Sayılarla bilim dili

Bazı diller ölüyor, Türkçe geniÅŸliyor Quis loquitur latine? Yani bugün kim Latince konuÅŸuyor? Sezar ve Çiçero’nun dilini bugün 0 insan ana dili olarak konuÅŸuyor. Ancak Latinceden Fransızca, Ä°talyanca, Portekizce ve Ä°spanyolca gibi dünya dilleri geliÅŸti. Diller her zaman uzun zaman dilimi içinde deÄŸiÅŸip durdular. Bazen tamamen yeni bir dile dönüştüler, bazen de arkalarında iz bile bırakmadan veya izler bırakarak ölüp gittiler. Çince, Farsça, Tamil dili gibi çok az sayıda dil iki bin yılı aÅŸarak bugüne gelebildi. Bugün bilim adamları dillerin ölmekte olduÄŸundan yoÄŸun ÅŸikayetçi. 21. yüzyılda, dilbilimcilerin kestirimlerine göre, bugün hala yaÅŸayan dillerin 1/3’ü ölecek. Hatta kötümserlere göre yaÅŸayan dillerin 9/10’u tamamen körelecek. Sadece son yüzyıl içinde Avrupa’da 12 dil öldü. ÖrneÄŸin Manx dili. Uzmanlar, dünya genelinde her 14 günde bir bir dilin yok olduÄŸunu ileri sürüyor.16.yüzyıldan itibaren Avrupalıların fetih seferlerinden bu yana, kültürel ve dilsel çeÅŸitlilik hızlı bir ÅŸekilde azaldı. O zamana kadar varolan dillerin en az yüzde 15’i kurban verildi. 1788’de Avustralya’da 250 dil varken, bugün sadece 20 dil yaşıyor. Dillerin ölümünden ağırlıklı olarak politik nedenler sorumlu. ÖrneÄŸin Tasmanya dili, Tasmanyalıların katledilerek ortadan kaldırılmasıyla yokoldu. Eski Mısır dili, Firavunların sahneden silinmesiyle öldü. Ulusal devletlerin merkezileÅŸmesi, en azından dillerin marjinalleÅŸmesine neden oldu. ÖrneÄŸin Bask veya Ä°rlanda dili. Ayrıca bazı dillerin ayakta kalmasının ve daha avantajlı duruma gelmesinin ekonomik nedenleri olduÄŸunu bilmeliyiz. Anneler babalar, örneÄŸin çocuklarını, bazen, ana dili yerine yabancı dille yetiÅŸtirmeyi tercih edebilmektedir. ÖrneÄŸin Afrika’da Dahalo dili konuÅŸan Kenyalılar, bugün çocuklarını esas olarak Suaheli dilinde yetiÅŸtiriyor.Tabii günümüzde küreselleÅŸme dil çeÅŸitliliÄŸi için büyük bir tehlike oluÅŸturuyor. KüreselleÅŸme, dil uzmanlarına göre, bugün en çok 1000 kiÅŸiden az sayıda insanın konuÅŸtuÄŸu dilleri tehdit ediyor. ÖrneÄŸin Yeni Gine’de, 4,6 milyon nüfus yaÅŸamasına raÄŸmen, birbirinden farklı 1000 ‘ağız’ var. Bugün dünyada 6.000 dil olduÄŸunu söylersek ÅŸaşırır mısınız? Bu dillerin yarısı kadarını konuÅŸan insanların sayısı 10.000 den az. Dilbilimciler, bir dilin yaÅŸayabilmesinin önkoÅŸulunun, o dili en az 100.000 insanın konuÅŸması olduÄŸunu belirtiyor. Dün asgari sayı çok daha düşüktü, ama bugün küreselleÅŸme olgusu, dillerin yaÅŸama ÅŸansını çok düşürdü.Bilim insanları dünyada her iki insandan birinin günlük hayatta, dünyada en yaygın 9 dilden birini konuÅŸuyor. Bunların başında da Mandarin dili geliyor, bu dili tam 885.000.000 Çinli konuÅŸuyor!Buna raÄŸmen Ä°ngilizce küreselleÅŸme rüzgarını da arkasına alarak dünyayı sardı. Bugün dünyada 2.000.000.000 insan Ä°ngilizce konuÅŸuyor. Ancak diplomaside, ekonomide, bilim ve teknolojide büyük ağırlığına ve önemine raÄŸmen, Ä°ngilizce de çok farklı varyasyonlara sahip. ÖrneÄŸin ABD, Avustralya, Nijerya veya Jamaika’da sözcüklerde vurgular, anlamlar bazen ‘Oxford Ä°ngilizcesi’nden çok farklı. Fakat, yine de Latince örneÄŸini unutmayalım: Bir dil, hem yaygınlaÅŸabilir hem de yerini baÅŸka bir dile bırakabilir. Dünya tarihi uygarlıkların yükseliÅŸ ve çöküşlerinin tarihidir, aynı zamanda.Türkçe’ye gelince, dünyada 200.000.000 kadar Türk nüfusu yaşıyor. 160.000.000 insan Türkçeyi anadili olarak kullanıyor. Türkçe, saÄŸlam temelleri ve yaygınlığı ile yaÅŸayan ve yaÅŸayacak, hatta giderek yaygınlaÅŸacak diller arasında bulunuyor. (geo)Â