Diş hekimleri yıllardır bunu tartışıyor: Dişlerimizi kahvaltıdan önce mi yoksa sonra mı fırçalayalım?
Güncelleme Tarihi:
Dişleri kahvaltıdan önce mi fırçalamak lazım yoksa sonra mı? Diş hekimlerinin uzun zamandır tartıştığı bir konu bu… Bazı diş hekimleri önce, bazıları sonra fırçalamanın daha iyi olduğunu söylüyor. İngiltere’de bir diş hekiminin dişlerin sabah kahvaltıdan sonra değil önce fırçalanması gerektiğini, sonra fırçalamanın dişlere zarar verdiğini söylemesi ile tartışma tekrar gündeme geldi. Peki, bu konuda kabul görmüş bir doğru var mı? Hangisi daha sağlıklı? Uzmanlarla konuştuk…
Diş sağlığı uzmanları, biri sabah diğeri yatmadan önce olmak üzere günde en az iki kez dişlerimizi fırçalamamız gerektiğini söylüyor. Ancak sabah rutini söz konusu olduğunda, "Kahvaltıdan önce mi yoksa sonra mı fırçalamalıyız?" sorusu kafaları karıştırıyor. Diş hekimleri yıllardır bu konuda fikir ayrılığı yaşıyor.
Son olarak İngiltere’den iki diş hekimi, Dr. Alan Clarke ve Dr. Sam Jethwa, bu tartışmanın fitilini ateşledi. Peki taraflar ne diyor?
İngiltere’de yapılan anketlerde insanların yüzde 40’a yakın bir kısmı dişlerini kahvaltı yaptıktan sonra fırçaladığını söylüyor.
İngiliz Kozmetik Diş Hekimliği Akademisi Başkan Yardımcısı Dr. Sam Jethwa ve Belfast'ta Paste Dental isimli diş kliniğinin başhekimi Dr. Alan Clarke, Daily Mail’e yaptıkları açıklamalarda kahvaltıdan önce diş fırçalamanın "olmazsa olmaz" olduğunu belirtti. Uzmanlar bu uygulamanın dişleri bakterilerden korumaktan ferah ve taze bir nefese kadar pek çok etkisi olduğunu, dişlerinizi kahvaltı yaptıktan sonra fırçalamanız gerektiği bilgisinin bir efsane olduğunu, sabah kalkar kalkmaz diş fırçalamanın gece boyunca ağızda biriken bakterilerle savaşmaya yardımcı olduğunu belirtti.
Diş plağına neden olan şeyin uyurken gece boyu ağzımızda biriken bakteriler olduğunu söyleyen Dr. Jethwa, dişlerde plak birikmesinin diş minelerine zarar verip çürüğe neden olacağını da belirterek plak oluşumunu önlemenin önemini vurguladı.
Dr. Jethwa, "Kahvaltıdan önce dişlerinizi fırçalamak yalnızca dişlerinizdeki plak birikimini gidermeye yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda tükürük üretiminizin de çalışmasını sağlar. Tükürük de ağzınızdaki bakterileri öldürmeye yardımcı olur" dedi.
ABD'nin Chapel Hill şehrinde bulunan North Carolina Üniversitesi'nde pediatrik diş hekimi ve mikrobiyolog olan Dr. Apoena Ribeiro ise New York Times’a yaptığı açıklamada, bu soruyu araştıran çok az çalışma olduğunu ve sonuçların karışık ve sınırlı olmasından dolayı net bir cevap bulunmadığını belirtti. Riberio, her seçeneğin artıları ve eksileri olduğunun unutulmaması gerektiğin de sözlerine ekledi.
Michigan Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi'nde diş hekimi ve dekan yardımcısı olarak görev yaoan Dr. Carlos Gonzalez-Cabezas, birçok insan için kahvaltının bakterilerin beslenmeyi sevdiği fermente edilebilir şekerli karbonhidratlar içerdiğini belirtti.
Dr. Ribeiro da sabah uyandığımızda, ağzımızdaki bakteri seviyelerinin zirvede olduğunu, bakterilerle dolu bir ağız ve şekerli karbonhidratlarla dolu bir kahvaltının, bakterilerin gelişmesi ve çoğalması için koşulları mükemmel hale getireceğini, böyle bir durumda dişlerinizdeki koruyucu mineyi aşındırabilen asitlerin dişleri çürüklere daha yatkın hale getirdiğini söyledi.
Bizim görüşlerine başvurduğumuz Diş Hekimi Şahin Durmuş da diş hekimleri arasında "Kahvaltıdan önce mi yoksa sonra mı?" noktasında bir görüş birliği olmadığını ve bu konuda yapılan birçok bilimsel araştırmada sonuçların çeşitlilik gösterdiğini belirtti ve ekledi:
“Bazı araştırmalar, dişlerin kahvaltıdan önce fırçalanmasının, ağızda bulunan asitlerin neden olduğu diş erozyonunu önlemeye yardımcı olabileceğini öne sürüyor. Diğer araştırmalar ise diş fırçalamanın zamanının önemli olmadığını, önemli olanın dişlerin düzenli ve doğru bir şekilde fırçalanması olduğunu gösteriyor. Diğer taraftan sabah aç karna fırçalamak ağız sağlığı açısından birçok avantaj sağlar. Bu nedenle kişisel tercih ve diş hekiminin önerileri doğrultusunda hareket etmek en iyisi.”
Durmuş, sabahları ağızda biriken bakteriler ve plakların diş minesine yapışmış halde olduğunu ve sabah uyanır uyanmaz dişleri fırçalamanın ağız hijyenini sağlamaya ve bu plakları temizlemeye yardımcı olduğunu ve kötü nefesi önlediğini ve dişlerin erozyona uğramasının önüne geçtiğini vurguladı.
Durmuş, diş temizliği pratiğinin kişiden kişiye farklılıklar gösterebildiğini, herkesin ağız sağlığının farklı olduğunu ve dolayısıyla herkesin diş temizliği ihtiyaçlarının farklı olabildiğini de belirtti ve ekledi: "Bazı insanlar diş eti hastalığı, çürük veya hassas dişler gibi özel durumlarla karşı karşıya kalabilir, bu nedenle diş temizliği rutinleri farklılık gösterebilir."
DOSYA | Diş beyazlatmak ne kadar güvenli? GIDALARIN DİŞLER ÜZERİNDEKİ ASİDİK ETKİSİNİ AZALTIYOR
Dr. Clarke'a göre, yemek yediğimizde ağzımızdaki bakteriler yiyeceği parçalar ve asit üretir. Kahvaltı yapmak ya da kahve, meyve suyu gibi şeyler içmek, asit oluşturan ve diş minesine saldırabilen bu bakterileri besler. Dr. Clarke, "Kahvaltıdan önce dişleri fırçalamak, bu bakterileri ve diş minesine zarar verebilecek asidik ortamı ortadan kaldırmaya yardımcı olur" dedi ve devam etti:
"Kahvaltıda portakal suyu içerseniz ve hemen sonra dişlerinizi fırçalarsanız, aslında hem bakterilerden hem de içtiğiniz portakal suyundan gelen asidi dişlerinizin arasında fırçalamış olursunuz. Bu asit diş minesini zayıflatarak dişlerin aşınmasına ve diş hassasiyetine neden olabilir, işte bu nedenle uzmanlar yemekten sonra dişlerinizi fırçalamak için en az 30 dakika beklemenizi öneriyor."
DİŞLERİNİZİ ZAYIF VE SAVUNMASIZ ZAMANINDA FIRÇALAMAYIN
Dr. Jethwa da "Kahvaltıdan hemen sonra dişlerinizi fırçalarsanız, diş minesinin zayıf ve savunmasız olduğu bir zamanda daha fazla hasar görmesine neden olabilirsiniz" dedi.
Sabahları, gece boyunca ağızda çoğalan bakteriler yüzünden yaşanan ağız kokusu birçok insanın yaşadığı bir durum. Uyurken tükürük üretiminin azalması ağızda hoş olmayan bir koku birikmesine neden oluyor. Dr. Clarke, kahvaltıdan önce dişleri fırçalamanın ağızdaki bakterilerin neden olduğu ağız kokusunu gidermeye yardımcı olduğunu söyledi.
Bazıları kahvaltıdan önce diş fırçalamanın yediği yemeğin tadını değiştirdiğini düşünür ancak bazı uzmanlar, kahvaltıdan önce diş fırçalamanın aslında yemeğinizin tadını daha iyi hale getirebileceğini söyledi. Dr Clarke, bunun nedeninin, ağızda biriken bakterilerin fırçalama ile ağızdan uzaklaşması olduğunu söyledi.
Diş Hekimi Elif Demircan da dişlerin açken fırçalanmasının çürük ataklarının ve diş eti problemlerinin engellenmesi adına önerildiğini, ancak diğer yandan yemeklerden sonra bakterilerin besin kaynağı olarak kullanabileceği gıda artıklarını uzaklaştırmak amacıyla yemeklerden sonra dişleri fırçalamanın önerildiğini ifade etti ve devam etti:
“Yemeklerle birlikte alınan özellikle karbonhidratların ağızda asiditeyi artırmasıyla dişlerin en yüzeysel tabakası olan mine tabakasında kısmi demineralizasyon olayları oluşur. Yemeklerden hemen sonra diş fırçalama aktivitesinin alışkanlık durumu kazanması halinde mine tabakasında aşınmalar ve bunun sonucunda da dişlerde hassasiyet problemleri ve estetik kaybı gibi problemlere sebep olabilir."
Bir grup uzman da diş macununda bulunan sürfaktanların tat tomurcuklarını baskılayabildiğini söylüyor. Ancak bu konu da tartışmalı…
Demircan, piyasada birçok farklı tat seçeneği olan diş macunlarının bulunduğunu, bunun yanı sıra macunsuz fırçalamanın da bir alternatif olduğunu ve fırçalamadan sonra yemek yemek için bir süre beklemek gerektiğini söyledi.
Durmuş ise ağız tadı değişikliği problemi yaşayanlara şu tavsiyelerde bulundu:
Farklı bir diş macunu deneyin: Ağız tadınızı daha az etkileyecek bir diş macunu seçmek, kahvaltıdan önce diş fırçalamanızı kolaylaştırabilir. Bazı diş macunlarının aroması ve tadı daha hafif olabilir. Deneyerek size en uygun olanını bulabilirsiniz.
Fırçalama sonrası ağız gargarası kullanın: Dişlerinizi fırçaladıktan sonra ağız gargarası kullanarak ağız tadınızı ve kokusunu tazeleyebilirsiniz. Bu sayede kahvaltıdan önce ağız tadınızın bozulmasını önleyebilirsiniz.
Yavaş yavaş alışın: Kahvaltıdan önce diş fırçalamak, alışkanlık kazanmak için biraz zor olabilir. Ancak yavaş yavaş alışarak, zamanla bu alışkanlığı edinebilirsiniz.
Dr. Gonzalez-Cabezas, dişleri kahvaltıdan sonra fırçalamak için beklemenin uygun olduğunu söyleyen uzmanların da olduğunu belirtti ve sebeplerini şöyle sıraladı:
"Gerçek şu ki, çoğu insan dişlerini o kadar iyi fırçalamıyor. Bu yüzden kahvaltıdan hemen önce fırçalasanız bile, muhtemelen ağzınızda kalan ve kahvaltı sırasında ve günün geri kalanında çoğalıp asit üretebilen bakteriler olacaktır. İşte bu yüzden kalan yiyecekleri en aza indirmek için yedikten sonra da fırçalayabilirsiniz.”
Dr. Gonzalez-Cabezas, “Bazı uzmanlar, özellikle kahve veya portakal suyu gibi asitli içecekler içeren bir yemekten hemen sonra dişlerinizi fırçalamanın diş minesine zarar vereceğini öne sürüyor. Bu doğru ancak verilebilecek gerçek hasar o kadar az ki dişlerinizin sağlığını gerçekten etkilemez.” dedi ve kahvaltı sonrası diş fırçalamanın faydalarının, potansiyel olumsuzluklardan daha ağır bastığını belirtti.
Uyandıktan hemen sonra ağzınızda bulunan bakterilerin kahvaltınızda ziyafet çekeceği ve zararlı asitler üreteceği doğru olsa da, Dr. Gonzales-Cabezas çoğu insanın oldukça hızlı bir şekilde kahvaltı yaptığını ve genellikle 10 ila 15 dakika içinde öğünlerini tamamladığını, bunun dişlere zarar vermek için yeterli bir zaman olmadığını söyledi. Ona göre de çoğu insan kahvaltıdan sonra program izin verdiği sürece dişlerini fırçalamalı.
Diş Hekimi Durmuş, diş hekimlerinin genellikle her gün en az iki kez diş fırçalamayı önerdiklerini, bu önerinin ağız hijyeni açısından genel olarak kabul edilmiş bir uygulama olduğunu ancak bazı insanlar için yeterli olmadığını veya gereksiz olabildiğini söyledi ve devam etti:
“Ağız hijyeni konusunda çok dikkatli olan bazı insanlar dişlerini üç veya dört kez fırçalayabilir ya da diş hekiminiz, dişlerinizi daha sık fırçalamanızı önermiş olabilir. Sonuç olarak, diş temizliği pratiği kişisel bir tercihtir ve ağız sağlığı ihtiyaçlarına göre ayarlanmalıdır. Diş hekiminizin önerilerini takip etmek ve diş fırçalama sıklığınızı, fırçalama tekniğinizi ve kullanılan diş fırçası ve macun gibi ürünleri diş hekiminizle tartışmak, ağız sağlığınız için en iyi seçenek olacaktır.”
Demircan, ideal olarak günde en az iki kez diş fırçalanmasının tavsiye edildiğini, gece uykudan önce mutlaka diş fırçalamaya ilave olarak diş ipi ya da ara yüz fırçası gibi dişlerin aralarını temizleyebilecek aparatların kullanılmasını, ayrıca alkol içermeyen ağız gargaralarının da ağız hijyeni rutinine eklenebileceğini ifade etti.
Grafik: Harun Elibol
Dişlerimizi daha beyaz ve daha parlak hale getirme umuduyla trend olan bazı uygulamalar sanılanın aksine faydadan çok zarara neden oluyor.
Diş hekimi Payal Bhalla, "Sizin için farklı şekillerde faydalı olduklarını düşünüyorsanız, bu sağlıklı yaşam trendlerini tamamen terk etmek zorunda değilsiniz. Sadece bunları sağlıklı bir şekilde yaptığınızdan ve dişlerinize iyi baktığınızdan emin olun” dedi ve popüler olan uygulamaları sıraladı:
SİRKE
Dr. Bhalla, birçok ünlü tarafından kullanılan ve son yıllarda oldukça popülerlik kazanan elma sirkesi için “Sağlığınız için bazı faydalar sağlasa da, özellikle her gün içiyorsanız dişleriniz için oldukça zararlı olabilir. Çünkü sirke son derece asidiktir ve her gün içerseniz diş minesini çok hızlı bir şekilde aşındırabilirsiniz. Mine aşınınca, altındaki sarı dentin tabakası açığa çıkar, bu da hiç istemediğiniz sarı görünmesine de neden olur" dedi. Diş Hekimi Şahin Durmuş, asitli gıdaları ve içecekleri mümkün olduğunca az tüketmenin de diş minesine zarar vermeyi önleyebileceğini belirtti.
YAĞ ÇEKME (OIL PULLING)
Vücudu arındırmak ve toksinleri diş etlerinden ve ağızdan dışarı atmak için 15-20 dakika boyunca ağzınızda yağ çalkalama olarak tarif edilen eski Hint Ayurveda uygulaması yağ çekme son yılarda oldukça popüler oldu. Yaygın olarak ısıtılmış Hindistan cevizi yağı ve zeytinyağı kullanılan bu yöntemin diş çürümelerini kötü nefesi hafiflettiğini ve dişleri güçlendirdiği iddia ediliyor ama Dr. Bhalla, "Bu uygulamanın dişleriniz için iyi olduğuna dair kanıtlanmış bir bilgi yok" dedi. Bazı uzmanlar bu uygulamanın diş etlerine zarar verdiğini düşünüyor.
Durmuş, yağ çekmenin bilimsel olarak kanıtlanmış faydaları ve zararları hakkında sınırlı bilgi bulunduğunu yağ çekmenin dişleri beyazlatmaya, diş çürümelerini önlemeye veya diş eti hastalıklarını tedavi etmeye yardımcı olup olmadığı hakkında bilimsel kanıt olmadığını söyledi ve ekledi: “Bazı insanlar, uzun süre boyunca yağ çekmenin ağız kuruluğuna, çenede ağrıya, diş minesinin aşınmasına ve diş eti çizgisinin geri çekilmesine neden olabileceğini rapor etmiştir. Bu nedenle, yağ çekme, diş sağlığı için yeterli bir alternatif olarak kabul edilmez.”
LİMON SUYU
Dr. Bhalla, düzenli olarak limon suyu içmenin, limonun "yüksek asit içeriği" nedeniyle diş minesinde aşındırmaya, hatta diş çürümesine neden olabileceği konusunda uyardı ve ekledi: “Meyve sularını içerken sıvının dişlerinize temasını önlemek için mümkün olduğunca pipet kullanılabilir. Aynı zamanda limon-su oranını iyi ayarlayın ve suyunuza daha az limon ekleyerek daha az asidik olmasına özen gösterin.”
Durmuş, dişleri korumak için, bu tür asitli içeceklerin sınırlandırılması ve tüketildiğinde ağzın su ile çalkalaması gerektiğini belirtti.
MEYVE SUYU
Sindirimi iyileştirmeye yardımcı olduğu için meyve suyu ile diş temizliğini tavsiye edenler var ama Dr. Bhalla, uzun süre çok miktarda meyve suyu içmenin de dişleriniz üzerinde uzun vadede hasara neden olabileceğini, bu meyve sularının yüksek şeker içeriği nedeniyle diş minesini aşındırabileceğini, dişlerin üzerine oturan bakterilerin de diş etlerini tahriş ederek diş eti hastalığına yol açabileceği konusunda uyardı.
KÖMÜR İÇEREN DİŞ MACUNU
Şarkıcı Nicole Scherzinger'in de aralarında bulunduğu pek çok ünlü 'aktif kömür' ile yapılan diş macunu ya da diş cilalarını kullanıyor. Dr. Bhalla "Bu tür diş macunlarının uzun vadeli etkileri hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç var ancak kömür çok aşındırıcı bir madde ve yüzey lekelerini çıkarmaya yardımcı olurken, çok sert olduğu için diş minesine zarar verebilir” dedi.
Dr. Bhalla çok isteyenlerin kömürlü macunları normal florürlü diş macunuyla birlikte 'haftada bir veya iki kez' kullanabileceğini söyledi.
Diş Hekimi Durmuş, bu konunun da hala tartışmalı olduğunu ancak kömür içeren diş macunlarının uzun süreli kullanımının dişlerde kalıcı lekelere neden olabileceğini, bu nedenle kömür içeren diş macunlarının uzun süreli kullanımından kaçınmanın en iyisi olduğunu belirtti.
BİTKİSEL SÜTLER
Hayvansal süt alternatiflerine göre çok daha az doymuş yağ içerseler de kalsiyum ve diğer ağız dostu besinlerde eksiklik nedeniyle bitkisel sütlerin diş çürümesi ve diş eti hastalığı riskini artırabileceğini söyleyen Dr. Bhalla ekledi: “Soya sütü gibi bitkisel sütler ağız bakterilerinin hayvansal sütten altı kat daha fazla asit üretmesine neden olabilir. Bu endişe verici çünkü daha fazla asit, daha fazla diş minesi erozyonu ve daha fazla diş çürüğü ihtimali anlamına geliyor."
Durmuş, soya sütü ve diğer bazı bitkisel bazlı sütlerin ağız bakterileri tarafından asit üretimine yol açabileceği konusunda bazı bilimsel çalışmalar bulunduğunu, örneğin, 2014 yılında yayımlanan bir araştırmada, süt, soya sütü ve pirinç sütünün farklı asit üretim profilleri olduğunun belirtildiğini ve soya sütünün ağız bakterileri tarafından daha fazla asit ürettiğinin bulunduğunu belirtti.
Durmuş, 2016 yılında yayımlanan, süt, soya sütü ve badem sütünün ağız bakterileri tarafından üretilen asit miktarlarının karşılaştırıldığı bir çalışmada da, soya sütünün diğer süt alternatiflerine göre daha fazla asit ürettiğinin tespit edildiğini, çünkü bazı bitkisel bazlı sütlerin, özellikle de şeker ilave edilmiş olanların, içerdikleri karbonhidratların ağızda fermantasyonu sonucu asit üretimine yol açabildiğini ancak bitkisel bazlı sütlerin hayvansal sütten altı kat daha fazla asit ürettiği üzerine bir kanıt olmadığını vurguladı.