Vidalı KöÅŸk'ün peÅŸinde

Heybeliada'nın ünlü Vidalı Köşk'ü, 1945'te, tıpkı yapıldığı gibi, parça parça sökülüp Mısır'a taşındı. Mimar Hovsep Aznavur'un tasarladığı Mısırlı Abbas Halim PaÅŸa Köşkü, türünün ender örneklerindendi.Geriye temel taÅŸları kalan köşk, araÅŸtırmacı bir mimarın ayrıntılar peÅŸinde koÅŸması sayesinde, temelleri üzerinde yeniden yükselmeye hazırlanıyor.Heybeliada'da, otların kapladığı arsaya, eski bir cümle kapısından girdiler. Yıkık duvarlardaki lotus ve kobra kabartmaları, yalı restoratörü mimara çok ÅŸey söyledi. Lotuslara tırmanan kobralar, aÅŸağı Mısır'ı temsil eden kırmızı bir taç taşıyorlardı. Motiflerin arasında, eski Mısır tanrılarından Ptah'ın atribülerinden çoban asaları da vardı. Arsanın sahibi, ‘‘Buraya dört tane villa yaptırmak istiyorum’’ dedi. Ä°nönü, Tahir PaÅŸa, 7-8 Hasan, Hidiv Prensi Abbas PaÅŸa yalılarının restorasyonunu yapan, Ä°stinye'deki yeni Amerikan KonsolosluÄŸu binasının projelerinde imzası bulunan mimar Erol Sevimlisoy, önce arsayı incelemek istedi. Yıkıntıların üzerinde çıkan aÄŸaçlar kazıyı engelliyordu. 16 kızılçamla bir sakız aÄŸacı, Ä°stanbul Ãœniversitesi Orman Fakültesi'nden alınan izinle, köşkün bahçesinde uygun görülen noktalara taşındı. 1996'da kazı baÅŸladı. Mısırlı Abbas Halim PaÅŸa'ya ait köşkün temel taÅŸları ve bodrum katı kalıntıları bulundu. Alman ve Fransız KonsolosluÄŸu arÅŸivlerinde, Atatürk Kütüphanesi'nde sürdürülen arÅŸiv çalışması, köşkün siluetini ortaya çıkarttı. Tokatlayan Oteli ve Cibali Tütün Fabrikası'nın ünlü mimarı Hovsep Aznavur'un imzasını taşıyan yapı, ada halkı tarafından ‘‘Vidalı Köşk’’ olarak tanınıyordu. Köşkün orijinal cephe planları, fotoÄŸrafları bulundu. Ancak iç mekana ait sadece bir tek kat planı vardı.Abbas Halim PaÅŸa'nın 1897'de yaptırdığı Köşk'ün taÅŸları Malta'da kesildikten sonra gemiyle Heybeliada'ya getirilmiÅŸti. Köşk, tek çivi kullanılmadan, numaralı taÅŸlar vidayla monte edilerek yapılmıştı. Batıda ‘‘Egyptian Revival’’ (Mısır uyanışı) diye bilinen üslup tercih edilmiÅŸti. Eski Mısır tapınak cephelerinde kullanılan, kesik piramit tarzındaki pilonlar, helozonik ÅŸerit kabartmalarıyla bezeli kaval silmelerle çerçevelenmiÅŸti. Cephelerdeki pencere grupları ile balkon alınlıkları, kobraların ve akbabaların kuÅŸattığı güneÅŸ diskleri ile taçlandırılmıştı. Bu muhteÅŸem köşk, Abbas Halim PaÅŸa'nın vasiyeti üzerine, ölümünden 10 yıl sonra 1945'de, yapıldığı gibi sökülerek Mısır'a götürülmüştü. PRENSESLER ANLATIYORDış cephe detayları tamamdı ama elde, iç detaylarla ilgili tek bir bulgu yoktu. Ancak Mimar Erol Sevimlisoy'un, uçakta tanıştığı ünlü bir bankacı, sorunu çözecek ÅŸifreyi verdi. Mısır'da yaÅŸayan Abbas Halim PaÅŸa ailesinin telefonunu ve faksını biliyordu. Mimar, Mısır'daki Helvan Köşkü'nün faksına geçtiÄŸi yazıyla, köşkün iç mekanıyla ilgili bilgi için yardım istedi. Aldığı cevap umut vericiydi. Abbas Halim PaÅŸa'nın altı kızından ikisi yaşıyordu: Prenses Zeynep ve Prenses Nimetullah. Prenseslerin biri 94 diÄŸeri 96 yaşındaydı. Sadece 15 dakikalık randevu verebildiler. Tüm görüşme videoya alındı. Prenses Zeynep, ressam olduÄŸu için evin içiyle ilgili ayrıntıları çizerek anlattı: Köşk kaloriferle ısıtılıyordu. Suyu vardı. Ä°stanbul'daki ilk jenaratörlerden biri onların köşkünü aydınlatmıştı. Enginar ve yemiÅŸ bahçesi çok geniÅŸti. Kıyıdaki iskele de köşke aitti. Yemek servisi yan kapıdan yapılıyordu. Aram Usta'nın kafasında getirdiÄŸi sinideki yemekler, kilerde yeme ısısına kadar soÄŸutulduktan sonra, döner monÅŸajdan (asansör) yemek odasına alınırdı. HaberleÅŸme için, iç telefon denilen bir boru sistemi kullanılıyordu. Kasa odası bodrum kattaydı. Büyük bir anahtarı vardı. Demir kapı ÅŸifreyle açılıyordu. Erzaklar, büyük kilerde, çinko kaplarda farelere karşı korunuyordu. Prensesler, üç yılda yapılan üç görüşmede, evin tüm iç detaylarını anlattılar. Bu bilgilerle planlar hazırlandı, Koruma Kurulu projeyi onayladı. Heybeliada'daki arsasına dört villla yaptırmak isteyen iÅŸadamının rüyalarını ÅŸimdi bir köşk süslüyor. Ä°nÅŸaatı krize takılan köşk, bittikten sonra iÅŸadamının tablo koleksiyonunu sergileyeceÄŸi bir müze olacak.ABBAS HALÄ°M PAÅžA KIZLARIYLAMısır prensi Abbas Halim PaÅŸa, 29 Eylül 1866'da Kahire'de doÄŸdu. Osmanlı Sadrazamı Sait halim PaÅŸa'nın kardeÅŸiydi. Öğrenimini Ä°sviçre'de yaptı. 31 Ocak 1895'te Mısır Hidivlerinden Tevfik paÅŸa'nın kızı Prenses Hatice ile evlendi. Vicdan, Kerime, Emine, Tevfike, Nimetullah ve Zeynep adında altı kızı oldu. Bursa ValiliÄŸi, kardeÅŸinin kabinesinde Nafıa (Bayındırlık) Nazırlığı yaptı. Ä°stanbul'un iÅŸgalinden sonra Ä°ngilizler tarafından Mondros, sonra Malta'ya sürüldü. Ä°ki yıl sonra Ä°stanbul'a geldi. Daha sonra Mısır'a giderek Kahire yakınında Helvan Köşkü'ne yerleÅŸti, 1935'de vefat etti.Abbas Halim PaÅŸa’nın kızı Prenses Nimetullah, Mimar Erol Sevimlisoy’a babasının köşkünü tarif ediyor (yanda). Köşkün (üstte) mimarı Hovsep Aznavur (1854-1935 Mısır) Ä°stanbul'da yaÅŸadığı 30 yıl içinde Fener'deki demir kilise, Tokatlıyan Oteli, Sansaryan Hanı, Cibali Tütün Fabrikası, Mısır Apartmanı gibi pekçok önemli binaya imza attı.Â