Tenis kortlarından meclise uzanan yolculuk
Güncelleme Tarihi:
‘Spor ayakkabı yalnızca sporda giyilir’ algısı tarihe karışalı yıllar oldu. O yıllardır tüm ayakkabılardan daha havalı, konforuysa cabası... Artık siyasilerin bile ayağından çıkarmadığı spor ayakkabıların geçmişten günümüze yolculuğunu, ortalığı yıkan ve kapılarında kuyruk oluşturan ikonik modelleri ve ünlü isimlerle özdeşleşen markaları mercek altına alıyoruz.
Özellikle son yıllarda spor ayakkabılar, spor salonlarından sokaklara ve yüksek moda markalarının havalı podyumlarına geçti. Tabii bu geçişte, sokak giyimi trendlerinin giderek daha popüler olmasının, günümüzün rahatlık arayışının ve değişen toplumsal normların etkisi büyük.
1800’lerin ortalarında ilk kez tenis oyuncuları için rahat bir ayakkabıya ihtiyaç duyulmasıyla tabanı lastik, üstü kanvas bir ayakkabı modeli tasarlandı. İskoç asıllı John Body Dunlop tarafından dizayn edilen bu modelin Viktoryen dönemde plajlarda kum ayakkabısı olarak giyildiği biliniyor. Spor ayakkabıların
geniş bir kitleye ulaşıp seri üretime girdiği yıllarsa 1920’lerde
Converse markasıyla oldu. O dönem, basketbol oyuncusu Chuck Taylor ile ilk ‘spor ayakkabı-ünlü isim’ işbirliğini gerçekleştiren Converse, basketbol ayakkabısı olarak piyasaya sürdüğü Chuck Taylor isimli modeliyle adeta devrim yarattı. 1970’lere kadar daha çok basket sahalarında rağbet gören model, zamanla kaykay kültüründen müziğe pek çok farklı alanla özdeşleşti, daha sonra da gündelik ayakkabı olarak hayatımızda kaldı. Günümüzde markanın klasik Chuck Taylor modeli hâlâ çok popüler.
Cortez çılgınlığı
Spor ayakkabı geçmişinden bahsederken Nike ve Adidas’a değinmeden olmaz. 1924’te Adi Dassler’ın Almanya’da farklı bir isimle kurduğu şirket, 1949’da Adidas olarak yeniden markalaştı. Nike ise 1964’te Bill Bowerman ve Phil Knight tarafından Blue Ribbon Sports adıyla yaratıldı ve 1971’de Nike Inc. oldu. Amerika’nın koşu çılgınlığı dönemine denk gelen Nike’ın ilk ticari tasarımı da koşu için yarattığı Cortez modeliydi. Cortez’i aynı zamanda ‘Forrest Gump’ filminde Tom Hanks’in giydiği ayakkabı diye de hatırlarız.
Sneaker’ların (spor ayakkabı) sosyolojik yönünü araştıran Yuniya Kawamura spor ayakkabıların yükselişini üç farklı zamanda gerçekleşen olaylara bağlar: İlk kırılma noktasını 1970’lerde doğan ve yükselen hip-hop kültürü ve aynı yıllarda ortaya çıkan Adidas Samba modeli. İkincisi; 1984’te Nike’ın Michael Jordan ile işbirliğinden doğan Air Jordan modeli (Air Jordan günümüzde hâlâ gelmiş geçmiş en çok satan spor ayakkabı modeli olarak biliniyor). Sonuncusuysa; dijital çağ ve ikinci el satış kültürü. Ben bu yükselişi, cinsiyetsizlik akımının da etkisiyle kadın ve erkek giyimi arasındaki sınırların kalkmaya başlamasıyla da bağlantılı olarak görüyorum. Zira, neredeyse 1990’lara kadar sneakers’lar baskın şekilde
erkek giyiminin bir parçasıyken daha sonra kadınların da
gündelik stillerine dahil oluyor.
Uzun kuyruklar
Kawamura spor giyim markalarının, ünlü isimlerle ya da yüksek moda markalarıyla sınırlı sayıda çıkardığı özel koleksiyonların tüketicinin sahip olma arzusunu körüklediğini söylüyor. Pek de haksız sayılmaz; zira bu modellerin birçoğunun mağaza kapılarında saatlerce kuyruk oluşturduğuna ve satışa çıktıkları gün tükenmelerine şahit oluyoruz. Hatta daha sonra satış fiyatının çok üstüne karaborsada alıcı bulduklarını da biliyoruz. Nike Air Yeezy Red October modeli ya da
Air Jordanx 1 Off White Chicago bu ayakkabılara sadece birer örnek.
Müzik piyasasının
bir parçası
Spor ayakkabılar farklı spor dallarıyla özdeşleşmiş durumda ama müzik endüstrisiyle de iç içe olduklarını söylemek mümkün. Sokak giyiminin bir parçası olarak hip-hop müzikle çok yakın ilişki içinde olsa da, Kurt Cobain, Joe Strummer gibi rock ve punk müzik sanatçılarının stillerine de eşlik etti. Günümüzde spor giyim markalarından Puma, Rihanna, Dua Lipa, Cardi B; Adidas, Pharrell Williams, Beyonce; Nike, Travis Scott gibi müzisyenlerle işbirlikleri yapıyor. Bu arada Adidas’ın, Kanye West ile uzun zamandır sürdürdüğü ortaklığını, ünlü rap’çinin ırkçı açıklamaları yüzünden geçen salı günü itibariyle sona erdirdiğini de belirtelim.
Travis Scott
Siyasiler de seviyor
Genellikle resmi stilleriyle görmeye alışık olduğumuz siyasi isimler de spor ayakkabıların rahatlığından vazgeçemiyor. Son aylarda üst üste farklı siyasi isimler spor ayakkabılarla görüldü. Bu ayakkabıları resmi ortamlarda tercih etmeleri bir değişimin başlangıcı olarak görülüyor. Geçen hafta İngiltere’de başbakanlık görevinden istifa eden Liz Truss, Muhafazakâr Parti’nin haftalık toplantısına ve hemen arkasından gerçekleşen televizyon röportajına beyaz spor ayakkabılarıyla katıldı.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski ve Fransız Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron New Balance ayakkabılarıyla görüntülendi. Eski ABD Başkanı Barack Obama da Stan Smith’leriyle sık sık karşımıza çıkıyordu.
