40 yıldır şiir saflığında: Haydar Ergülen

Şiirin kamusal kürsüden sade vatandaş diline inmesi o denli kolay olmadı. Nice şamanın, nice âşık ve abdalın elinde incele incele yeryüzünde dilden bir yurt tutmanın simgesi olan şiir zalime karşı duruş anlamına da geldi. Bu sebepten şair, duran insandır dil katında baştan beri. Cemal Süreya şairlerin ilk kitaplarıyla eser bütünlükleri arasında geri dönüşlü bağlantı kurarken dolaylı şekilde Mevlana’nın “Kumaş daha ilk metresinden bellidir” sözüne de göz kırpar. Şair, karakteri kadar bir nehir benzeri akış menzilini de ifşa eder dolaylı şekilde ilk belirişiyle. Bu bağlamda, bugünkü şiirimizin otağ direği Haydar Ergülen de ‘Karşılığını Bulamamış Sorular’la kendi yürüyüşünün ilk kişilik adımını taşır. Bugün bir ilk adımdan değil bir ‘varılmış’ şiirin ön müjdesinden söz ediyoruz. Her şair vardığı yerde geçmişin kristallerini de taşır ve Haydar Ergülen 40 yılı aşan şiir serüveniyle sadece kendi şiirini değil şiirimizi de tecrübe eder. Diyeceğim, halk şiirinden tutun da divana, modern şiirin bütün dönemlerine atıf yapma kapasitesiyle kendiliğin burcu olur. Bu bağlamda ‘Karşılığını Bulamamış Sorular’ tatlı bir ironiyle özgüven atına binerek şiir-i kebir bulvarında alın akıyla ilerler.

‘Karşılığını Bulamamış Sorular’ın 40’ıncı yılı vesilesiyle kitaba yazdığı önsözde Haydar Ergülen, iki konunun altını özenle çizer: Kuşaktaşlık ve şiirdeşlik. Kuşaktaşlık, Ergülen’de geriye doğru her devre dikkatle eğilen bir sevgi refleksine evrilirken, şiirdeşlik, kaynak kişilik olmak yönünden zengin bir tabiat olur. İlk kitap bir şairin gönül ve şiir zenginliğini taşıması açısından da mühimdir. ‘Üvercinka’ nasıl böyleyse, ‘Soğuk Otların Altında’, ‘Dünyanın En Güzel Arabistanı’, ‘Kınar Hanımın Denizleri’, ‘Körfez’ nasıl böyleyse ‘Karşılığını Bulamamış Sorular’ da o çizgidedir. ‘bir insandan mı doğar bir çocuk’. İşte bu mısrayı bulmakla başlangıçta Haydar Ergülen, bir şiir ufku da çizer hem kendisine hem de bir ‘arınma dönemi’nin başlaması sayılacak 1980’li yıllar şiirine. Çocukla şiir kelimesini değiştirmek, çocuğu yerinde tutup şiir diye anlamak yeterlidir. ‘bir çocuğun düşüyüm ben’ deyişini iyi düşünmeliyiz. Lirik bir modern gazeliyat diye yorumlamaktan yanayım bu çıkışı. Yer yer Nâzım rubailerini anımsatan yıldız sayışlarını ise ondaki ‘dede meşrep’liğe yakıştırıyorum.

İÇLİ, İÇTEN ŞAİR...
Aşk, kadınlar, çocuklar Haydar Ergülen şiirinin her zaman madenleri olacaktır ve bu damar ‘Karşılığını Bulamamış Sorular’da hayli belirgindir. ‘kar unutulmuş bir su gibi yatıyor sarnıcın dibinde’ benzeri rezerv mısralarla sıklıkla karşılaşırız kitapta. Bu mısradaki derin duyuş sadece halden hale geçişi karşılamaz, aynı zamanda şairin içli karakterini imler. İçli, içten şairdir o. Dilin gevreğini okuruna saadetle tattırır. Ergülen mısrayı bulmak kadar şiiri genişletmek konusunda ipuçları verir. Zaten onun bunca yıla yayılan şiir macerasının havzasına baktığımızda sürekli bir gelişme/genişleme içinde olduğunu gözlemleriz. ‘Kırk Şiir ve Bir’den tutun da ‘Sen Güneş Kokuyorsun Daha’ya değin Türk şiirinin imkânlarını hem nasıl kullandığına hem de o imkânları nasıl geliştirdiğine şahit oluruz. ‘Karşılığını Bulamamış Sorular’ dikkatle okumamızı gerektiren gelecekli bir ‘şiir dokusu’nu hâlâ taşır.

1980’lerden çıkış şiirde sadece bir netlik, estetik meselesi değil, aynı zamanda bir insan sunumudur da. Her ne kadar apolitik bir dönem diye yaftalansa da 80 şiiri ile gelen arınma Haydar Ergülen şiirinde yeni bir umut gösterisidir. Hoş geldin şiiridir yazdığı, umutla çevrelenmiş, insancıl ve mutlu bir şiir aynı zamanda. ‘Sade yurttaşa’ her vesileyle çok görülen mutluluk ve her seferinde boynundan tutulup her türlü darağacının önüne sürülen insan için Ergülen, 40 yıldır, şiir saflığında kalarak, ‘karşılığını bulamamış soruların’ çoğaldığı bir toplumda, gelecek bilincinin olamayacağının poetik politikasını da yapar. Sormaktan, sorgulamaktan geri durmaz Ergülen. ‘tarih bazı soysuzları adam edecek’tir elbette ve ‘bir soru yaşamla eksiksiz bir alışveriş’ olmayı sürdürecektir. Ebedi/edebi kaidedir ki yaşama bağlı kalanların şiiri hiç eksilmez bizde.
Her kitabı sürükleyen bir şiir mutlaka vardır. ‘Anne’ şiiri de sıklıkla anılır ‘Karşılığını Bulamamış Sorular’da. Haydar Ergülen, anneyi tarihsel olanın duygu kritiğinde elerken daha toplumsal bir uç yakalar ve sorar: ‘kırılmaz mı acıdan bir sap menekşenin boynu’. Anne, bizim şiir egemenliğimizin kaynağı olduğu kadar saf sığınağıysa eğer, bize düşen, Ergülen şiirini bu kitabın 40’ıncı yılı vesilesiyle yeniden, inceden okumaktır.

Karşılığını Bulamamış Sorular
Haydar Ergülen
Kırmızı Kedi Yayınları, 2022
88 sayfa.