HB: Hedefimiz bağımsızlık

ETA'nın politik vitrini Herri Batasuna'ya Bask ülkesinde dahi öfke büyüyor. Bilbao'da Herri Batasuna'nın hedef gösterdiği, ETA'nın ise tetiği çektiği konuşuluyor. Liderleri ‘‘silahlı çeteyle işbirliği’’ gerekçesiyle tutuklanan Herri Batasuna'nın sözcüsü Arnaldo Otegi ise ‘‘İspanya anayasasını tanımıyoruz. Hedefimiz bağımsızlık’’ diyor.

Bilbao Bask ekonomisinin kalbinin attığı kent. Avrupa'nın en büyük modern sanat müzesi Guggenheim, 1998 yılının sonunda açılması planlanan Kongre ve Müzik Sarayı, Bask kimliğinin modern yüzünü yansıttığı oranda, Bilbao'nun ortasından geçen La Ria nehrinin öteki yakasındaki eski kesimi, milliyetçi, muhafazakar yüzünü yansıtıyor.

Bilbao'nun ETA travmasından kurtulmak için kendini Amerikalı Gehry, Arjantinli Pelli, İngiliz Foster gibi ünlü mimarların eline teslim etmesi, cam ve çelik karışımı konstrüksiyonu ile hemen dikkat çeken dünyanın en modern metrosuna sahip olması ne yazık ki Bask krizinin izlerini silmeye yetmiyor.

Daracık sokaklarıyla eski kesime ayağınızı attığınız an duvarlarda kırmızı ya da siyah boyalarla ‘‘İndependentzia’’ (Bağımsızlık), ‘‘Faşist Halkçı Parti’’ ‘‘Ülkemiz için özgürlük’’ ‘‘Burası İspanya değil!’’ yazıları hemen göze çarpıyor. Üstüste yapıştırılan afişlerde cezaevinde yatan ETA militanlarının resimleri ya da bir Herri Batasuna gösterisinin duyurusu var. Sokak aralarında, ünlü Bask yemeklerini tadabileceğiniz küçük lokantalarda ise solcuların vazgeçilmez sembolü Che Guevara.

Bask ülkesinde bana refakat eden fotografçı Luis Tejido, sokakta fazla politika konuşmayı sevmediğini söylüyor. ‘‘Başın derde girebilir’’ diyor. Luis fotografçı olduğu için Bask ülkesindeki her türlü gösteriye katılma şansına sahip. Herri Batasuna ile ilgili izlenimlerini bana anlatırken heyecanlı: ‘‘Küçük kentlerde, kırsal kesimlerde terör saçıyorlar. Diledikleri zaman 20 bin kişi toplayabildikleri doğru ama bence çoğunu zorluyorlar. Zaten insanları çok iyi örgütlüyorlar, mesela bir yere gidileceği zaman otobüsler bedava’’. Annesi ve babasının İspanyol olmalarına rağmen Bask ülkesinde doğduğu ve burada yaşadığı için kendisini Basklı olarak tanımlayan Luis bir keresinde Herri Batasuna yanlılarıyla barış yanlıları arasında patlak veren kavganın ortasında kaldığını ve bir Herri Batasuna militanının boğazına sarılarak tehditle kendisinden filmini aldığını anlatıyor. Yani Herri Batasuna terörünü bizzat yaşamış.

ESKİ ETA MİLİTANI

Fotografçı Luis'ın Herri Batasuna hakkındaki görüşlerini, Franko döneminde ETA militanı olan, şimdi Sosyalist Parti senatörü Mario Onaindia da paylaşıyor. Bilbao'ya 1,5 saatlik mesafedeki San Sebastian'da oturduğu için ancak telefonla görüşebildiğim Mario Onaindia, Herri Batasuna'nın kapalı bir dünyası olduğunu, bu partiye üye olduğun takdirde bu partinin gazetesini okuduğunu, radyosunu dinlediğini, sendikasına üye olduğunu, barında içki içtiğini söylüyor. Onaindia'ya göre, Herri Batasuna kendi örgütü dışındakilere ‘‘adam gözüyle’’ bakmıyor.

Bilbao'nun eski kesiminde dolaşırken, kendi kendinize oynayacağınız küçük bir oyunla Herri Batasuna militanlarını bulup çıkartabilirsiniz. Bizim çok iyi tanıdığımız eski solcu tiplerini andırıyorlar. Kadınların yüzündeki ifade oldukça sert. Saçları boyasız, eski bir blucin, el örgüsü kazak ve genelde boyunlarında siyah beyaz kefiyeyle dolaşıyorlar.

Herri Batasuna'nın Bilbao'daki merkezinde konuştuğum sözcü Arnaldo Otagi'nin tipi de yukarıdaki tarife uyuyor. Sadece sol kulağında minicik bir küpe var. İdeolojisi bir hayli arkaik olsa da Herri Batasuna'nın Bilbao'da esen modernist rüzgarın etkisinde kaldığının göstergesi.

Arnaldo Otagi eski bir ETA militanı. Beş yıl cezaevinde yattıktan sonra Herri Batasuna saflarına geçtiğini anlatıyor. Arnaldo daha soru sormadan bana Bask kimliğinin ne anlama geldiğini anlatıyor. Bask dilinin Avrupa'nın en eski dili olduğunu, Gürcü lisanıyla bazı benzerlikler taşıdığını söylüyor. Konuşmamız sırasında İspanyol güçlerinden ‘‘işgalci güçler’’diye sözeden, İspanyolların ‘‘emperyalist genlere’’ sahip olduklarını iddia eden Arnaldo'ya yönelttiğim sorulara aldığım cevaplar şöyle:

ŞİDDETİ KINAMIYOR

Herri Batasuna olarak talepleriniz nedir?

- 1978 İspanyol Anayasası Bask halkının demokratik haklarına yer vermiyor. Bu yüzden anayasayı tanımıyoruz. Kendi kaderimizi tayin hakkını talep ediyoruz. Hedefimiz bağımsızlık. Bugün Bask ülkesinde bir referandum olduğu takdirde halkın büyük çoğunluğu bağımsızlık yolunda oy verecektir.

Bu sizin görüşünüz. Kamuoyu yoklamaları tersini söylüyor. Katalanlar da Basklar gibi bağımsızlık talep ediyor ancak orada şiddet yok. Neden?

- Katalanlarda milliyetçilik, Basklar da ise bağımsızlık duygusu ağır basıyor.

Herri Batasuna neden şimdiye kadar ETA şiddetini kınadığını açıklamadı?

- İspanyol anayasasında Bask ülkesinin bağımsızlığına yol açabilecek demokratik yasalar mevcut olmadığı gibi anayasanın 8. maddesi İspanya'nın toprak bütünlüğünün silahlı kuvvetlerin garantisi altında olduğunu söylüyor. Yani bağımsızlık diye sokaklara dökülürsek üzerimize ateş açabilirler. Herri Batasuna, Bask halkının kendi kaderini tayin gibi politik hedeflere ulaşmak için politik ve yasal koşulların uygun olmadığı görüşünde. Şiddeti kınamak için önce, İspanyol hükümetinin Bask sorununun analizini yapması, bizi bir ulus olarak tanıması gerekir.

Dün milliyetçi olup milliyetçilik adına nasıl cinayet işlendiğini anlamayan Basklara rastladım. Şiddeti kınamadığınız gibi, temmuz ayında 5 milyon kişinin terörü lanetlemek üzere katıldığı gösteriyi de desteklemediniz.

- Desteklemediğimiz doğru değil. Ancak o gösteride medyanın büyük rolü oldu. Ayrıca birkaç ay önce de bir ETA militanı öldürüldü, cesedi günlerce dağda kaldı. Bir cinayetin diğerini haklı kılacağını söylemek istemiyorum ama şiddeti tüm boyutlarıyla tartışmak gerek.

İspanyol Hükümeti'nin insan haklarına saygılı olmadığını söylüyorsunuz. Herri Batasuna'nın sol ideolojiyi benimsemiş bir parti olarak insan haklarına saygılı olduğunu söyleyebilir misiniz?

- Evet

ETA'nın kaçırdığı cezaevi gardiyanını, 532 gün boyunca 2 metreye 3 metrelik bir delikte tuttuğuna şahit olduk. İnsan hakları bunun neresinde?

- Emin olun böyle bir deliği herhangi bir İspanyol cezaevine tercih ederim.

Sokak çetesi:Jarrai

Jarrai (Bask dilinde ileri anlamına geliyor) Herri Batasuna'nın gençlik kolu. Yaşları 16 ile 25 arasında, 4 bin üyesi olan Jarrai özellikle hafta sonları ellerindeki demir çubuk ve molotof kokteyleriyle dehşet saçıyorlar. Bilbao'ya varışımdan iki gün önce yine sokaklarda boy gösteren Jarrai üyesi gençlerle ilgili Bask İçişleri Bakanı Atutxa şunları söylüyor: ‘‘Herri Batasuna liderleri barlarda vakit geçirken gençleri sokaklara salıyorlar’’. Bilbao ve San Sebastian'ın eski kesimlerindeki dükkanları, bankaları, otobüsleri, arabaları hedef alan ve altı ayda 16 milyon dolarlık zarara neden olan gençlerin gerekçesi ‘‘Bask halkının baskı altında olması’’. Oysa Jarrai'ye mensup gençler, terör örgütü ETA militanlarının aksine diktatör Franko döneminde değil, Bask dilinin, kültürünün gelişmesine olanak tanıyan demokratik rejim sırasında dünyaya gelen gençler. Eylemleri sırasında genellikle kar maskesi kullanan gençler, Herri Batasuna genel grev ilan ettiği zaman dükkanlarını kapatmamakta direnenleri de tehdit ediyorlar.

HB liderlerine hapis cezası

Geçtiğimiz aralık ayı başında İspanya Yüksek Mahkemesi, Herri Batasuna'nın Başkanlık Divanı'nın 23 liderini ‘‘silahlı çeteyle işbirliği’’ gerekçesiyle hapis cezasına mahkum etti. Herri Batasuna liderleri hakkında, 1996 seçim kampanyasında, ETA ambleminin, silahlarıyla üç maskeli militanın bulunduğu bir video kaset dağıttıkları gerekçesiyle dava açılmıştı. İspanya'nın 1978 tarihli anayasasında 20. maddesi sözlü ve yazılı yayın yoluyla ayrılıkçı olanlar dahil istisnasız her türlü düşünce ve görüşün dile getirilmesini güvence altına alırken, 22. maddesi siyasi örgütlenmeyi ileri düzeyde mümkün kılıyor. Ne var ki, video kaset dikkatlice incelendiğinde ‘‘demokratik alternatif’’ diye sunulan önerilenlerin ‘‘şiddeti kapsadığı’’ görülüyor. Yani Herri Batasuna liderleri ‘‘şiddetin propagandasını’’ yaptıkları için mahkum oldular. Herri Batasuna sözcüsü Arlando Otegi, mahkum olan 23 liderleri için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuracaklarını söylüyor.