Ä°ÅŸte Atatürk'ün vasiyeti

Türk subayı Afganistan'da irticaya karşı hayatını verirBaÅŸbakan Ecevit, önceki gün DSP Grubu'nda Atatürk'ün Afganistan'a iliÅŸkin vasiyet niteliÄŸindeki görüşlerini dile getirmiÅŸti. DışiÅŸleri Bakanlığı'nın arÅŸivlerindeki belgelere göre, Atatürk, Afganistan'daki gerici ayaklanmayı haber alınca, Kabil'de bulunan General Kazım Orbay baÅŸkanlığındaki Türk askeri heyetine Emanullah Han'ı koruma görevini vermiÅŸ.Emanullah Han'ın Mayıs 1928'de yaptığı Türkiye ziyaretinde, Afganistan'dan 15-20 kiÅŸilik seçkin bir kız öğrenci grubunun Türkiye'de öğretim görmesi için anlaÅŸmaya varıldı. Söz konusu kız öğrenciler aynı yılın kasım ayında Türkiye'ye gelmek için yola çıkınca, Afganistan'ın güneyindeki ÅŸeriatçılar, ‘‘Dinsiz Kral kızlarımızı káfirlere peÅŸkeÅŸ çekecek’’ diye ayaklanıp Kabil'e doÄŸru yürüyüşe geçti. Ankara, Afganistan'daki gerici ayaklanmayı haber alınca hemen harekete geçti. 21 Kasım 1928 gecesi Atatürk'ün emriyle hükümet olaÄŸanüstü toplandı. Kabil'de bulunan General Kazım Orbay baÅŸkanlığındaki Türk askeri heyetine Emanullah Han'ı koruma görevinin verilmesi kararlaÅŸtırıldı. Hükümetin aldığı bu karar, DışiÅŸleri Bakanı Tevfik Rüştü'nün imzasıyla 21-22 Kasım 1928 gecesi Kabil Büyükelçisi Yusuf Hikmat Bayur'a ÅŸifreli bir mesajla iletildi. DışiÅŸleri Bakanlığı arÅŸivinde 21-22.11.1928 tarih ve 53063/117 numarayla kayıtlı bu telgraf şöyleydi:1- Afganistan'daki Türk zabitleri, irticaa karşı kralın emrile Türk vatanını müdafaa eder gibi, hayatlarını ortaya koyarak vazife ifasile (yerine getirmekle) mükelleftirler. (...) Afgan politikamızın istikrarı, zabitanımızın (subaylarımızın) bu hadisede fedakarlık ve muvaffakiyetlerine baÄŸlıdır. Zabitanımıza vazifelerini hükümet namına emrediniz. Kraldan mülakat isteyiniz ve gayet metin ve cesaret verici bir tavr ile zabatinamızın hayatlarıyle kendisini müdafaaya hazır olduklarını söyleyiniz ve alacağınız cevabı bildiriniz.2- Reisicumhur Hazretleri tarafından imzası kapalı ÅŸahsına mahsus ÅŸifre telgrafnameyi, ÅŸifrenizi beraber alarak kralın huzurunda açmanız mühimdir.''DışiÅŸleri'ndeki yine aynı kayıtlara göre Atatürk'ün bizzat Kral Emanullah Han'a hitap eden kapalı mesajı da şöyle:‘‘Son günlerde Zatı Åžahanenizi muztarip eden bazı ahval ve hadisattan haberdar oldum. EÄŸer vaki ise öz kardeÅŸ bildiÄŸim sizin ıstarabınızı tahfife medar olacak(hafifletecek) noktai nazarlarımı bildirmek üzere beni serian hakikatten haberdar ediniz. Orada bulunan ve yolda emrinize iltihak etmek üzere olan bilcümle Türk ümera (albay, yarbay, binbaşı) ve zabitanı sizin için fedayi hayat emrini almışlardır. Büyük alaka ile cevabınıza intizar ederim kardaşım. 21 T.S. Gazi M.Kemal/Tevfik Rüştü.’’Ancak Kabil Büyükelçisi Bayur, Atatürk'ün bu mesajını Emanullah Han'a iletemedi. Afgan Ordusu ÅŸeriatçılar karşısında tutunamadı. Emanullah Han bir çaduriye bürünerek kadın kılığında Kabil'den kaçtı. Roma'ya yerleÅŸti ve zaman zaman Türkiye'ye gelerek Atatürk'le özel olarak görüştü. Â