BİR SORUDAN FAZLASI | İş görüşmesinde yalan söyledim, yakalanır mıyım?

Yeni bir işe başvururken, işverenin gördüğü ilk şey çoğu zaman adayın özgeçmişi oluyor. Ancak özgeçmişlerde yazılanların her zaman tamamen doğru olduğunu söylemek de zor. Araştırmalar, pek çok kişinin potansiyel işverenlerine eğitimlerinden referanslarına kadar yalan söyleyebileceğini gösteriyor.

Geçtiğimiz günlerde Insider’a konuşan isimsiz bir kaynak medya endüstrisinde bir başlangıç yapmak için iş başvurusunda yalan söylediğini anlattı. İşte o kaynağın ‘başarı’ hikayesi…

“Medya endüstrisindeki işlere başvururken, nasıl kullanılacağını bilmediğim ekipman ve yazılımlar hakkında her zaman yalan söyledim. Bu yalanların kendimi bu sektöre sokmama yardımcı olduğuna ve gelecekte daha fazla iş bulmama yardımcı olmaya devam edeceğine gerçekten inanıyorum. İşlere başvurmadan önce, endüstri standardı ekipman ve yazılımların neler olduğunu araştırır, sonra bunları nasıl kullanacağımı bildiğimi özgeçmişimde yazardım. Bazıları tamamen yalandı, mesela kamerayı hiç elime almamıştım bile. Bazı ekipmanları ise yalnızca bir veya iki kez kullanmıştım ama yetkin olduğumu söylerdim.

Bunu üniversiteyi bitirdiğimden beri yaklaşık üç yıldır yapıyorum ve işi ancak işin içine girerek öğrenebileceğimi düşünüyorum. İşime başladıktan bir ay sonra, şirketin kullandığı ana kameralardan birini kullanmam istendi. Avrupa'nın en büyük medya şirketlerinden birinin ofisindeydim, bu yüzden ne yaptığımı biliyormuş gibi görünmem gerekiyordu. Gerçekte ise bacaklarımın arasına yerleştirdiğim telefonumda kamerayı nasıl açacağımı gösteren bir YouTube videosu izliyordum. YouTube bana üniversite öğrendiklerimden çok daha fazlasını öğretti.

Bu sektördeki işlere başvurmak cidden iç karartıcı, 50 işe başvurabilir ve sadece üçünden haber alabilirsiniz. Patronumun yüzlerce iş başvurusunu incelediğini gördüm. Bu çok üzücü ama özgeçmişinizde acımasızca dürüst olmak sizi öne çıkaramaz.

İtiraf edelim, herkes iş başvurularında biraz yalan söyler. Resmi olarak benim işim olmamasına rağmen birkaç kez bir çekimde yönetmenden bazı sorumlulukları aldım ve bir sonraki iş başvurumda çekimlerin tamamını yönettiğimi söyleyeceğim. Bu sadece iş başvurusunun bir parçası, bunu herkes yapıyor.”

İş başvurularında gerçekten de herkes yalan mı söylüyor? Cevabı net bir şekilde evet diyemeyiz ama oldukça fazla olduğunu söyleyebiliriz. Biz de bu serimizde iş başvurularında minik yalanlar söyleyenleri dinledik. İş görüşmelerindeki yalanların nasıl anlaşılacağını ve yaptırımının ne olacağını ise uzmanlarla konuştuk.

‘İNGİLİZCE BİLMEDİĞİM HALDE BİLDİĞİMİ SÖYLEDİM’

Serap K. (26)

Mezun olduktan sonra iş bulamama korkusuyla pek çok yere başvurdum. Bir iş deneyimim yoktu ama daha önce yaptığım stajlarla ön plana çıkacağımı düşündüm. Fakat süreç hiç tahmin ettiğim gibi ilerlemedi, aradan dört ay geçmişti ve hala işe girememiştim. Hatta bırakın işe girmeyi görüşmeye bile çağırılmamıştım. Ümitsizliğe kapıldığım anlardan birinde telefonum çaldı ve görüşmeye davet edildim. İki gün vardı ve sürekli ayna karşısında görüşmedeymiş gibi hazırlanıyordum.

Görüşme günü gelip çattığında her şey istediğim gibi ilerliyordu ta ki ‘İngilizce biliyor musun?’ sorusuna kadar… Bilmiyordum! Ama bu işi de çok istiyordum ve hayal ettiğim işe bu kadar yakınlaşmışken kaybedemezdim. Ve kendimden çok emin bir şekilde bildiğimi söyledim. Sonunun ne olacağını bile düşünmedim, "Bir sınava sokacak olurlarsa kaçarım" diyordum kendi kendime. Neyse ki hiçbirine ihtiyacım kalmadı. Görüşmede yüzüme bile bakmayan işe alım uzmanı bir sözümle ikna olmuştu.

Daha sonra beni birlikte çalışacağım ekiple tanıştırdılar. Ekibin yöneticisine direkt olarak ‘İngilizce bilen eleman aldık’ diye tanıtıldım. Ne adımın ne de tecrübelerimin önemi vardı, tek olay İngilizce bilmekti. Hatta yönetici ‘Zaten bundan sonra dil bilmeyen kişileri kesinlikle işe almayacağız’ dedi. Korkmaya başlasam da hiç çaktırmadım. İşe başladığımda ne mi oldu? Bir kere bile İngilizce bilmeye ihtiyacım olmadı. Yaklaşık 9 ay dil biliyormuşçasına çalıştım ve ardından yeni bir iş bulup kendim ayrıldım. Tek kelime İngilizce konuşulmayan bir iş için dil bilen birini aramak sadece gelen adayları zorlamaktı ve ben de yalan söylediğim için hiç pişman değilim.

‘MİNİK YALANLAR SÖYLEMENİN ZARARI OLACAĞINI DÜŞÜNMEDİM’

Serdar D. (31)

Mezun olduktan sonra İngiltere’ye yerleşmek için neredeyse tüm planlarımı ve düzenlemelerimi yaptıktan sonra bazı aksiliklerden dolayı gidemedim. Ülkede kalınca da iş aramaya başladım. Ancak tüm planlarımı İngiltere’ye göre ayarlayınca burada ne bir iş geçmişim ne de işe yarayacak bir belgem vardı. CV için sahte iş deneyimi yazmam mümkün değildi ama belgeler işime yarayabilirdi. Hem iş görüşmesine gittiğimde mezun olduktan sonra neden uzun süre çalışmadığımı açıklamak için de kurslar önemli bir bahaneydi.

İnternetten minik bir araştırma yaptıktan sonra kursa bile gitmeden ufak bir ücretle mesleğime dair pek çok belge alabileceğimi fark ettim. Evet, bu patronları dolandırmak gibi bir şeydi ama zaten onlar da işe alırken kendilerini olduklarından çok daha farklı gösteriyorlardı. Bu sebeple benim de minik yalanlar söylemenin zararı olacağını düşünmedim.

İş görüşmesi güzel geçti ve işi kaptım. Belki o belgeler olmasaydı da kabul edilecektim ama diğer adaylara fark atmamda önemli bir etken olduklarını düşünüyorum. İşe başladığımda da tecrübe eksikliğimin pek bir olumsuzluğunu görmedim. Zaten tecrübe kazanmak için illa bir yerden başlamak gerekiyordu. Benimki de biraz yalanlarla dolu oldu ama sonu güzel oldu.

‘HOBİM VOLEYBOL DİYE YALAN SÖYLEDİM, ŞİRKET TAKIMINA ALDILAR’

Sıla B. (32)

Hazırladığım özgeçmiş ilk aşamada dikkatleri çekmiş olmalı ki beni görüşmeye çağırdılar. İçerisinde ne bir yalan beyan ne de abartı bir ifade vardı. Hangi okulu okuduysam ve nerelerde iş tecrübem varsa eksiksiz doldurdum. Ancak görüşmeye gittiğimde eksik bir alan olduğunu ve onu da eklemem gerektiği söylendi. Eksik alan şimdiye kadar hiçbir özgeçmişe eklemediğim hobiler kısmıydı.

Hobi bölümünü doldurmak, nedendir bilmem, bana hep saçma gelir. Şirket benim bisiklet sürdüğümü ya da yüzdüğümü ne yapacaktı? Aslında sorun şuydu: Benim hobim yoktu…

Hiçbir işe yaramayacağını düşünerek hızlıca koşu yapmak, voleybol oynamak, çizim yapmak gibi basit şeyler yazdım. Bunların ilerleyen günlerde başıma bela olabileceğinden haberim bile yoktu. Aylarca sorunsuz çalıştıktan sonra bir toplantı e-postası aldım. Açıkçası başıma bir şeyler geldiğini anladım ama ne konuda olduğunu bilmiyordum. Belirtilen saatte toplantıya girdim ve şirketler arası bir voleybol turnuvası olduğunu ve takımdan birinin hamile olduğunu söylediler. Bu ne anlama geliyor anlıyordum ama yine de şaşkınlıkla cevap vermeden suratlarına bakıyordum. İşe daha yeni girdiğim için özgeçmişe yazdığım ‘voleybol oynamak’ akıllarında kalmıştı.

Benden bir ay sonraki turnuvada oynamamı istediler. Bu imkansızdı ama sırf yalan söylediğim anlaşılmasın diye kabul ettim. Bundan sonraki her anı turnuvadan nasıl kurtulacağımı düşünmekle geçirdim. Hafta sonu olan idmanlara yalanlar söyleyip katılmadım ve en sonunda bileğimi sakatladığımı ve oynayamayacağımı söyledim. İşe bileğimi sararak gidiyordum ki yalanım anlaşılmasın.

O gün anladım ki hobi olarak yazdığın yalan bile dönüp dolaşıp seni buluyor ve iş hayatını olumsuz etkiliyor.

‘ARABA KULLANMAYI ÖĞRENMEK İÇİN İŞE GİRDİM’

Emine Y. (25)

Ehliyeti üçüncü kez sınava girerek zar zor aldığımda ailem bu konuda gerçekten yeteneksiz olduğumu düşünüp araba kullanmama müsaade etmiyordu. Sadece bazı günler boş yollarda babamın kontrolü ile kullanıyordum ama çok hevesliydim ve ne yapıp edip kullanmayı öğrenmeliydim.

Konuyu arkadaşlarımla paylaştığımda içlerinden biri dahiyane bir fikir verdi. Kendisi bir içecek markasının satışını yapıyordu ve şirket aracıyla firmalara gidiyordu. Tam da şansıma yeni biri işe alınacaktı ve benim için de bulunmaz bir fırsattı.

Görüşmeye gittiğimde bana ‘Ehliyetin var değil mi?’ sorusunu yönelttiler ama sürüş tecrübem hakkında hiçbir soru sormadılar. Zaten sorsalar iş hayatım başlamadan biterdi. Ertesi hafta işe başladım ve yalnız başıma verdikleri konuma gitmek için arabayı şirketten aldım. Düz yolda bile her kırmızı ışıkta yolda kalıyor arabayı tekrar kaldıramıyordum.

Akşam olup eve geldiğimde arabayı gören babam neredeyse çıldırdı. ‘Sana kim güvenip araba verdi?’ diyerek hemen işten çıkmamı istedi. Ancak annemin de desteğiyle babamı ikna edip işe devam ettim.

Yaklaşık beş aylık çalışmamda arabayı da vurdum, aynaları da kırdım ama kullanmayı da hakkıyla öğrendim. Zaten sonrasında da amacıma ulaşıp işi bıraktım. Kısacası söylediğim minik yalan o zamanlar güzel para kazanmamı şimdi de trafikte özgüvenle araba kullanmamı sağladı.

‘VERDİĞİMİZ İŞLERİ EV ARKADAŞINA YAPTIRIYORDU’

Metin Ö. (45)

Yöneticisi olduğum ajansta işler yoğunlaştığı için grafikerimizin yanına bir de yardımcı aldık. Yeni mezun ve işi öğrenmeye hevesli biri arıyorduk. Tabii kullandığımız programları da iyi bilmesi gerekiyordu ki grafikerimizin iş yükünü alabilsin. Uzaktan çalışma olduğu için tarzımız da oldukça rahattı. "İşi yeter ki istenen tarihte yetiştir" felsefesiyle ilerliyorduk.

Bu rahatlığımız fazla gelmiş olacak ki yeni grafikerimiz sürekli verdiğimiz işleri akşam yapmak istiyordu. Bir gün çok hızlı bir şekilde gündüz yetiştirilmesi gereken iş oldu ama ısrarla daha geç yapabileceğini söylüyordu. Ne kadar ısrar edersek edelim işi yetiştiremedi, ben de neden böyle olduğunu konuşmak istedim. Israrlarım sonucunda öğrendim ki kendisine zor gelen işleri grafik konusunda daha iyi olan ev arkadaşına yaptırıyormuş. Tek istediği de bir yerde tecrübe edinmiş olup, sonradan rahatlıkla işe girmekmiş. Bir yandan haklı bir sebeple bize yalan söylemişti çünkü tecrübesi olmayan kimse işe alınmıyordu, bir yandan da tecrübesi olmasa da işi bilmesi gerekirdi ki kendisi hiç bilmiyordu. Üzülerek yollarımızı ayırdık.

İş görüşmelerindeki yalanlarla ilgili merak edilenleri İnsan Kaynakları Danışmanı Tuba Karagöz Sever ve Avukat Sinem Rumeli ile konuştuk.

BECERİYE UYGUN DAVRANMAMAK SUÇ TEŞKİL EDEBİLİR

İş görüşmesinde beceriler konusunda yalan söylemenin suç olmadığını söyleyen Sinem Rumeli, “Ancak bu beceriye uygun davranmamak somut olayda suç teşkil edebilir. Örneğin, kişisel verilerin korunması alanında çalışan bir iş yerine bu meziyetinizle girdiğinizde ancak kişisel verilerin korunması kanununa uygun davranmadığınızda bu suç oluşturabilir” dedi.

Rumeli, sözlerini şu şekilde sürdürdü:

“İşveren için 2 aylık deneme süresi mevcut, bu sürede karşılıklı koşullar sağlanmadığında sözleşme tazminatsız feshedilebilir. 6 aya kadar tespiti halinde de yine işçiyi işten çıkarabilir ve işçi işe iade davası açamaz. 6 ay sonra işten bu sebeple çıkarması halinde işçi işe iade davası açma hakkına sahip olur ve işverenin işçinin işe uygun olmadığını ve haklı feshi ispat etmesi gerekir.”

İŞ GÖRÜŞMESİ YALANLARININ ALTINDA ONAYLANMA KORKUSU YATIYOR

Bazı adayların gerçeği kendilerine göre çarpıtmak ve insan kaynakları profesyonellerine kendilerini olduğundan daha etkili göstermek konusunda inanılmaz bir yetenekleri olduğunu söyleyen Tuba Karagöz, “İş görüşmelerinde söylenen yalanlar psikolojik ve sosyolojik olarak araştırıldığında altında onaylanmama korkusu yer alıyor. Günümüz iş dünyasında, potansiyel çalışanlarda beklenen beceriler teknoloji alanındaki gelişmelere bağlı olarak değişiyor. İşe alım profesyonelleri bu dinamik beklentilerin farkında olarak önceden aksiyon almak üzere işe alım süreçlerini uyumlu hale getiriyorlar. Bu süreç içerisinde, en temel baz alınan iki önemli faktör mesleki ve sosyal becerilerdir” ifadelerini kullandı.

HAYALİNİ KURDUKLARI ÖZGEÇMİŞİ DOLDURUYORLAR

İş görüşmeleri ve değerlendirme konusunda tecrübeli bir İK profesyoneli, birçok noktayı baz almakla birlikte listenin en başında beden dili analizi ve mikro mimik okuma gibi bilimsel yöntemlerle donanımlı olursa işinin daha kolaylaşacağını belirten Tuba Karagöz, “Kişi hayalini kurduğu özgeçmişi dolduruyor, kişilik envanterlerine de giriyor ve bunlar sayesinde İK profesyonelinin elinde en temel veriler yer almış oluyor. İkinci aşama olan Değerlendirme Merkezi Uygulama sonuçları ile bu tutarlılığı netleştirmiş oluyor. Çoğu zaman insanlar kişilik envanterlerini, mevcut kimlikleri ile değil de hayal ettikleri, bekledikleri kimlikleri ile dolduruyorlar. Değerlendirme Merkezi uygulamalarında ise, tamamen davranışsal yetkinlik üzerine birtakım vakalar, simülasyonlar, kurgular üzerinden gidildiği için kişi bu noktada koşulsuz gerçek davranış yaklaşımlarını sergiliyor. Günün sonunda aday kimliklerini netleştirmiş oluyorlar” dedi.

FİKİR SAHİBİ OLMAK İÇİN BİR AY BİLE YETEBİLİR

Bilimsel olarak, deneme için ideal süre 90 gün olarak tanımlansa da kanunlarca en çok 2 ay olarak belirlendiğini söyleyen Tuba Karagöz, “Çoğu zaman becerilerin ortaya çıkması için deneme sürecinde gözlem yapma, fikir sahibi olmak için 1 aydan kısa süre bile yeterli olabilir. Kaldı ki; görüşmeler sırasında her şey yolunda gitti ve o işi aldınız. Çarpıttığınız ne varsa bir gün yöneticiniz ya da iş arkadaşlarınız sizin teknik ve davranışsal performansınızı gözlemleme şansı elde edecekler. Belki de iş görüşmeleri sırasında işi kaybetmek, işe girdikten sonra kaybetmekten daha sağlıklı olabilir” ifadelerini kullandı.