Sağdan üçüncü şahıs

HER şey, dondurulmuş bir film karesini andıran bir fotoğrafla başlıyor.Tam sayamadım ama, fotoğrafta 60-70 kişi var.Gözüm, ön sırada sağdan üçüncü kişiye takılıyor.Elinde bir şeyi kameraya doğru uzatmış.Fotoğrafı büyütüp bakıyorum, bir Cadillac araba amblemi.Ama Cadillac’ın bugünkü değil, yıllar önceki eski amblemi.İşte üçüncü sıradaki kişinin elindeki Cadillac ambleminden geriye doğru, ama öyle az buz değil, 40 yıla yakın bir süre geriye doğru giderek, hem bu insanların, hem de kendimin köklerine uzanıyorum.Bu fotoğraf aslında, bizim kuşağın gayri resmi tarihi.Daha doğrusu, kolektif özgeçmişi...* * *Geçen cumartesi akşamı Galata Kulesi’nin hemen altında çok zevkli bir evin terasındaydık.Fotoğrafın izine, Neyyire Özkan’ın evindeki o güzel partide rastladım.Benim yaşlarımda bir erkekti.Hikáyeyi ondan dinledim.O fotoğraf 21 Mayıs 2005 günü çekilmiş.Fotoğraftakiler, 1960’lı yılların ikinci yarısında Sosyalist Fikir Kulübü’nü kuran insanlarmış.Bugünün gençleri bilmeyebilir.Sosyalist Fikir Kulübü, daha sonra Dev Genç’i oluşturacak olan ilk kadrolardır.12 Mart döneminde darağaçlarında yitip gidecek Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, Nurhak Dağları’nda ölecek olan Sinan Cemgil bu kulüpten çıkacaklardır.İlk kuruculardan 140 kişi, şimdi bir ‘e-mail’ grubu oluşturmuş.Aralarında haberleşiyorlarmış.İşte bu grup, 21 Mayıs 2005 günü, 40’ıncı yıllarını anmak üzere Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde toplanmış.* * *ODTÜ Mimari Amfisi, 1968’in sembol mekánlarından biriydi.Direnişler orada başlardı.Mimari Amfisi’ndeki toplantıdan sonra hep birlikte rektörlüğün önüne gelmişler.Orası, belki de bütün 1968’in en sembol mekánıdır. ABD Büyükelçisi Commer’in arabası işte tam orada yakılmıştır.Bizim kuşak bu olayı hiçbir zaman unutmamıştır. Devrimci hareketin ilk büyük eylemi budur.SFK ‘veteranları’ fotoğraf çektirmek üzere düzene girdikleri sırada, aralarından biri hepsini şaşırtan bir şey yapar.Yanında getirdiği paketi açar ve içinden çıkardığı nesneyi bütün arkadaşlarına gösterir.Bu bir Cadillac amblemidir.1969 yılında yakılan ABD Büyükelçisi Commer’in Cadillac arabasının amblemi.Aralarından biri, işte o amblemi, 40 yıla yakın bir süre saklamıştır.Fotoğrafta sağdan üçüncü kişinin son eylemi de budur.* * *İkinci bir fotoğraf daha var.ODTÜ futbol sahasının tribünlerinde çekilmiş. Arkada çok açık bir şekilde ‘Devrim’ yazısı okunuyor.Hayret ettim.O yazı tribünlere 1960’lı yıllarda yazılmıştı.Demek ki hálá duruyormuş.Onu da anlattılar.Bunu, Kimya Mühendisliği Fakültesi’ndeki öğrenciler bulmuşlar. Betona işleyen bir boyaymış. Yazıyı onunla yazmışlar.O nedenle o tarihten beri silinememiş.ODTÜ toplantısının bir de çok sempatik anekdotu var.Anma toplantısına gazeteci Gülay Göktürk de katılmış.Orada kendisine, SFK’ya üye olmak için yaptığı başvuruda yazdığı bir şey hatırlatılmış.Kulüp üye olmak isteyenlerden bazı bilgiler istiyormuş.Bunlar arasında hangi kitapları okudukları da varmış.Gülay Göktürk, okuduğu kitaplar arasında ‘Red Kit’i de saymış.Sohbet ettiğim kişi ‘Bu soru bizim ezberimizi bozdu. Bir iki hafta bunu tartıştık. Bazılarımız karşı çıktı, ama Sinan Cemgil, ‘Bizim böyle yaratıcı cesarete ihtiyacımız var’ dedi’ diye anlattı.Sonunda üyelik başvurusu kabul edilmiş.Ama Gülay Göktürk bunu hatırlamadığını söylemiş.* * *Neyyire Özkan’ın evindeki gece sonuna yaklaşıyordu.Dolunaydan henüz kurtulmuş ay, tarihi yarımadanın üzerine asılıp kalmıştı.Topkapı Sarayı, Ayasofya ve Sultanahmet insanı mest eden bir ışıltı içinde parlıyordu.Hayat bizler için zor muydu?Boykotlar, işgaller, darağaçları, sürgünler arasında geçen 40 yıl.İçimizde eksik kalmış bir şeyler bırakmış mıydı?Hiç şüphesiz.Ya pişmanlık? O gece sohbet ettiğim insanların yüzünde artık çok iyi tanıdığım pişmanlıkların izi yoktu.Ama benimsemişlik derseniz, o vardı.Bir de önümüzdeki gerçek.E-mail grubundan gelen sesler.Kimi aşırı milliyetçileşmiş, kimi AKP’yi anlar hale gelmiş, kimi Kürt sorununa takılmış, kimi hálá değişmemiş.Demek ki hayat ve yıllar Sosyalist Fikir Kulübü’nü de Türkiyeleştirmiş...Geceden aklımda bir de küçük soru kaldı.Neden 21 Mayıs?Yani toplanmak için, Türk siyasi hayatına başarısız kalmış askeri bir darbe girişimi olarak geçen o sembolik gün.Niye o.Katılanlardan birine sordum, ‘Tamamen tesadüf’ dedi.Commer protestosu6 Ocak 1969 yılında Vietnam’da görev yapmış CIA uzmanı, ‘Vietnam Kasabı’ olarak anılan ABD Ankara Büyükelçisi Robert Commer’in ODTÜ Rektörü Kemal Kurbaş tarafından ODTÜ’ye çağrılması, birkaç hafta önce kendisini protesto etmek için havalimanını dolduran binlerce öğrenci tarafından öfkeyle karşılanmıştı. ABD Büyükelçisi’nin otomobilinin park edildiği ODTÜ Rektörlük binası önünde toplanan öğrenciler ABD ve Rektör Kurbaş’ı protesto etmişlerdi. Öğrenciler daha sonra Commer’in 1968 model Cadillac Fleetwood makam otomobilini yakmışlardı.