Filistin’in ünlü esirleri
Güncelleme Tarihi:
Türk siyasi tarihinin üç önemli ismi bugün dünya gündemindeki Filistin’de 1918’de peş peşe İngilizlere esir düşüp Mısır’daki esir kampına götürülmüştü. Bu üç esirin yolları yıllar sonra tekrar keşişti; Cemal Gürsel 4’üncü Cumhurbaşkanı, ardından Cevdet Sunay 5’inci Cumhurbaşkanı ve Sunay’ın yerine geldiği Ragıp Gümüşpala da Genelkurmay Başkanı oldu.
Gazze’ye İsrail bombardımanı devam ederken Hürriyet, sıcak gelişmelerle birlikte bölge tarihinden bugüne yansıyan detayları da aktarmaya devam ediyor. 7 Ekim’den itibaren sivil ve asker rehine/esirler hem tarafların hem de dünyanın gündeminde. Konu hep sıcak ve çok hassas. Yıllar önce de 1918’de Türk orduları Gazze’yi ve Filistin’in diğer şehirlerini İngilizlere karşı savunurken şehitler vermiş, birçok subayı da esir düşmüştü. Mısır’da subaylar için hazırlanan özel bir esir kampına götürülen o esirlerden kimi unutulup giderken kimileri de askeri ve siyasi hayatta zirveye çıktı.
1918’de Gazze’de savaşan ve taşıdıkları sancaktan 74. Alay’a bağlı olduğu anlaşılan Türk askerleri.
GAZZE’DEN 27 MAYIS’A
Cemal Gürsel 1. Dünya Savaşı çıktığında henüz Harbiye öğrencisiydi. Savaş çıkınca cepheye alındı. İlk görev yeri ‘asteğmen’ rütbesiyle Çanakkale’ydi. Bir topçu bataryasının komutanı oldu. Önemli muharebelere katıldı. Çanakkale Zaferi’nden sonra da Lübnan’a tayin edildi. Ardından Filistin’e geçti. Gazze muharebelerinde savaştı. Burada da topçu bataryası komutanıydı. Gazze’de sayı ve imkân olarak çok üstün olarak İngiliz kuvvetlerine karşı cephe çökünce Teğmen Cemal Gürsel de 19 Eylül 1918’de esir düştü. İngilizlerin Mısır’daki esir kampına götürüldü. Yaklaşık iki yıllık esaretin ardından da serbest kalarak İstanbul’a döndü ve Ankara’ya geçerek Milli Mücadele’ye katıldı. 27 Mayıs darbesi sırasında Kara Kuvvetler Komutanı’ydı, darbeden sonra da 4’üncü Cumhurbaşkanı oldu.
İNGİLİZ KRALİÇESİ’Nİ KARŞILAYAN ESKİ ESİR
Cevdet Sunay savaş başladığında askeri liseyi yeni bitirmişti. Harbiyeli bile olmamıştı. Gürsel’in dört dönem gerisindeydi. 18 yaşında gönüllü olarak cepheye koştu, “asteğmen” rütbesiyle ‘topçu zabiti’ olarak başladı. Filistin’de savaşan birliklerden birinde görevliydi. 1918’in Ağustos ayında, savaş devam ederken bugün Batı Şeria’daki şehirlerden biri olan Tulkarim’de (Tul’u Kerem) esir düştü. O da İngilizlerin Mısır’daki esir kampına götürüldü. “Alay Müftüsü” olan babası da İngilizlerin elinde esirdi. Sunay, 1 yıldan fazla süren esaretin ardından serbest kaldı ve Milli Mücadele’ye katıldı. Esir olarak gittiği Mısır’ı yıllar sonra tuğgeneral olarak ziyaret edecek ve askeri kariyeri Genelkurmay Başkanlığı’na kadar yükselecekti. Cemal Gürsel’in ardından 5. Cumhurbaşkanı seçildiğinde de esir düştüğü İngilizlerin kraliçesi Elizabeth’i tarihin ve kaderin bir cilvesi olarak 1971’de Ankara’da Cumhurbaşkanı sıfatıyla karşılayacaktı.
Ragıp Gümüşpala - Cemal Gürsel
BATI ŞERİA’NIN ESİRİ
Ragıp Gümüşpala savaş çıktığında Harbiye’deydi. Gürsel’den iki dönem gerideydi. Filistin Cephesi’ne gitti. Birliği en kanlı ve sert çarpışmaların yaşandığı Nablus bölgesindeydi. Bugün Batı Şeria sınırlarında yer alan bu bölgede Türk kuvvetleriyle İngilizlerin mücadelesi kanlı bir meydan muharebesiyle neticelenecekti. Gümüşpala emrindeki askerlerin bir kısmıyla birlikte 2 Ekim 1918’de esir düştü. İngilizlerin İskenderiye’de Türk subaylar için hazırladığı esir kampında o da yerini aldı. Esaretten sonra Milli Mücadele’ye dahil oldu. Ardından Türk Silahlı Kuvvetleri’ndeki kariyeri ilerledi. 27 Mayıs darbesinden sonra Genelkurmay Başkanı oldu, kısa süre sonra da “resen” emekli edildi. Yerine aynı esir kampında kaldıkları Orgeneral Cevdet Sunay geçecekti. Gümüşpala emekli olduktan sonra DP’nin yerine kurulan Adalet Partisi’nin ilk Genel Başkanı oldu.