COVID-19’un yeni varyantı akla yine o soruyu getirdi: Tekrar aşı olmalı mı olmamalı mı?

COVID-19’u hayatımızdan çıkardığımızı düşünüyoruz. Uçakta, alışveriş merkezinde, eğlence mekânlarında, sahillerde artık maske kullanmıyoruz. DSÖ, Mayıs 2023’ten itibaren ‘uluslararası öneme sahip halk sağlığı acil durumunu’ sonlandırmıştı. Ancak yine DSÖ 3 Ağustos’ta yeni bir varyant olan ve eris adıyla da bilinen EG.5.1’in hızla yayıldığını rapor etti. Ülkemizde şu anda e-Nabız uygulamasına girerek COVID-19 aşısı yapılacak grupta olup olmadığımızı kontrol edebiliyoruz. İstersek de randevu alıp aşı yaptırabiliyoruz. Özel hastanelerde de dileyene aşı uygulanabiliyor. Ancak aşı olmak veya olmamak konusunda birçoğumuzun kafası karışık. Ne yapmak gerektiğini Acıbadem Ataşehir Hastanesi enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı Prof. Dr. Çağrı Büke’ye, Amerikan Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Bölüm Başkanı Prof. Dr. Önder Ergönül’e ve Academic Hospital iç hastalıkları uzmanı Uzm. Dr. Aysun Ertaş’a sorduk.

TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA DURUM NE?

◊ COVID-19 vaka ve vefat sayısına ilişkin resmi veriler T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından sunuluyor. En son Mart 2023’te vaka sayısının 31 bin 54, vefat sayısının da 85 olduğu bildirilmişti. Bu tarihten sonra bir bilgi verilmedi. DSÖ ise 3 Ağustos 2023 tarihinde (son 28 gün içinde), tüm dünyada 1 milyondan fazla yeni COVID-19 vakası görüldüğünü ve bunlardan 3 bin 100 kişiden fazlasının COVID-19 nedeniyle hayatını kaybettiğini bildirdi. Yeni bir varyant olan EG.5.1’in başta ABD ve İngiltere olmak üzere Çin, Güney Kore, Japonya ve Kanada gibi ülkelerde görüldüğü rapor edildi. ABD’deki yeni COVID-19 olgularının yüzde 17’sinde söz konusu yeni varyantın sorumlu olduğu belirtildi. (Prof. Dr. Çağrı Büke)

◊ Bir ay sonra bizde de vakaların arttığını görebiliriz fakat bunun da aşağı yukarı omikron gibi olacağını düşünüyorum. Çünkü neredeyse herkes virüsle enfekte oldu, artık vücudumuz onu tanıyor. Hayatın içindeyiz ve bağışıklık sistemimiz güçlendi. Çoğu kişi ayakta geçirecektir ancak yaşlıları ve kronik hastalığı olanları yine çarpabilir. Hastaneye yatışlar olabilir. (Uzm. Dr. Aysun Ertaş)

SUÇLU ‘BARBİE’ VE ‘OPPENHEİMER’ MI?

◊ Eris virüsünün etkileme riski diğerleriyle aynı. Bağışıklığı düşük kişilerde özellikle damar içi pıhtılaşmayı hızlandıracak bir tür. Akciğeri de o şekilde etkileyebiliyor. Şu anda bu virüs için ekstra tanımlanan “Şunları yapar, şöyle etkiler” gibi değerlendirmeler yok. Daha yeni yeni geliyor çünkü. Tipik, bildiğimiz soğuk algınlığı gibi belirtileri var: Baş ağrısı, burun akıntısı, hapşırık, yaygın kas ağrıları… Bize böyle gelen hastalara COVID-19 testi yaptığımızda herhangi bir durum saptamadık ama tabii ki korunmaya özen göstermeliyiz. Bir kere bağışıklık sistemimizi güçlü tutmalıyız. D vitamini kullanmak, bol su içmek, dengeli beslenmek, iyi uyumak, açık havada bol zaman geçirmek, alkol ve sigara gibi bağışıklık sistemini zayıflatacak alışkanlıklardan uzak durmak önemli. Ayrıca İngiltere’de esas yayılma sebebinin ‘Barbie’ ve ‘Oppenheimer’ filmlerine insanların akın etmesi olduğu belirtiliyor. Bu yüzden çok kalabalık sinema salonlarında veya konserlerde dikkatli olunmalı. (Uzm. Dr. Aysun Ertaş)

RİSKLİ GRUPLARA AŞI HALEN ÖNERİLİYOR MU?

◊ Omikron varyantının altsoyundan gelen EG.5.1. küresel olarak yayılan bir varyant. Fakat iyi haber şu: Ağır seyirli bir hastalık yaptığına dair veri yok. Virüs mutasyon yapmaya, evrim geçirmeye devam ediyor. Bu çerçevede DSÖ yine insanların söz konusu aşıları yaptırması gerektiğini ifade ediyor. COVID-19 aşılarının diğer aşılar ve ilaçlarda olduğu gibi yan etkileri olabilir ancak bunlar kullanılmamasını gerektiren bir düzeyde değil. Eğer bu aşılar olmasaydı COVID-19’dan ölenlerin sayısı milyonlarca daha artacaktı. Daha önce düzenli bir şekilde, 4-5 kez aşı olanların şu anda bir daha yaptırmalarına gerek yok ama riskli gruplara halen öneriyoruz. Hiç aşı olmayanlara da tavsiye ediyoruz çünkü hastanelere yatanlar hep aşısız kişilerdi. Onlarda COVID-19 daha ağır seyrediyor. (Prof. Dr. Önder Ergönül)

◊ Vücutta pıhtı oluşumu veya kalp kası iltihabı gelişimi gibi etkilerin hastalığa yakalanan ve hastalığı ağır geçiren kişilerde ortaya çıkma olasılığı daha yüksek. Yeni varyantların ortaya çıkabildiği gerçeğinden hareketle başta yaşlılar, hamileler, kronik ya da bağışıklık sistemini etkileyen bir hastalığı olanlar belirli aralıklarla (ortalama 6 ay) hatırlatıcı dozlar yaptırmaya devam etmeli. (Prof. Dr. Çağrı Büke)