Dokunulmazlığa sınır

Anayasa'nın 51 maddesinde değişiklik yapmak üzere yola çıkan beş siyasi parti temsilcisi, 32 maddede değişiklik yapılmasında uzlaşmaya vardı. Milletvekli dokunulmazlığı ‘Kürsü dokunulmazlığı’’ ile sınırlandırıldı. Partilerin uzlaşmaya vardığı maddeler şunlar:

Vekile kürsü dokunulmazlığı

Dokunulmazlık, kürsü özgürlüğü ile sınırlandırılıyor. Ağır cezayı gerektiren cürümlerde suçüstü hali ile zimmet, ihtilas, ırtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma cürümlerinden dolayı bir milletvekilinin sorguya çekilmesi ve yargılanması için Meclis'in kararı alınmayacak. Bu hallerde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, durumu hemen ve doğrudan doğruya TBMM'ye bildirecek. Ancak, bu hallerde de suç işlediği ileri sürülen milletvekili, ağır cezayı gerektiren cürümlerde suçüstü hali veya Meclis'in kararı olmadıkça tutulamayacak ve tutuklanamayacak. Milletvekili hakkındaki ceza davaları, Yargıtay'da görülecek. Dokunulmazlığı kaldırılan vekil, yeniden seçilse de yargılanmasına devam edilecek. Fezlekeler, Meclis'te 3 ay içinde karara bağlanacak. Dokunulmazlığın kaldırılmasına ilişkin Genel Kurul'daki oylamalar gizli olacak.

İdam cezalarına sınırlama

İdam cezası verilmesinin kapsamı daraltıldı. Genel müsadere cezası ile savaş, yakın savaş ve terör suçu halleri dışında idam cezası verilemeyecek. İdam cezalarının yerine getirilmesi için yine Meclis'in kararı aranacak.

’Yasaklı dil‘ hükmüne son

‘‘Düşüncelerin açıklanması ve yayılmasında kanunla yasaklanmış olan herhangi bir dil kullanılamaz’’ hükmü ile bu yasağa aykırı davranışlarda öngörülen yaptırımlar madde metninden çıkarıldı. Düşünceyi yayma özgürlüğünün, anayasanın 1, 2 ve 3.maddelerini değiştirme amacıyla kullanılamayacağı hükmü getirildi.

Seçim kanunlarında değişiklik

Seçime 1 yıl kalan sürede seçim kanunlarında değişiklik yapılması halinde, bu değişiklikler seçimden sonra yürürlüğe girecek.

Vekil maaşları yasayla düzenlenecek

Milletvekili maaşları ve yollukları ile ilgili madde de değiştirildi. Milletvekillerinin özlük hakları ve maaşları yasayla düzenlenecek. Milletvekilleri, Emekli Sandığı'na tabi olacaklar.

Cumhurbaşkanına veto hakkı

Cumhurbaşkanına kısmi veto hakkı tanındı. Cumhurbaşkanının veto ettiği madde, Meclis'te tekrar görüşülecek. Yasal olarak sıkıntı olmaması durumunda, veto edilmeyen maddeler yürürlüğe girebilecek.

MGK’ya hangi bakan katılacak

MGK'da hangi bakanların bulunacağı konusunda liderlerin görüşü alınacak.

Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı

Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının ancak milli güvenlik ve kamu düzeni sebepleriyle kanunla sınırlandırılabileceği öngörüldü.

48 saat içinde hakim önüne çıkma

Yakalanan ya da gözaltındaki kişilerin hákim önüne çıkarılma süreleri, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hükümlerine uyumlu hale getirildi. Yakalanan ya da gözaltındaki kişilerin, toplu suçlarda en çok 7 gün, diğer suçlarda ise en geç 48 saat içinde hákim önüne çıkarılacağı hükmü önerildi.

12 Eylül ile ilk hesaplaşma

12 Eylül 1980- 6 Aralık 1983 döneminde çıkartılan yasalar, KHK'ler ile anayasa düzeni hakkında yasa uyarınca alınan karar ve tasarrufların anayasaya aykırılığının iddia edilebilmesine olanak sağlandı.

Zırhı düşenler

‘‘Adam öldürmek’’ ve ‘‘tarihi eser kaçakçılığı’’ ile suçlanan Van Bağımsız Milletvekili Mustafa Bayram, dokunulmazlık zırhı sayesinde uzun süre adaletten kaçabilmişti. Dokunulmazlığı mart ayında rekor oyla kaldırılmıştı.