Uzayda öksürük testi
Güncelleme Tarihi:
Türkiye’nin insanlı ilk uzay misyonundaki bilim çalışmalarından birinde imzası olan Prof. Dr. Gökhan Aydemir, akciğer ve solunum hastalıklarını yapay zekâ desteğiyle tespit eden VokalKord adlı mobil uygulama geliştirdi. Prof. Aydemir, sistemi geliştirmek ve uluslararası geçerliliğini sağlamak için Alper Gezeravcı’dan gelecek deney sonuçlarını bekliyor.
ÇOCUK Hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Gökhan Aydemir, Alper Gezeravcı’nın uzayda gerçekleştirdiği 13 bilimsel çalışmadan biri olan VokalKord projesinin yöneticisi. Akıllı mobil cihazlara öksürülmesiyle solunum yolu rahatsızlıklarının tespitini sağlayan uygulamanın, uzay deneyiyle daha kabul edilebilir ve geliştirilebilir olacağını söyleyen Aydemir, tıp dünyasında çığır açabilecek çalışmasını şöyle anlattı:
TELEFONA ÖKSÜREREK TEŞHİS
“Pandemide, uzaktan muayeneler başlamıştı. Ben de ‘nasıl alternatif bir muayene metodu geliştiririz?’ diye düşünmeye başladım. Solunum muayenesinde kullandığımız stetoskop 230 yıllık teknoloji ve üzerine hiçbir şey katılmadan hâlâ tanıda kullanılıyor. Stetoskop vasıtasıyla öksürüğün tipinden sinyaller alabiliyoruz. Öksürüğe göre mesleki tecrübe de arttıkça tanı koyabilir hale geliyorsunuz.
UYGULAMA NASIL ÇALIŞIYOR
Akıllı cihazlar için geliştirdiğimiz uygulama da aynı işi yapıyor. Uygulama akıllı telefon ve saatlere uyumlu çalışıyor. Hasta cihaza doğru yakın bir mesafede önce derin nefes alıyor, sonra birkaç kez öksürüyor. Daha sonra kullanıcıdan A, I, U gibi bazı harfleri seslendirmesi isteniyor. Uygulama öksürüğün ve seslerin şekline göre bir ön tanıya ulaşıyor.
YÜZDE 99 BAŞARILI VE ÜCRETSİZ
Projenin başlangıcında, karşılaştırmalı veriler sağlayabilmek için COVID-19’a yakalanmış hastaları ziyaret ettik. Bu hastaların ses frekanslarını, öksürüklerini, solunum seslerini mobil veriye kaydettik. Bu verileri sağlıklı kişilerle kıyasladık. Daha sonra yapay zekâ destekli VokalKord uygulamasını geliştirdik. Bu uygulama iki frekansı kıyaslıyor. Hastalığı yüzde 99’luk bir başarı oranıyla tespit ediyor ve üstelik ücretsiz.”
GEZERAVCI ÖNCE YERYÜZÜNDE DENEDİ
“VokalKord projemizin deney kısmının ilk safhasını astronotumuz Alper Gezeravcı yeryüzündeyken tamamladık ve kendisi de uygulamayı test etti. Deneyin ikinci kısmını da Gezeravcı belirli saatlerde uzayda gerçekleştirdi. Uzay deneyimiz akciğer fonksiyonlarının yer çekiminden ne kadar etkilendiğini yanıtlayacak.”
UZAY DENEYİ NEDEN GEREKLİ
“Bilimsel çalışmaların dünyada kabul edilebilirlik standartları var. İdeal deney için uyarandan uzak, sürtünmenin, yer çekiminin olmadığı bir ortam gerekli. Hava basıncı 730 bar, sıcaklık 21-22 derece olacak. En ideal ortamı uzay sağlıyor ve bu yüzden uzay üssü deney ortamı olarak kullanılıyor. Ayrıca, bir deneyi ‘üniversite laboratuvarında yaptım’ demekle ‘Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yaptım’ demek aynı şey değil. NASA onayıyla uzay koşullarında deney yapınca çalışmanın kabul edilebilirliği artıyor. Gezeravcı’nın deneyleri sonucu uluslararası onay sürecine geçeceğiz. Uygulamayı en kısa sürede kullanıma sunmayı hedefliyoruz.”