Ezber bozan bir Milli Mücadele anlatısı

Tarihte her büyük olayın kırılma noktaları ve kahramanları vardır. Türkiye’nin bu yıl 100 yaşına girecek devriminin en kritik dönemeci ise kuşkusuz Milli Mücadele’nin gerçekleştirildiği yıllardır. Üzerinden 100 yıl geçen bu devrimin her aşaması bugün her ideolojiden tarihçiler tarafından detaylı bir biçimde inceleniyor. Emrah Safa Gürkan ise ‘Cumhuriyet’in 100 İsmi’ ve ‘Cumhuriyet’in 100 Günü’ kitapları ile bu süreci bir başka pencereden bakarak isim isim ve olay olay ele alıyor. Bunu yaparken de bilindik kabullerin dışında bir yerde konumlanarak devrimin şartlarını en net biçimde ortaya koymaya çalışıyor. Tarihçi Gürkan’ın ikilemesi Milli Mücadele’nin hangi şartlarda, kimlerle ve kimlere rağmen kazanıldığını göstermesi açısından önemli bir kaynak olarak görülebilir.
Alıştığımız Milli Mücadele tarihi anlatısı Atatürk ve beraberindeki bir avuç askerin Samsun’a çıkışıyla başlar. Gürkan’ın ‘İnkılabın Ayak Sesleri’ başlığıyla sınırlarını çizdiği ‘Cumhuriyet’in 100 Günü’ başlangıç noktasını 2 Haziran 1889’da İttihat-ı Osmanlı Cemiyeti’nin kuruluşuna dayandırıyor: “Her büyük toplumsal dönüşüm, bir gölü dolduran damlalar gibi yavaş yavaş birikir. Türkiye’yi önce kurtuluşa, sonra da yeni bir temelde kuruluşa taşıyan devrimci dönüşüm süreci de kendisini önceleyen uzun bir tarihsel birikimin sonucudur.” Gölü oluşturan bu damlalar Cumhuriyet anlatısının içinde yer buldukça dönemin şartları daha iyi anlaşılıyor ve neden-sonuç ilişkileri daha sağlıklı bir noktadan kurulabiliyor.
Kitapta İttihatçıların Abdülhamit’i devirmesi ya da Mustafa Kemal’in kendini Milli Mücadele’nin lideri olarak kabul ettirme süreci gibi Türk bağımsızlık mücadelesinin en önemli köşe taşları irdelenirken cumhuriyet düşüncesi ve devrim atılımları da önemli yer buluyor. 1920’lerin dünyasında güç bela kurulan genç Cumhuriyet bir yandan yeni anayasasını hazırlarken bir yandan isyanlarla uğraşıyor, diğer yandan da dünyaya entegre olabilmek için olimpiyatlara katılıyor. Tüm bu uğraşların madde madde incelendiği kitap finalini Mustafa Kemal Atatürk’ün “senelerden beri devam eden efal ve icraatımızın milletimize hesabını vermek” açıklamasıyla kaleme aldığı bir savunma olan ‘Nutuk’u 15 Ekim 1927’de Meclis kürsüsünde okumasıyla yapıyor.
‘Cumhuriyet’in 100 İsmi’ ise bu devrimi gerçekleştiren ya da bu devrimin karşısında duran isimleri ‘Büyük Devrimin Portreleri’ başlığı altında bir araya getiriyor. Cumhuriyet devriminin bir numaralı ismi Atatürk’ün yanı sıra etrafındaki kadroları analiz etmek açısından rehber kabul edilebilecek kitapta VI. Mehmed Vahdettin, Damat Ferit Paşa, Enver Paşa, Çerkes Ethem ya da Şeyh Sait gibi dönemin en tartışmalı karakterlerine de odaklanılıyor. Ayrıca bir devrimci Bolşevik olan Mustafa Suphi, kadınların siyasi haklarının tanınması için hayatını ortaya koymuş olan Nezihe Muhiddin ya da devrimin imzası olan İstiklal Marşı’nın şairi Mehmet Akif Ersoy gibi portreler okuyucuyla buluşuyor.
‘Cumhuriyet’in 100 Günü’ ve ‘Cumhuriyet’in 100 İsmi’ Türk devriminin en önemli dönemeçlerine ve tartışmalı tüm alanlarına dokunan birer kaynak. ‘İttihatçı kadrolar’ ile ‘İttihatçı ruh’ arasındaki farkı göstermesi açısından oldukça kıymetli olan bu iki kaynak akıcı ve zekâ dolu dili ile özellikle tarih anlatılarını sıkıcı bulan okurlar için biçilmiş kaftan.

CUMHURİYET’İN 100 GÜNÜ�

İNKILABIN AYAK SESLERİ
Emrah Safa Gürkan
Mundi, 2023
400 sayfa.

 

 

 

CUMHURİYET’İN 100 İSMİ�

BÜYÜK DEVRİMİN PORTRELERİ
Emrah Safa Gürkan
Mundi, 2023
432 sayfa.