Uçan kanat yapmıştık

Tolga ÖZBEK

Gövdesi tamamen kanat şeklinde imal edilecek bu uçaklar, mükemmel aerodinamik tasarımıyla az yakıt harcayacak. 800 yolcusunu kıtalar arasında taşıyacak. Bu konsepte bir katkı da 1940’lı yıllarda Türkiye’den gelmişti.

NASA’nın öncülük ettiği, Boeing ve Airbus’ın üzerinde çalıştığı uçan kanat projelerinin geçmişi 1930’lu yıllara kadar gidiyor. Almanların önce planör, sonra da motor takarak uçurdukları Horten, Amerikan Northrop’un N-1M gibi tasarımları, havacılık dünyasını farklı boyutlara taşıdı. Northrop bu çalışmalardan esinlenerek radara yakalanmayan B-2 bombardıman uçağını geliştirdi.
Havacılık dünyasının emekleme çağında olduğu 1940’lı yıllarda bu konsepte bir katkı da Türkiye’den geldi. Türk Hava Kurumu Etimesgut Uçak Fabrikası’nda “THK-13” adı verilen uçan kanat planörü tasarlanarak uçuruldu. Bu proje geliştirilebilseydi, THK-13’ün pervaneli ve jet motorlu modelleri de yapılacaktı.
Türk Havacılık Sanayii’nin tozlu sayfalarda kalan bu ilginç tasarım, Mustafa Kılıç tarafından gün yüzüne çıkarıldı. Projenin başmühendisi Yavuz Kansu’nun el yazısı anılarını bulan Kılıç, çalışmalarını “Uçan Kanat THK-13” kitabında topladı.

NASIL BAŞLADI

İkinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra fabrikada görevli Polonyalı mühendisler ülkelerine dönmeye başlamıştı. İddialı bir projeyle Türk mühendislerinin yapabilecekleri ortaya konulacaktı. Düşük maliyetli uçan kanadın uluslararası havacılık sanayiinde de ses getirmesi bekleniyordu.
Ana tasarım ve teknik hesaplamalar Türk mühendislerince hızla tamamlandı. Uçan kanata fabrikanın 13. projesi olması nedeniyle THK-13 adı verildi. Planör, hafif olması için ahşaptan imal edilecekti. Tek pilotun oturduğu kokpitin üstü açıktı. Hemen altında ana iniş takımı bulunuyordu. Planör, uçakla veya otomobille çekilerek havalanacak şekilde tasarlanmıştı.

İLK TEST UÇUŞU

Yaklaşık 8 ay süren çalışmalar sonrasında THK-13 tamamlandı.  İlk uçuş 20 Ağustos 1948’de Test Pilotu Kadri Kavukçu tarafından gerçekleştirdi. 26 Ağustos’ta yapılan uçuşta talihsiz bir kaza yaşandı. Uçakla çekilerek havalanan THK-13, Çankaya üzerine gelerek Cumhurbaşkanı İnönü’ye gösterilecekti. 300 metre yükseklikte Köşk’ün üzerine gelen THK-13, bir anda uçağın çektiği telden kurtuldu. Uçan kanat, Küçükesat bağlarındaki düzlüğe indi. Mecburi iniş hafif hasarla atlatılmıştı.
Hemen kurtarma ekipleri olay yerine gitti. Hızla planör tamir edildi. Olduğu yerden uçakla çekilerek havalandırıldı. THK-13 kısa bir süre sonra yeniden telden kurtuldu ancak bu sefer sert bir iniş yaptı. Pilot hafif yaralanırken planörde ağır hasar oluştu.
Fabrikada çalışmalar yeniden başladı. Tasarım elden geçirildi. Ana yapı güçlendirildi. Test pilotu olarak bu sefer Cemal Uygun seçilmişti. 30 Eylül’de kalkış için uçağın çektiği THK-13 hızlanma sırasında sağa kaçmaya başlamıştı. Pilot Uygun, çok az irtifa aldıktan sonra teli bırakmak zorunda kaldı. THK-13, yatışla piste vurdu ve ters döndü. Pilot yaralanırken planör tamamen parçalanmıştı. İncelemede, kanat içinde unutulan bir mengonenin yerinden çıkarak kumanda sisteminin çalışmasını engellediği ortaya çıktı.
Paris Havacılık Fuarı’nda sergilenen ve yurtdışında ilgi gören proje, kazadan sonra iptal edildi. Büyük heyecanla başlayan THK-13, tarihin tozlu yaprakları arasında kayboldu gitti.