‘Artış değil, hakikatin ortaya çıkışı’
Güncelleme Tarihi:
Müzik platformu Spotify’ın verilerine göre Türkiye’de halk müziğinin dinleme oranı son dört yıl içinde yüzde 260’ın üzerinde arttı. Bu eskimeyen türün klasikleri ve yeni yorumları Z Kuşağı’nın da ilgisini çekiyor. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Devlet Konservatuvarı Öğretim Görevlisi Melih Duygulu bunun bir sürpriz olmadığını belirtip bu artışı ‘kitlenin sosyolojik yapısı, doğal yönelimleri, taşralı bağlantıları, siyasal ve inanca dayalı unsurları’na bağlarken şarkıcı Kalben de “Bu doğal, sade ve gerçekçi müzik türünün ilgi görmesi bana çok doğal geliyor” diyor.
Spotify’ın araştırmasına göre gün geçtikçe daha fazla sanatçı halk müziği ve Anadolu sound’larıyla yenilikçi aranjmanlar yaratıyor. Uygulamada bu kategoride en çok dinlenen isimlerse Neşet Ertaş, Selda Bağcan ve Musa Eroğlu... Araştırma halk müziği dinleyenlerin yüzde 50’sinin ‘genç nesil’ olduğunu gösteriyor. Türün yükselişe geçmesinde etkisi olan isimlerse deneysel sound’larıyla Gaye Su Akyol, folk-pop şarkısı ‘Ali Cabbar’ ile Emircan İğrek, ‘Diva Yorgun’ şarkısıyla Melike Şahin ve ‘Leylim Ley’ yorumuyla Hey Douglas. Müzisyen, akademisyen ve gençlere halk müziğinin bu yükselişini sorduk.
‘PİYASA BU GERÇEKLİĞİN FARKINDAYDI’
Melih Duygulu, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Devlet Konservatuvarı Öğretim Görevlisi
Halk müziğinin Spotify’da yüzde 260 daha fazla dinlendiğini gösteren analiz sürpriz değil benim için. Önce bunun sebeplerine bakmak lazım. Kitlenin sosyolojik yapısı, doğal yönelimleri, taşralı bağlantıları, siyasal ve inanca dayalı unsurları bu sebepler arasında. Burada görülen, bir artıştan ziyade hakikatin ortaya çıkışı, tescili sadece.
Bu sonuçları sanatçı/icracılara bağlamak doğru değil. Yani icracılara bağlı olarak bu oran artıp eksilmez. Zira halk müziğinin kendisi sanatçılardan bağımsızdır. Onu var eden sanatçılar değil, halkın kendisidir… Büyük bir kitle bu müziği dinler, sever, satın alır. Medyanın 1950’lerden itibaren çeşitli müzikleri öne çıkarıp halk müziğini yerel kimliğiyle baş başa bırakması ve hatta onu küçümsemesine rağmen piyasa bu gerçekliğin farkındaydı.
Neşet Ertaş
Halk müziği 1930’lu yıllardan beri her dönemde, her kesimde, her siyasal yelpazede, her ekonomik koşulda öncü bir müzik türü. Bu ülke insanı halk müziğini bir biçimde dinliyor. 1950’li yıllardan itibaren fabrikadan plak çıkış rakamları bize halk müziğinin her dönemde çok sattığını gösteriyor. Bazı yıllarda devletin, piyasanın ve medyanın desteklemesiyle pop müziği türleri atak yapsa da sonuçta halk müziğiyle başabaş bir dinleyici kitlesine sahip olduğunu biliyoruz. Taş plak döneminde de böyleydi, 45’lik döneminde de, LP (Long Play/Uzunçalar) döneminde de böyleydi, kaset döneminde de...
‘BİR BAŞKALDIRIYI DA TEMSİL EDİYOR’
Kalben, müzisyen
İnsanların gerçeklerle bağları zayıfladıkça ve çeşitli şahıs ve kurumların var ettiği simülasyon alanları güçlendikçe, bir markanın, bir eşyanın adı haline gelmesi gibi, bu doğal, sade ve gerçekçi müzik türünün ilgi görmesi bana doğal geliyor. Halk müziği, dilden dile ve nesilden nesile aktarılan hikâyelerden doğan bir başkaldırıyı da temsil ediyor. Örneğin, yazdığım ilk türkü olan ‘Perişahı’nın Kızı’ her anlamda hayatımı yöneten ‘babaların’ bana verdikleri yaraları betimler. Dilerim halk müziğimizde erkek hikâyelerinden çok daha renkli, çeşitli türkülerimiz de olur. Bu türde yeni eserler verme teşvikinin güçlenmesi için tüm kimliklere açık ve eşitlikçi politikalar geliştirmemiz gerektiğine de canı gönülden inanıyorum.
Selda Bağcan
‘TOPLUMUN PSİKOLOJİK İHTİYAÇLARINI KARŞILIYOR’
‘Hey Douglas’ (Veyasin), DJ-müzisyen
Müzikal kültürümüz yaşadığımız travmaları iyileştirmek ve bizi bir arada tutmak için önemli bir rol oynuyor. Anadolu’dan fışkıran bu müzik türü ayrımcılığın azaltılmasına, hoşgörünün arttırılmasına da yardımcı oluyor.
Dijital platformlarda, yerli ve yabancı müzik listelerinde halk müziğimizin de yer alması, kültürümüzün diğer toplumlarla iletişim gücünü arttırıyor. Bu sayede, ruh halimizi ve kimliğimizi bizi tanımayanlara daha iyi ifade edebilir ve kültürümüzü daha geniş kitlelere sevdirebiliriz.
Son yıllarda önemli gruplar ve sanatçılar tarafından üretilen Anadolu müziği, Avrupa’dan da katkılar alarak nesillerarası bağları güçlendirmeye başladı. Bu gelişmeler Türk halk müziğinin toplumun psikolojik ihtiyaçlarını karşılamada önemli bir rol oynadığını gösteriyor. Müziğin gücü, yaşadığımız zorlukları aşmamıza, birbirimizi anlamamıza ve kültürümüzü paylaşmamıza yardımcı olur. Türk halk müziği, toplumun ruh halini yansıtan bir ayna ve birlikteliği pekiştiren bir güçtür.
Musa Eroğlu
GENÇLER NE DİYOR?
‘TÜRKÜLERİ HİKÂYELERİNDEN ÖTÜRÜ SEVİYORUM’
İlknur Karataş (25), pazarlama iletişimi uzmanı
Ailem sürekli dinlediği için halk müziğine aşinalığım küçük yaşlardan başlıyor. Özellikle Neşet Ertaş ve Âşık Mahzuni’yi dinlemeyi seviyorum. Ve bu parçaları yeniden yorumladığı için Ceylan Ertem’i sık sık dinliyorum. Halk müziğini hikâyelerinden ötürü seviyorum.
‘İNSANIN KALBİNE DOKUNUYOR’
Büşra Bengü Polat (27), paramedik
Türk halk müziğiyle çocukken babamın arabasında, seyahatlerde dinlediğimiz Neşet Ertaş kasetiyle tanıştım. Neşet Ertaş, Selda Bağcan, Zülfü Livaneli, Grup Abdal, Gülay, Kâzım Koyuncu, Müslüm Gürses, Musa Eroğlu, Sevcan Orhan, Yıldız Tilbe, Volkan Konak... Pop müziğe oranla insani duyguları daha çok yansıttığını düşünüyorum. Dinlerken insanın kalbine dokunabildiği için mutlu oluyorum.
Neşet Ertaş, Musa Eroğlu, Selda Bağcan gibi isimlerle birlikte cover’lar yapan Altın Gün (solda)ve halk müziğinden öğeler sunan Gaye Su Akyol’un (altta) şarkıları da çok dinleniyor.
‘AİDİYET HİSSİ UYANDIRIYOR’
Aslan Göçer (25), mimar
Türk halk müziği evimizde çalıp söylenirdi. Kız kardeşimin sesi çok güzeldir. Erol Parlak, Cengiz Özkan, Sabahat Akkiraz, Elif Buse Doğan, Emel Taşçıoğlu, Brenna MacCrimmon severek dinlediğim isimler. Türküler bana çocukluğumu hatırlatıyor. Aidiyet hissi uyandırıyor, bugünün koşturmasından sığındığım bir yer oluyor.
‘Sosyal medyanın etkisi büyük’
Zilan Avşar (26), müzisyen-müzik öğretmeni
Halk müziği geleneksel bir müzik türü. Ben 6 yaşındayken babam bağlama çalardı, ben de türkü söylerdim. 10 yaşında bağlama kursuna başladım. Lisede güzel sanatlar, üniversite ve yüksek lisansta konservatuvar eğitimleri derken Türk halk müziği mesleğim oldu.
Daha çok ozanlarımızı tercih ediyorum ve eserleri icra etmeden önce onlardan dinliyorum. Neşet Ertaş, Hacı Taşan, Çekiç Ali, Âşık Veysel... Eserleri seslendirmeden önce yöresine, sonra sözlerine bakarım. Her yörenin söz dağarcığı, melodi yapısı, toplumsal yaşayışları farklılık gösterir. Böyle bir çeşitlilik her müzik türünde bulunmaz. Söz, melodi, tavır, üslup bakımından yöreler birbirinden farklıdır.
İlgi artışının öncelikli olarak sosyal medyanın aktif kullanılmasından kaynaklı olduğunu düşünüyorum. Ve tabii ki geleneksel Türk halk müziğinin bazı tabularını yıktıktan sonra herkes tarafından dinlenen bir tür haline geldiği düşüncesindeyim.
Kâzım Koyuncu
EN ÇOK DİNLENEN TÜRK HALK MÜZİĞİ SANATÇILARI
1. Neşet Ertaş
2. Selda Bağcan
3. Musa Eroğlu
4. Kâzım Koyuncu
5. Volkan Konak
6. Edip Akbayram
7. Ahmet Aslan
8. Grup Abdal
9. Zara
10. Nurettin Rençber
EN ÇOK DİNLENEN ŞARKILAR
1. Mihriban-Musa Eroğlu
2. Öyle Bir Yerdeyim ki Ahmet Kaya, Selda Bağcan
3. Söyle Sunam-Nurettin Rençber
4. Yolcu-Neşet Ertaş
5. Telli Turnam-Musa Eroğlu
6. Ruhumda Sızı-Ender Balkır
7. Aldırma Gönül-Edip Akbayram
8. Yalan Dünya-Neşet Ertaş
9. Neredesin Sen-Neşet Ertaş
10. Halil İbrahim-Musa Eroğlu
NOT: Veriler Haziran 2022- Haziran 2023 dönemine aittir.