Avrupa'nın tiyatro fakiriyiz

Avrupa'nın diğer kentleriyle karşılaştırıldığında nüfus olarak birçoğunu geçen İstanbul, iş tiyatroya geldiğinde, hem salon, hem de koltuk sayısı olarak hepsinin gerisinde. İstanbul'un bu kültür faaliyetinde cılız da olsa varlık gösterebilmesinin önemli nedeni ise ödenekli tiyatrolar.

Diğer büyük Avrupa kentleriyle karşılaştırıldığında İstanbul'un tiyatro fakiri bir kent olduğu sayılarla ortaya çıktı. İstanbul'da tam 400 kişiye bir tiyatro koltuğu düşüyor. Konsolosluklardan edindiğimiz bilgilere göre, bu sayı İstanbul'la yakın nüfusa sahip Paris'te 173, kapı komşumuz Atina'da 125, Viyana'da ise 83.

İstanbul'da, dev nüfusa karşın gelişmiş batı kentlerine göre salon sayısı da gözle görülür ölçüde az. İstanbul'daki salon sayısı 54. Bu sayı Viyana'daki salon sayısıyla hemen hemen aynı, bu kentte 55 salon bulunuyor. Ancak Viyana nüfus olarak İstanbul'dan tam altı kat daha küçük.

Tiyatroların kent içi dağılımında da ciddi bir orantısızlık dikkat çekiyor. Tiyatroların yüzde 85'i yaklaşık iki kilometrelik Harbiye-Galata hattında. Ağırlık yine ezici çoğunlukla Avrupa yakasında.

Mydonose tartışmalı

İstanbul'da ödenekli (kamu destekli) tiyatrolar da yok değil. Hatta bunların toplam sayı içinde azımsanmayacak bir payı var. Şehir Tiyatroları'nın (Büyükşehir Belediyesi) toplam kapasitesi iki bini bulan, biri cep olmak üzere altı salonu var. Bunlar nispeten kentin değişik bölgelerine dağılmış durumda. Kültür Bakanlığı'na bağlı Devlet Tiyşatrolarının salon sayısı ise beş. Bunların toplam koltuk sayısı da 2 bin 800 dolayında. Fakat bu sayının bin 650'si içinde üç salon bulunan AKM'ye ait. Diğeri yine Taksim'de bulunan Taksim Sahnesi. Geriye kalan son salon da Maltepe'deki Yayla Sanat Merkezi. Yani devlet tiyatroları da bütün gücüyle Taksim'e yüklenmiş.

Sayılan tiyatro salonları içinde Levent Kırca-Oya Başar (2000 kişi) ve Maydonose Showland (5000 kişi) kapasite olarak en büyük salonlar. Aslında hesaplamalara katılmasına rağmen Maydonose Showland'in bir tiyatro salonu olarak kabul edilmesi tartışmalı. Bu merkez dahil edilmediği taktirde İstanbul'da kişi başına düşen tiyatro koltuğu sayısı 400 kişiye bir koltuktan 500 kişiye bir koltuğa düşüyor.

Sayı daha da düşüyor

Bazı tiyatro salonları da okulların gösteri salonları. Bunlar arasında ilk başta akla gelenler Boğaziçi Üniversitesi Sahnesi (500), Eski Robert Kolej Sahnesi (500), Maçka Lisesi (250), Kültür Koleji Salonu (300), Şişli Terakki (500) gibi salonlar da var. Sürekli tiyatro gösterimine açık olmayan bu salonlar da düşülürse sayı daha da düşüyor.

Benzer biçimde diğer okulların salonlarının da atıllıktan kurtarılıp sürekli kullanıma açılması için halihazırda hiçbir çalışma yok. İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından inşaatına başlanan ama bitirilemediği için Kültür Bakanlığı'nın el çektirdiği Ayazağa Kültür-Sanat Kompleksi'nde ise tiyatro amaçlı olarak kullanılabilecek iki kapalı, iki açık sahne bulunuyor. Ekim 2001'de devreye girmesi amaçlanan projede 3 bin kişiyi ayakta alan sokak sahnesi, 450 kişilik açıkhava sahnesi ile 950 ve 450'şer kişilik iki kapalı salon bulunuyor.

Kimse kaç tiyatro olduğunu bilmiyor

İstanbul'da toplam kaç tiyatro salonu olduğunu ne Büyükşehir Belediyesi, ne İl Kültür Müdürlüğü, ne de ne Şehir ne de Devlet Tiyatroları biliyor. Görüştüğümüz bütün bu kuruluşları hiç ilgilendirmemiş olacak ki hiçbirinde tiyatroların kaydı yok. Gerçi yangına karşı önlemlerini denetlemek için İtfaiye Müdürlüğü'nde hepsinin dosyası var ama ayrı ayrı tutulduğu için tam rakama ulaşmak imkansız. Bu sayıları ancak Ali Poyrazoğlu gibi tiyatrocular elde kalem tek tek hesaplayarak çıkarabiliyor.

HANGİ ŞEHİRDE KAÇ TİYATRO SALONU VAR?

SALON NÜFUS KOLTUK KİŞİ/KLTK

Viyana: 55 1,5 milyon 18 000 83'e 1

Atina: 111 3 milyon 24 000 125'e 1

Berlin: 58 5 milyon 30 000 166'ya 1

Paris: 119 9 milyon 52 000 173'e 1

İstanbul: 54 10 milyon 25 000 400'e 1

(Veriler ilgili konsolosluklardan alınmıştır)

TİYATRO SALONLARI

Gazanfer Özcan (300), Tiyatrokare (300), Kenterler (450), Şişli Kültür Merkezi (250), İstanbul Sanat Merkezi (250), Haldun Dormen (600), Ortaoyuncular (600), Karaca (550), Baro Han (250), Tarık Zafer Tunaya (200), Hilmi Bulunmaz (150), Evrensel (200), İtalyan Kültür Merkezi (400), Fransız Kültür Merkezi (200), Koca Mustafapaşa Çevre Tiyatrosu (450), Zübeyde Hanım Sahnesi (400), Gencay Gürün Profilo (600), Levent Kırca-Oya Başar (2000), Mydonose Showland (5000), Yunus Emre Kültür Merkezi (500), Altan Erbulak (200), Kültür Koleji (300), Şişli Terakki (500), Boğaziçi Üniversitesi (500), Robert Kolej Salonu (500), Hadi Çaman (400), Ruşti Uzel Sahnesi (200), Maçka Lisesi (250), Mümtaz Sevinç (80), Küçük Sahne (272), Eminönü Halk Eğitim (500), Aksanat (150), Cemal Reşit Rey (1000), Lütfi Kırdar (1500), Beşiktaş Kültür Merkezi (800), Türker İnanoğlu (300), Akatlar Kültür Merkezi (400), Kadıköy Halk Eğitim (600), Tevfik Gelenbe (300), Barış Manço Kültür Merkezi (250), Yayla Sanat Merkezi (1200)

Not: Tiyatro Yapımcıları Derneği'nden alınmıştır.