Soros’tan Türkiye’de ‘TV tekeli var mı’ araÅŸtırması

Avrupa’da devlet televizyonları ağırlığını özel kanallara kaptırırken, bunlardan da birkaçının pazarı kontrol ettiÄŸi görülüyor. Türkiye ve Almanya ise bu konuda farklı bir yapı sergiliyor. Ä°zlenme oranı en yüksek 3 kanalın pazardaki toplam payı Türkiye ve Almanya’da yüzde 43’lerde kalıyor.ULUSLARARASI piyasalarda ‘para sihirbazı’ olarak tanınan George Soros’un desteklediÄŸi Açık Toplum Enstitüsü’nün (OSI) Avrupa ülkelerindeki televizyon yayıncılığının incelendiÄŸi rapor, devlet iÅŸtiraki olan kanalların pazar kaybettiÄŸini ve artan özel kanal sayısına raÄŸmen pazarı birkaç büyük oyuncunun kontrol ettiÄŸini gösteriyor. Ancak oranlara bakınca Türkiye ve Almanya’nın istisna olduÄŸu görülüyor.DEVLET TV’LERÄ° KAN KAYBEDÄ°YOR: Açık Toplum Enstitüsü (OSI) tarafından Avrupa ülkelerindeki televizyon yayıncılığının incelendiÄŸi rapor, ‘İnsanların televizyon başında geçirdikleri zaman sürekli artmasına raÄŸmen, devlet iÅŸtiraki TV kanalları büyük oranda pazar payı kaybetmeye devam ettiÄŸini’ gösteriyor. Sadece 2003 yılında, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Ä°talya, Romanya, Polonya ve Ä°ngiltere’de kamu televizyonları ulusal izlenme oranlarında, özel kanalları geride bırakmayı baÅŸardı. 2003 yılından itibaren ise bu ülkelerdeki devlet televizyonlarının izlenme payları sürekli düşüyor. ÖrneÄŸin Hırvatistan’da özel RTL kanalının faaliyete geçmesiyle birlikte, resmi Hırvat televizyonu dramatik bir ÅŸekilde izleyicilerini kaybetti.KONTROL BÄ°R KAÇ OYUNCUDA: SerbestleÅŸmeyle birlikte özel TV kanalı sayısının artması, kamu iÅŸtiraklerini zor durumda bırakıyor. Ancak, birçok ülkede özel kanal sayısı sürekli artış göstermesine raÄŸmen, pazarı büyük birkaç oyuncu kontrol ediyor. Bulgaristan, Hırvatistan ve Çek Cumhuriyeti gibi eski DoÄŸu Bloku ülkelerinde, sayıları üçü geçemeyen TV kanalları pazarın yüzde 80’inden fazlasına hakim durumda. TÃœRKÄ°YE VE ALMANYA Ä°STÄ°SNA: Genel olarak bakıldığında, en büyük oyuncular en fazla kitleye ulaÅŸanlardan oluÅŸuyor. Özel kanalların hakimiyeti konusundaki izlenme oranlarına bakınca Türkiye ve Almanya’nın istisna olduÄŸu görülüyor. Bu iki ülkede en büyük 3 TV kanalı toplam izleyici kitlesinin yüzde 50’sinden azına ulaşıyor. Hatta 18 ülke arasında Türkiye bu konuda en alt sırada yer alıyor. Türkiye’de izlenme oranı en yüksek 3 kanal olan Kanal D, Show TV ve ATV’nin toplam payı yüzde 43’te kalıyor. Almanya’da ise oran yüzde 43.4.KÄ°TLELERE ULAÅžAN KANALLAR: Nüfusa ve hane halkına göre televizyonun izlenirlik oranına bakıldığında ise, Türkiye kanal sayısının fazlalığı ile üst sıralara çıkıyor. Halen 21 ulusal, 15 bölgesel, 220 yerel kanalın bulunduÄŸu Türkiye’de 15 kanal, nüfusun yüzde 70’ine ulaÅŸan yayın yapıyor. Sıralamada Türkiye’nin hemen üzerinde ilk sırayı alan Almanya’da ise böyle kanal sayısı 25. DiÄŸer ülkelerde ise nüfusun yüzde 70’ine ulaÅŸan kanal sayısı 10’ların altında kalıyor.EÄŸlence iÅŸin içine girdi melez programlar doÄŸduTELEVÄ°ZYON yayıncılığının son yıllarda sıra dışı bir dinamizmle evrimleÅŸtiÄŸi de belirtilen raporda, ÅŸu deÄŸerlendirme yer alıyor: ‘Program formatları sürekli deÄŸiÅŸiyor ve yenileniyor. Bu doÄŸrultudaki temel eÄŸilim ise ticarileÅŸme. Her formatın içine eÄŸlence unsuru eklenmesiyle melez programlar oluÅŸturuluyor. Bunun en son örneÄŸi ise ‘prime-time’de yayınlanan ‘reality’ showlar.’ ‘Biri Bizi Gözetliyor’ veya ‘Kim 500 Milyar Ä°ster’ gibi yarışma programları ticarileÅŸme eÄŸiliminin son örnekleri olarak gösterilirken, spor karşılaÅŸmaları, artan yayın hakları maliyetlerine raÄŸmen, hala büyük bir ilgi çektiÄŸi vurgulanıyor. Bunlara ek olarak, yüksek kalitedeki belgeseller önemli sayıdaki bir izleyici kitlesine ulaÅŸtığına dikkat çekiliyor. AraÅŸtırmacı Carine Dubois’e göre belgesellerin kalitesi özel efektler ve teknolojik geliÅŸmeler sayesinde yükseldi. Bunun sonucunda yükselen maliyetlerin karşılanması amacıyla da ortak yapılan projelerin sayısı artış gösterdi.Â