Güle güle Kaplumbağa Ana

Adını June koyduklarına bakmayın. İngilizcede ‘haziran’ anlamına geliyor ama aslında 27 Aralık doğumlu bir Oğlak. Bu burçtan olanlar geçmişe, gelenek ve devamlılığa düşkünlüğüyle bilinir. ‘Kaptan June’ adıyla da tanınan June Haimoff’un, bundan 36 yıl önce yerleştiği Dalyan’ın halkının âdetlerine göre gömülmeyi vasiyet etmesi belki de bunun içindi. İngiltere’de doğup geçen hafta Muğla Dalyan’da hayata gözlerini yuman 99 yaşındaki Haimoff’un cenazesi, İslami usullere göre Dalyan Merkez Camisi’nde yapıldı, ‘imamın kayığı’na bindirilerek karşı kıyıdaki Çandır Mezarlığı’na defnedildi.
Bu ‘imamın kayığı’ yerel bir görenek. Dalyan şehir merkezinden kocaman bir nehir geçtiği; cami suyun bir tarafında, mezarlık diğer tarafında kaldığı için... Cemaatten helalliğinizi aldıktan sonra bir tekneye bindirirler sizi. Ve son yolculuğunuzu, kentin kalabalık tarafından Kaunos kaya mezarlarının olduğu karşı kıyıya doğru, yine su üstünde yapmış olursunuz böylelikle.

Aklı fikri denizde
Suya düşkünlüğü malumdu rahmetlinin. Dedim ya Oğlak burcu, yani Toprak grubunun üyesi; içi çekiyor. Soyadını taşıdığı ikinci kocasından ayrılması, dünya jet sosyetesini elinin tersiyle itip Dalyan’a ulaşması, hep bu ‘suya düşkünlüğü’ndendi.
Böyle olmayacak. Gelin, en baştan anlatayım hikâyesini... 1922’de ünlü bir petrol mühendisinin kızı olarak İngiltere Essex’te doğdu. Babasının işi gereği çocukluğu İran, Irak ve Uganda’da geçti. Hatta sonradan üzerine Almanca, Fransızca, Yunanca ve Türkçeyi de ekleyeceği yabancı dillerine, orada Svahili dilini öğrenerek başladı. Svahili dilini, Afrika savanlarında, onlar gibi çıplak ayak koşarken bizzat Ugandalılardan öğrendi.
Bir lisan bir insan ama İngiltere’ye döndüklerinde artık bir ‘Avrupalı hanımefendi’ değildi. Ne çatal-bıçak kullanabiliyor ne de en iyi hocalardan ders almasına rağmen müzik ve dansı kıvırabiliyordu. Kendi ülkesindeki hiçbir okul onu kabul etmek istemedi.
Eğlenceli hikâye değil mi? Tarzan’ın dişi versiyonu gibi... Ama durun, daha yeni başlıyoruz. Fotoğraflar şahit, su gibi güzel bir kızdı. İlk evliliğini çok erken yaşta, çok zengin ama yaşlı bir adamla yaptı. Yürümedi tabii. İkinci kocası Bay Haimoff çok daha zengindi; dünya jet sosyetesine girdi. Partiler, davetler... Ama bizimkinin aklı fikri suda, denizde, denizcilikteydi. Durup durup ekürileriyle denizlere açılıyordu. Olacak iş mi? Haliyle ikinci mürüvveti de yürümedi.

Kaptan June, 1984’te İztuzu Plajı’ndaki bu barakada yaşamaya başlamıştı.

Görür görmez vuruldu
Kocadan kurtulunca Akdeniz senin; İtalyan, Yunan kıyıları benim, yelkenler fora! Tut tutabilirsen, 60 yaşında hâlâ fellik fellik... Onu ne durdurdu biliyor musunuz? İlk kez 1975’te geldiği ve görür görmez vurulup yerleşmeye karar verdiği Türkiye-Dalyan.
Kadın o yaşına kadar dünyayı görmüş ama böylesi yok! 4 kilometrelik bir sahil... İztuzu Plajı... Kumsalın arkası göl, demin bahsettiğimiz nehrin deltası. Önü tuzlu su, Ege. Göl tarafı dalgasız, serin, çabuk derinleşiyor. Deniz tarafı hep dalgalı, sıcak ve ne kadar giderseniz gidin sığ... The Times’ın burayı ‘Avrupa’nın en iyi açık alanı’ ilan etmesine daha 33 yıl var. Bizim sosyetik June, görür görmez anladı tabii kıymetini, bir baraka yaptı ve plaja yerleşti, iyi mi!
Aslında sizi-beni bırakın, Kaptan June bile çok geç kalmıştı buranın nasıl bir doğa harikası olduğunu keşfetmekte. Caretta caretta denizkaplumbağaları biliyordu bu cenneti. Bu yüzden bir adı da ‘Turtle Beach-Kaplumbağa Plajı’ydı. Ve sözleşmiş gibi yılın aynı mevsiminde yumurtlamaya gelip, yine aynı mevsiminde yumurtadan çıkıp denize koşuyorlardı. 10 milyonlarca yıldır! Geleneğe, devamlılığa ve suya düşkün Oğlak kadının aklı çıkmış olmalı!

Haimoff, Caretta caretta’ların annesi olarak anılıyor.

‘Türkiye hatalar yapıyor’
Ama yok, orada çıkmadı aklı. Onun aklı asıl, 1988’de buraya otel yapılacağını duyduğunda yerinden oynadı. Bölge yapılaşmaya açılmıştı! Yunanistan, İsviçre, İngiltere, ABD ve İstanbul’da büyük bir kampanya başlattı. Turgut Özal’la bile görüştü. Yıllar süren kampanyası sonucunda İztuzu’nu sit alanı ilan ettirdi, kaplumbağaları kurtardı. Bu çabalarından ötürü Kraliçe II. Elizabeth’ten onur ödülü aldı.
Yine de kraliçenin tabiiyetindense Türk vatandaşlığına geçmeyi tercih etti. Vatanseverlik bir ülkeyi toprağıyla, insanıyla, kültürüyle, doğal güzellikleriyle sevmekse, o hepimizden daha vatanseverdi.
Bundan beş yıl önce artık yaralı kaplumbağalar için bakım merkezi olan eski barakasında buluşmuştuk. Sonra da sokağına kendi ismi verilmiş, şehir içindeki evinde sohbet etmiştik. Şöyle demişti: “Türkiye önemli hatalar yapıyor. Birçok güzel yer yok edildi. En çok buna üzülüyorum...”
Peki, ülkemiz, doğamız için bu kadar mücadele etmiş Kaptan June için biz ne yaptık? Cenazesinde ne bir belediye başkanı, ne bir milletvekili, ne başka bir siyasetçi... ‘İmamın kayığı’na binerken yanında sadece Dalyanlı komşuları vardı. Keşke geleneğe, devamlılığa biz deonun kadar hürmetli ve vefakâr olsaydık.
Gittiğin yerde, seni taşıyan kaplumbağaların sırtında, nurlu sular içinde uyu ihtiyar Oğlak.