Gribin sonu geliyor

Her yıl tüm dünyada milyonlarca insanı pençesine alan grip, çok yakında nakavt olacak. Önümüzdeki sonbaharda gribe karşı üretilen iki yeni ilaç piyasaya sürülüyor. ‘‘Relenza’’ adıyla üretilecek olan grip ilacının Rus ve ABD gizli servislerini birbirine düşüren ilginç bir hikayesi var...

PİYASADA bulunan grip aşıları, belirli grip virüslerine karşı etkili oluyor. Oysa yeni üretilen ilaçlar, her türlü grip virüsüne karşı etkili olacak. Bu ilaçlar, tüm grip virüslerinde aynı olan üreme sürecini engelleyerek hastalık tehditini ortadan kaldırıyor.

Glaxo Wellcome Şirketi tarafından pazarlanacak olan ‘‘Relenza’’ isimli ilacın çok ilginç bir hikayesi var. Bu kimyasal hikaye, 1983 yılında başlıyor.

Avustralya'daki Csiro Araştırma Örgütü çalışanlarından Peter Colman, o günlerde grip virüsünün üreme sistemini teorik olarak deşifre etti. Ancak teorinin pratikte işleyip işlemediğini test etmek yıllar aldı. Biota Şirketi tarafından finanse edilen araştırmalar, büyük gizlilik içinde yürütüldü. Bilim adamlarına kesinlikle konuşma yasağı getirildi. Biota Şirketi, yeni ilaç için hiçbir masraftan kaçınmadı. Örneğin geliştirilen yeni formül, en iyi şekilde yerçekimsiz bir ortamda denenebilirdi. Bu nedenle deneyin bir uzay mekiğinde gerçekleştirilmesi kararlaştırıldı.

Ancak 1986 yılında Challenger uzay mekiğinin havalandıktan kısa süre sonra infilak etmesi ve uzay yolculuklarının askıya alınması, tüm planları bozdu. Bu defa Sovyet gizli servisi KGB ajanları devreye girdi. Formül, Rus uzay üssü Mir'de denenebilirdi. KGB, hizmetinin karşılığı olarak grip virüsünden numune istiyordu.

PENTAGON DEVREDE

Amerikan Savunma Bakanlığı Pengaton'un KGB ile araştırmacılar arasında süren pazarlığı öğrenmesi fazla uzun sürmedi. Pentagon'un korkusu, Sovyetler'in bu grip virüsü numuneleriyle ölümcül biyolojik silahlar geliştirmesiydi. Girişimin engellenmesi üzerine araştırma, uzay yerine yeryüzünde devam etti. Üçboyutlu görüntü sağlayan bilgisayarlar sayesinde virüsün çoğalmasını engelleyen kimyasal formül bulundu. Yeni kimyasal, bilgisayarla geliştirilen ilk ilaç oldu.

İlaç, virüs çeperinde ‘‘neuraminidase’’ isimli proteinin salgılanmasını önlüyor. Neuraminidase devre dışı kaldığında ise virüs, kenetlendiği hücreden kopup çoğalamıyor. Bağışıklık sistemi de hücrede yapışıp kalan virüsü yok ederek çoğalmasını engelliyor. Gribin yayılmasını engelleyen ilaç, hastalığın bulaştığı kişilerde hastalık süresini de kısaltıyor.

İlacın yaratıcısı Avustralya'daki Monash Üniversitesi kimyagerlerinden Mark von Itzstein, ‘‘Bu anti-virüs şablonu sayesinde diğer virütik hastalıklara, AIDS'e karşı yeni ilaçlar geliştirilebilir’’ diye konuştu. İlacın haklarını satın alan Glaxo Wellcome Şirketi, gelecek sonbahar aylarında ‘‘Relenza’’ adını verdiği ilacı piyasaya çıkaracak. ‘‘Relenza’’ sprey olarak doğrudan solunum yollarına püskürtülecek.

Gribe karşı bir ilaç da California'da geliştiriliyor. Hoffman-La Roche'un katkılarıyla araştırmaları yürüten Gilead Firması, şimdilik ‘‘GS 4104’’ olarak adlandırılan ilacı kapsül biçiminde piyasaya verecek. Yeni ilaçlar iddia edildiği gibi etkili olursa her yıl en az 100 milyon kişiye kâbus yaşatan gribe karşı, önemli bir zafer kazanılmış olacak.