir, büyür ve yumurtlama olur.

Polikistik over sendromlu kadınlarda, bu folikül seçilemez ve dolayısıyla da her ay yumurtlama olmaz. Ultrason muayenesinde ise yumurtalıklar, içerisinde gelişmemiş yumurta bulunan birçok kesecik yani birçok kist şeklinde görülür.

Tüp bebek merkezlerine başvuran kadınların yaklaşık % 20'sinde yumurtlama probleminin olduğu ortaya çıkmaktadır. Çocuk sahibi olmak amacı ile uzman hekimlere muayene olan kadınların yumurtlama sorunlarının en başında polikistik over sendromu gelmektedir.

Adet düzensizliği olan, aşırı kilolu ve tüylenme sorunu olan kadınlarda, fiziki muayene ve yapılacak ultrason sonrasında teşhis konulmalıdır. Ergenlik döneminde bazen adet düzensizliği normal bir durum olarak görülse de bunun, PCOS’tan kaynaklanıp kaynaklanmadığı, görüntüleme tekniklerinin yanı sıra laboratuvar testleri ile belirlenmeli, hasta için uygun tedavi modeli belirlenmelidir.

Ergenlik döneminde bir ya da iki adet dönemi sonrası adet görememe, düzensiz adet görme (35 günden daha seyrek adet görme), olağan dışı kanamalar.

Yüzde ve sırtta aşırı sivilcelenme, cilt dokusunda gözle görülür değişiklik, el üstünde lekelenmeler. Özellikle 20’li yaşlarda ortaya çıkan ve tekrarlayan sivilcelerin çoğunlukla nedeni polikistik over sendromudur.

Bu hastalık sonucunda vücutta aşırı tüylenme ve ses kalınlaşmasının erkeklik hormonuna (androjenlere) bağlı olduğu düşünülmektedir. Her kadında belli bir oranda bulunan testesteron hormonu artarak tüylenmeye ve sesin kalınlaşmasına neden olmaktadır.

Polikistik over sendromu nedeniyle vücutta düzeyi artan erkeklik hormonu kıl köklerinde bulunan alıcılara (reseptör) yapışarak erkek tipi saç dökülmesine neden olabilmektedir.

Özellikle kadınlık hormonlarının azalıp erkeklik hormonunun artması sonucunda kadınlarda meme dokusu da zaman içinde küçülebilmektedir.

Gebelik oluşumunda zorluk ya da kısırlık önemli bir belirtidir. Genç kadınların %10’unda görülen bu sorun, kısırlığının en önemli nedenlerinden biridir.

Aşırı derecede kilo alma da belirtiler arasındadır. Polikistik overli kadınların yarısının ileri derecede kilo problemi olduğu belirlenmiştir.

Çok sayıda klinik ve deneysel araştırmalara rağmen hastalığın sebebi tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte hastalığa karbonhidrat metabolizmasını düzenleyen ‘insülin’ hormonunun neden olduğu düşünülmektedir. Aşırı kilonun insülin direncine yol açtığı ve insülin direncinin de polikistik over sendromunu tetiklediği varsayılmaktadır.

Vücuttaki ana besin kaynağı olan şekerin, enerji sağlamak için kandan vücut hücrelerinin (kas, yağ ve karaciğer hücreleri) içine girmesini sağlayan temel hormon olan insülin, pankreastaki beta hücrelerinden salgılanmaktadır. İnsülin direnciyle birlikte vücutta ortaya çıkan yüksek insülin düzeyleri, yumurtalıklarda erkeklik hormonu (androjenler) üretimini artırmaktadır.

Tedavi planlarken öncelikle bu hastaların diyetisyen gözetiminde kilo kontrollerinin sağlanması ve ideal kilo seviyesini koruması sağlanmalıdır. Gerekirse insülin direncini kırmak için şeker hastalarında kullanılan ilaç tedavisi, bu dönemde kullanılır. Tıbbi tedavi ve kilo kaybı sonucunda adet düzeni önemli oranda düzelmekte, yumurtlama probleminin ortadan kalkmasıyla da bazen gebelik kendiliğinden oluşabilmektedir.

Ancak bu işlemlerden sonra adet düzensizliği devam ediyorsa, yumurtlamayı uyaran ilaçlar ve hormon iğneleri uygulanabilir. Bu takipler sonucu gelişen yumurtalardan normal ilişki önerilerek veya aşılama yöntemi ile gebelik oluşturulmaya çalışılır. 3-4 kez yapılan takip ve aşılama ile gebelik elde edilememiş ise tüp bebek yöntemine geçilmesi önerilir.

Polikistik over sendromu olan kadınların, gebelik sonrası da jinekolojik takipleri bırakmamaları ve yıllık muayenelerine devam etmeleri önemlidir. PCOS’lu hastalarda rahim kanseri riski de artmaktadır. Bu hastalarda ileri yaşlarda şeker hastalığı başta olmak üzere bazı hastalıkların görülmesi söz konusu olabilir. Bunu önlemek için aşırı kilo alımı engellenmeli, düzenli egzersiz önerilmeli ve gerekirse ilaçlarla adet düzeni sağlanmalıdır.