Deprem öncesi psikiyatri tedavisi alan afetzedeler için... ‘İlaç ve tedavi desteği mutlaka sağlanmalı’

Afetlerin vurduğu şehirlerde yaşayanlar hem yıkımla hem de psikolojik travmalarla başa çıkmaya çalışıyor. Afet bölgesinde psikososyal destek veren ekipler çalışmalarını sürdürüyor. Ancak deprem nedeniyle psikolojik sorun yaşayanların yanı sıra deprem öncesi psikiyatrik tedavi görenler de var. Afet ve sonrasında ortaya çıkan kaos bu kişileri daha derinden etkileyebiliyor. Uzmanlar psikiyatrik tedavi görenlerin daha dikkatli takip edilmeleri gerektiğini söylüyor. Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım “Ağır stres faktörleri hastalığın nüksetmesine, var olan hastalığın ağırlaşmasına neden olabilir” derken, psikiyatri uzmanı Doç. Dr. Çiğdem Dilek Şahbaz “Erken müdahale, akut stresi azaltır” diyor.

‘Ağır stres, hastalığın nüksetmesine ya da ağırlaşmasına sebep olabilir’
Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Başkanı

◊ Deprem öncesi ruhsal hastalığı olanlarda, etkilenme düzeyi kişiden kişiye ve hastalığın ne olduğuna göre değişir, bu çoğu zaman maruz kaldıkları stres faktörlerinden bağımsız değildir.
◊ Bazı ruhsal hastalıklarda büyük afetlerden sonra belirtilerde azalma görülebilir. Ağır yaşamsal gerçeklik karşısında kişinin hayatta kalmaya yönelik çabaları, bazı belirtileri ikinci plana itebilir.
◊ Ağır ruhsal hastalığı olan, bir başkasının yardımına ya da bakımına ihtiyaç duyan bireyler dezavantajlı grup olarak nitelendirilir. Özellikle antipsikotik ya da duygudurum dengeleyici ilaç kullananların ilaçtan mahrum kalmaları nedeniyle hastalığın tetiklenmesine sık rastlanılır.
◊ Barınma, güvenlik ve çaresizlik gibi ağır sorunlar neticesinde sosyal yaşamda ani değişiklikler, uyku düzeninin bozulması, kendilerine bakım verenlerden mahrum kalma, dış dünyayı aniden güvensiz olarak algılama gibi ağır stres faktörleri hastalığın nüksetmesine, hastalığın ağırlaşmasına neden olabilir.
◊ Ev, giyim eşyası, su, besin gibi temel ihtiyaçlara ulaşmada yaşanan sıkıntılar sadece ruhsal hastalığı olanların değil, çevresindekilerin de tahammül becerilerini azaltır. Bu durum gerilimli bir ortam yaratır ve hastalığın tetiklenmesi için risk faktörü oluşturur.
◊ Demans ya da ‘mental retardasyon’ denilen zekâ geriliği yaşayanlar doğrudan bakıma muhtaç olanlar için sosyal zorluklar çok daha örseleyici olabilir.
◊ Kaygı bozukluğu olanlarda hastalığa ilişkin kaygı belirgin şekilde artabilir. Bazen de kaygı daha gerçekçi olaylara yönelerek hastalığa bağlı düşünceler azalabilir.
◊ Kişi depresyondaysa hastalığın şiddeti ve tedavi sürecinin hangi aşamasında olduğu belirleyicidir. Karamsarlık, yas depresyonu derinleştirebilir.

‘Kronik psikiyatrik hastalıkları olanlar daha fazla ek hastalık taşır’
Doç. Dr. Çiğdem Dilek Şahbaz, psikiyatri uzmanı

◊ “Ruh sağlığı sorununa sahip olan bireyler elbette afetlere ve stresli hayat olaylarına karşı daha hassastır. Travmatik olaylarla başa çıkma konusunda yeterli mekanizmaya sahip olmayabilirler. Burada afet söz konusu, öncelikli olarak şizofreni, bipolar bozukluk ve majör depresyon taşıyan bireyleri kastediyoruz. Çünkü bu hastalıkların doğal gidişatında düzenli ilaç kullanımı ve takibi önemlidir. Bu hastalıkların, bir veya birden fazla ana yaşam aktivitesini önemli ölçüde engelleyen veya sınırlayan fonksiyonel bozulma yarattığını biliyoruz.
◊ Ciddi kronik psikiyatrik hastalıkları olan bireylerin daha fazla ek hastalık taşıdığını, buna bağlı sağlık ihtiyaçlarının böyle bir afet durumunda fazla olacağını tahmin ederiz.
◊ Afet sonrası bu kişilere olabildiğince erken yapılan müdahale akut stresi azaltır ve strese bağlı somatik semptomları önler.
◊ Afetler bu hastalıkları daha belirgin hale getirebilir. Hastaneye yatış sayısında artış olabilir.