Turhan ve İlhan Selçuk kardeşlerin yayıncılığı

Gerek edebiyat, sanat dünyasından gerek karikatür dünyasından olup aynı zamanda yayıncılık yapan adları anıyoruz. Turhan ve İlhan Selçuk kardeşlerin birlikte yayımladığı ilk dergi ‘41 Buçuk’, 6 Eylül 1952’de çıkmıştı. Derginin sahibi M. Ali Ertem, yazıişleri müdürü İlhan Selçuk’tu. Bedii Faik, S. İzzet Sedes gibi yazarlara ve genç karikatürcülere yer veren dergi, iktidarın ekonomik baskıları sonucunda 15’inci sayıda yayınına son vermek zorunda kaldı.
Selçuk kardeşlerin ikinci girişimleri ‘Dolmuş’ dergisidir. İlk sayısı 5 Ocak 1956’da yayımlanan bu derginin ömrü iki buçuk yıl oldu ve 23 Temmuz 1958’de son sayısını yayımlayarak kapandı. Kapanma nedeni aynıydı; iktidarın siyasi ve ekonomik baskısı. Çizer kadrosunda Eflatun Nuri Erkoç, Oğuz Aral, Tonguç Yaşar, Nehar Tüblek, Yalçın Çetin, Altan Erbulak gibi önemli isimler yer almıştı. Derginin yazarlarından Aziz Nesin’in, İtalya’da yapılan mizah yarışmasında Dolmuş’ta yayımlanan öyküsü ‘Kazan Töreni’ öykü dalında birinci olurken, Turhan Selçuk da 13’üncü sayının kapağındaki karikatürüyle ikincilik ödülünü kazanmıştı. Dergide, Rıfat Ilgaz’ın ‘Bizim Koğuş’ ve ‘Hababam Sınıfı’ eserleri tefrika edilmiş, Giovanni Guareschi’nin ‘Kâğıttan Eserler’i ile Eugénie Grandet’nin yapıtları da ‘Klasiklerden Özetler’ köşesinde yer bulmuştu. Dolmuş, mizah dergisi olmanın ötesinde bir sanat dergisi niteliğini taşımaktaydı.
Dolmuş’un pek çok sayısı toplatıldı. Dergiyi en çok sıkıntıya sokan ise ülkedeki kâğıt ve malzeme problemiydi. 12 bin-20 bin tirajla dönemin en fazla satan mizah dergisi olmasına karşın, derginin kâğıt tahsisi taleplerine çok kez karşılık verilmemiş, Dolmuş’un 75-80, 80-85, 95 ve 106-118 sayıları bu nedenle kapaksız çıkmıştır. Dolmuş kapandıktan üç ay sonra Türkiye iki yeni mizah dergisiyle tanıştı. Semih Balcıoğlu’nun çıkardığı ‘Taş’ ile Turhan ve İlhan Selçuk kardeşlerin çıkardıkları ‘Karikatür’.
15 Ekim 1958’de ilk sayısı yayımlanan ‘Karikatür’ün sahibi Turhan Selçuk, yazıişleri müdürü ise İlhan Selçuk’tu. Karikatür editörü ise Altan Erbulak’tı. Dergi 13 sayı çıktıktan sonra, Aziz Nesin’in girişimiyle, bir matbaa kazası sonrasında yayınına son vermek zorunda kalan Semih Balcıoğlu’nun ‘Taş’ dergisiyle birleşti ve adını ‘Taş-Karikatür’ olarak değiştirdi. Çok sert muhalefet yapmasına rağmen, ‘Taş-Karikatür’ hiç kapatılmadı. Ancak okur bu dergiye ilgi göstermemiş. 40 sayı çıkabilen derginin 15 Temmuz 1959’da kapanmasının asıl nedeni ise Semih Balcıoğlu ile İlhan Selçuk’un bir ihbar üzerine aynı anda askere alınmaları olmuş.
Kaynaklar:
Yasin Kayış, Demokrat Parti Döneminde Siyasi Karikatür/Libra Kitapçılık, İstanbul (2009).
Ahmet Sipahioğlu, Türk Grafik Mizahı 1923-1980/Dokuz Eylül Yayınları, İzmir (1999).
(Arşivini bize açan İzel Rozental’e teşekkür ederim.)