Hayaldi gerçek oldu… İspanya başlıyor, dünya dört gün çalışma düzenini konuşuyor!
Güncelleme Tarihi:
İspanya'da bir süredir tartışılan "4 günlük hafta" uygulamasının sonbaharda hayata geçmesi bekleniyor. Bu gelişme sadece İspanyolları değil tüm dünyayı heyecanlandırdı. Uygulamayı savunanlar çalışanların verimliliğinden psikolojisine kadar her şeyin olumlu etkileneceğini belirtiyor. Gerçekten öyle mi? Uzmanına sorduk...
Dünyanın dört bir yanında milyonlarca çalışanın hayali İspanya'da gerçek oluyor. 4 iş günü ve 3 tatil gününden oluşan haftalar, İspanya'da pilot uygulamayla başlıyor. Şimdilik sınırlı bir süreliğine ve sadece isteyen şirketlerin katılımıyla başlayacak olan pilot uygulamanın başarılı olması halinde 4 gün çalışma ülke geneline yayılabilecek ve kalıcı olabilecek.
İspanya'da 4 günlük hafta uygulaması ilk kez bu yıl ocak ayında gündeme gelmişti. Ülkenin sol partilerinden Mas Pais'in hükümete sunduğu tasarının kabulünün ardından tarafların uygulamaya dair müzakereleri devam ediyordu. Mas Pais Partisi Başkanı Inigo Errejon, dönem dönem kişisel Twitter hesabından süreçle ilgili gelişmeleri vatandaşlar ve dünyayla paylaşıyordu.
TEK TARTIŞAN İSPANYA DEĞİL
Nitekim bu talebi tek dile getiren Errejon ve partisi değil, 4 günlük hafta tartışması da sadece İspanya'ya özgü değil. Yeni Zelanda'dan Almanya'ya birçok ülkede haftalık çalışma süresini dört güne indirmeye yönelik adımlar atılması için yetkililere çağrılar yapılıyor. Hatta bu ülkelerde ulusal düzeyde olmasa da şirket düzeyinde bazı denemeler de yapıldı.
Haftada 4 gün çalışmayı savunanlar, bu denemelerin çıktılarından da hareketle, verimliliği artırması, çalışanların zihinsel sağlığını iyileştirmesi, çevreye verdiği zararla iklim değişikliğine yol açan faktörleri azaltması gibi faydaların altını çiziyor. Özellikle pandemi, 4 günlük hafta taleplerinin daha da artmasına sebep oldu. Zira dünyanın büyük bir kısmının evden çalışma düzenine geçtiği günümüzde, iş hayatıyla özel hayat dengesinin kurulması çok daha kritik bir hal aldı.
Diğer yandan İspanya bu tür adımları ilk atan olmaya alışık bir ülke. Örneğin 1919'da Barselonalı işçilerin 44 günlük grevi sonucu Batı Avrupa'da günde 8 saatle sınırlanmış mesai uygulamasının ilk kabul edildiği ülke de İspanya'ydı.
Hürriyet.com.trİspanya'nın 4 günlük hafta uygulamasının ayrıntıları henüz hükümet tarafından netleştirilmiş değil. Ancak söz konusu teklifte 50 milyon euro destekle 3 yıllık bir pilot uygulama öngörülüyor. Böylece işverenlerin de zarara uğrama ihtimali en aza indiriliyor. 4 günlük hafta uygulamasına geçen şirketlerin olası maliyetlerinin ilk yıl yüzde 100'ü, ikinci yıl yüzde 50'si, üçüncü yıl ise yüzde 33'ünün devlet tarafından karşılanması planlanıyor.
'MAAŞLAR AZALMASIN'
The Guardian'ın aktardığına göre, Mas Pais Partisi'nden Hector Tejero, "Bu rakamlar doğrultusunda 200 civarında şirketin uygulamaya katılacağını bunun da 3000 ila 6000 çalışanı etkileyeceğini düşünüyoruz" dedi. Tejero en önemli kırmızı çizgilerin ise "çalışma saatlerinin gerçekten azaltılması ve kimsenin maaşını ya da işini kaybetmemesi" olduğunu söyledi.
Uygulamanın sonbahar aylarında devreye alınabileceğini belirten Tejero, Fransa'nın 1998'de haftalık çalışma sürelerini 35 saatle kısıtlamasından bu yana dünyada bu kadar büyük bir ulusal girişimin söz konusu olmadığının da altını çizdi. Tejero, "Böyle bir pilot proje başka hiçbir yerde uygulanmadı" diye konuştu.
Mas Pais'in teklifi doğrultusunda pilot uygulama uzmanlardan oluşan bir panelin rehberliğinde yürütülecek. Hükümet, sendika ve işveren örgütlerinden temsilcilerin oluşturacağı bu panel uygulamayla elde edilecek sonuçları da değerlendirecek.
Aslına bakılırsa İspanya'da da 4 günlük hafta fikrini uygulamaya daha önceden başlamış bir şirket var. Ülkenin güneyinde bulunan Software Delsol isimli teknoloji şirketi, geçen yıl 4 günlük hafta düzenine geçti. Tejero, "O zamandan beri işi aksatma oranları düştü, verimlilik arttı ve çalışanlar çok daha mutlu olduklarını söylüyorlar" diyerek söz konusu şirkette elde edilen olumlu sonuçları da paylaştı.
HÜKÜMET TEMKİNLİ, İŞVERENLER TEPKİLİ
İspanya Çalışma Bakanlığı'ndan bir kaynak ise yaptığı açıklamada pilot projeyle ilgili görüşmelerin henüz ilk aşamalarda olduğunu söyledi. Kaynak, pilot projenin maliyetinden kaç şirketin katılacağına ve takvimin ne şekilde işleyeceğine dair birçok detayın henüz netleşmediğini de sözlerine ekledi.
Öte yandan ülkedeki işveren örgütleri uygulamadan pek memnun değiller. Örneğin İşveren Örgütleri Konfederasyonu'nun Aragon Bölge Başkanı Ricardo Mur, aralık ayında katıldığı bir forumda 4 günlük hafta fikrine çok sert bir dille karşı çıkmıştı. İspanya İç Savaş'tan bu yana en büyük resesyonun içindeyken bu konuyu tartışmanın "delilik" olduğunu belirten Mur, "Bu krizden çıkmak için daha az değil daha fazla çalışmaya ihtiyacımız var" demişti.
İspanya'da atılan adımlara başka ülkelerdeki 4 günlük hafta savunucularından da destek geldi. Örneğin İngiltere'deki 4 Day Week Campaign'in sözcüsü Joe Ryle, "Dünyanın dört bir yanındaki hükümetlere İspanya'nın izinden gitmelerini ve dört günlük haftanın yolunu açmaları çağrısında bulunuyoruz" dedi. İşi saatlerinin azaltılmasının geç bile kalınmış bir adım olduğunu ifade eden Ryle, "Çalışma şeklimizin insanların strese girmesine, tükenmesine, yıpranmasına ve hem iş yerleri anlamında hem de zihinsel anlamda büyük sorunlara yol açtığı açık. Dört günlük hafta ekonomiye faydalı, çalışanlara faydalı, çevreye faydalı. Daha ne olsun?" diye konuştu.
Peki haftada dört gün çalışma düzeninin verimlilik ve çalışanların psikolojisi üzerindeki etkileri nasıl olur?
Psikoloji Bölümü Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Burcu Güler, 4 günlük hafta uygulamasının etkilerinin çalışanlar üzerinde olumlu olacağını belirterek, "Uzun saatler çalışarak değil, odaklanarak çalışma verimlilik artışı getirir" diye konuştu. Güler, söz konusu planın olası psikolojik etkilerini hurriyet.com.tr için değerlendirdi.
İSPANYA'DAKİ YENİ UYGULAMADAN NASIL BİR SONUÇ BEKLİYORSUNUZ?
Haftada 4 gün çalışma uygulaması, Avrupa’da önemli bir psiko-sosyal risk olan, iş ile özel yaşam arasındaki çatışma konusunda iyileştirici bir adım olabilir. Özellikle okul öncesi yaşlarda çocuğu olan ve her iki ebeveynin de çalışma yaşamında olduğu aileler açısından iş ile özel hayat arasında denge kurmak çok önemlidir.
HAFTADA DÖRT GÜN MESAİ ÇALIŞMA VERİMLİLİĞİNİ OLUMLU MU OLUMSUZ MU ETKİLER?
Çalışma saati ile verimlilik arasında yüksek bir korelasyon olduğunu düşünmüyorum. Uzun saatler çalışarak değil, odaklanarak çalışma verimlilik artışı getirir. Kaldı ki, günümüz çalışma yaşamı, günün 8 saatini şirketin dört duvarı arasında geçirmek zorunda kalmayı ortadan kaldırmıştır. Bu tarz bir çalışma temposunda bulunanlar için, zaten pandemi döneminde sürekli bir çalışma söz konusu olmuş ve evden çalışırken şirket içinde geçirdikleri zamandan bile daha fazla çalışır hale gelmişlerdir. Yorgunluğa bağlı olarak gerek iş kazalarında artış yaşanması gerekse de performans düşüklüğü görülme olasılığı artmaktadır.
İNSANLAR NORMAL BİR MESAİ GÜNÜ İÇİNDE ORTALAMA KAÇ SAAT ODAKLANARAK ÇALIŞABİLİYOR?
En iyi ihtimalle, 8 saatlik çalışma düzeninde, çalışma saatinin yaklaşık dörtte üçünde odaklanma sağlanabilir. Elbette bu durum ne tür bir çalışma yapıldığına bağlı olarak değişebilir. Çok dikkat gerekmeyen, rutin işler için zaten odaklanma gereksinimi fazla olmayacaktır. Bu tür işlerde ise monotonluğun getirdiği bir yorgunluk söz konusudur. Ancak zihinsel faaliyetin yoğun olduğu işler için odaklanarak çalışma önemlidir. Burada önemli olan, bireyin kendisi için, günün en uygun saatini değerlendirmesi sağlayan bir ortam sunmaktır.
4 GÜN MESAİ, UZAKTAN ÇALIŞMAYLA BERABER DAHA MI YAKIN BİR İHTİMAL OLDU?
Bulaş riskini azaltmak amacıyla çalışanların iş yerlerinde bir arada çalışmak zorunda kalmaması, çevrimiçi bağlantılarla görevlerini yürütebilecek durumda olan çalışanlar için pandeminin bir fırsat olduğu söylenebilir. Ancak, uzaktan çalışma her çalışan için uygun bir çalışma şekli değildir. Hizmet sektörü, özellikle sağlık çalışanları, market çalışanları, kuryeler için, tam tersi şekilde, pandemi ile 4 gün mesai konusunu bir arada düşünmek doğru olmayacaktır.
UZUN ÇALIŞMA SAATLERİNİN İNSAN PSİKOLOJİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ NEDİR?
Günde 8 saatlik bir çalışma ile katma değeri daha fazla olacak şekilde bir kazanç sağlamak mümkün olmayacaktır. İnsan sağlığı açısından uzun çalışma saatleri ve hatta bir işi yetiştirmek için hızlı çalışmak zorunda kalmak, stres düzeyini artıran psiko-sosyal risklerdir. Ancak günümüzde maalesef, maliyet hesapları yapılarak az sayıda eleman ile çok miktarda işin yapılmaya çalışılması uzun saatler çalışmayı gerektirmektedir.