AVRUPALI OLMAK Geçenlerde bir televizyon sohbetinde "YaÅŸam tarzı olarak Avrupalı mıyız, deÄŸilsek olabilecek miyiz" diye sorulan bir soru, cevaplanmadan

AVRUPALI OLMAK Geçenlerde bir televizyon sohbetinde "YaÅŸam tarzı olarak Avrupalı mıyız, deÄŸilsek olabilecek miyiz" diye sorulan bir soru, cevaplanmadan geçildi.Uzun seneler içlerinde yaÅŸadığım ve mesleÄŸimin hukukçuluk olmasından ötürü yakın iliÅŸkiler içerisinde bulunduÄŸum Avrupalının günlük yaÅŸam tarzının kendi ülkemize uygulanmasını arzu ettiÄŸimiz takdirde, bizi nasıl bir deÄŸiÅŸimin beklediÄŸini aÅŸağıdaki birkaç soru ile göstermeye çalıştım. Bütün yazılanlar Avrupa'da yaÅŸanmakta olan örneklerdir. Orada yaÅŸamış veya yaÅŸayan her yabancı kiÅŸinin algılamasına göre, bu soru listesi daha da uzayabilir.(Avrupa ülkelerine göre ufak da olsa deÄŸiÅŸebilen ve bunun için çok genel anlamda tutulan sorular, önem sırasına göre deÄŸildir ve belki bazıları bizde de uygulanmaktadır, kimbilir?..)1) Zebra yaya yoluna basmak istediÄŸimiz zaman bütün araçlar duracak mı?2) Åžahit olarak ifade vermek zorunda kaldığımız takdirde katiyen yalan söylememek zorunda olduÄŸumuzu benimseyecek miyiz?3) Mahkeme davalarının bölüşümünde bir davanın hangi hakime düşeceÄŸi, davalının soyadına göre ayarlanmış olacak mı? Herhangi bir ÅŸehirde, örneÄŸin, en sık görülen K harfine 6 hakim düşerken C, Z, J harfli soyadlarına bir hakim bakacak ve iÅŸlemlerin neticesi hızlanacak mı?4) Bir barda bir bayanla tanışma çabasını sürdürürken ortaya çıkan bir rakibin daha baÅŸarılı olması halinde onu tebrik edebilecek miyiz?5) Sahip olduÄŸumuz herhangi bir siyasi, ticari, duygusal veya ÅŸahıslarla ilgili bir görüşü savunduÄŸumuzda Türkiye'nin her yerindeki eÅŸit eÄŸitimden dolayı aynı sakin tepkiyi alabilecek miyiz?6) Bir park bahçesi dizayn ederken çiçeklerin ezilmesini önlemek için bu parktan geçecek kiÅŸilerin, suyun en az dirençli yoldan akacağı gibi, aÄŸaçların altındaki bol gölgeli en kısa yolu tercih ederek çimen ve çiçekleri ezmeyeceklerini önceden hesaplayacak mıyız?7) Etrafımızı saran binbir tehlikeli faktörlerin (doÄŸal afetler hariç), sadece baÅŸka insanlara zarar vermeden yaÅŸama bilincinden ve eÄŸitiminden yoksun insanlar tarafından üretildiÄŸini (her kiÅŸi kontrol edilemeyeceÄŸine göre), insanlığa ve doÄŸaya zarar vermeyi hatta yere bir sigara paketi atmayı bile bir vicdani azap haline dönüştürebilen, ana, ilk, orta ve lise eÄŸitimi gerektiÄŸini anlayıp uygulayabilecek miyiz?8) Zengin ülkelerin, kendi aralarında yaptıkları satışlarda en çok karı elde ettiklerini biliyor muyuz?9) Sadece detayların mükemmelliÄŸinin, ait oldukları bir bütünü mükemmel yapacağını doÄŸruluÄŸuna inanıyor muyuz? Sadece iÅŸlevsel olmasının yeterli olmayacağının bilincinde miyiz?10) Polis, genelde gördüğü trafik hatalarına ceza kesmesi yerine, hatalının ÅŸahsiyetini dikkate alarak, eÄŸitime yönelik ikaz edebilecek mi ?11) Medya, izleyici hedef gruplarına göre bir vukuatı deÄŸiÅŸtirmeden birebir realistçe yayın yapabilecek mi?12) Daire sahibi olarak, uzun yol yürümemek ve her zaman kıymetli otomobili görebilmek için, aslında her vatandaÅŸa ait sokaklara taÅŸlar, demirler veya ağırlıklar koyup, hiç bir hukuki dayanağı olmayan özel park yeri yapanları süratle yargılayabilecek miyiz?13) DiÄŸerlerinin yanısıra, bir-iki ay içinde netice veren, çok hızlı çalışan ve sadece tazminat davalarına bakan mahkemeleri kurabilecek miyiz? 14) Davaların uzamaması amacı ile mahkemeye çaÄŸrılmasına raÄŸmen, resmi bir özürü olmaksızın gelmeyen bir ÅŸahidi, tespit edilen 2. mahkeme günü ancak ölüm yatağında yatması haricinde, gerekirse polis helikopteri ile mahkemeye getirerek, masrafları ona yüklemeyi baÅŸarabilecek miyiz?15) Hastasının açacağı tazminat davası yüzünden, kaybetmesi halinde ödeyeceÄŸi yüksek sigorta primi korkusu ile doktorun kiÅŸiyi en itinalı ÅŸekilde tedavi edeceÄŸini hissedebilecek miyiz?16) Bugünkü deÄŸeri ile senelik 60 Milyon TL.'sına herkesin katılabileceÄŸi Adalet (veya Hukuk) Sigortası kurarak, her haksızlığa uÄŸradığımızda ücretsiz avukat tutabilecek miyiz?17) Suçunu kabul etse de, her sanığın yalan söyleme hakkı olabileceÄŸini, ancak suçlayan kiÅŸinin yalanı ispat etme zorunluluÄŸu olduÄŸunu kabul edecek miyiz?18) Televizyonlarda yayınlanan maçlarda hiç, filmlerde sınırlı bir zaman içinde reklam arası verilmesini kabul ettirebilecek miyiz?19) Çok iyi eÄŸitilmiÅŸ bilinçli ve kibar polis teÅŸkilatının, toplum içinde hareket ederken gördüğü her yanlış hakkında bile (süratli kullanılan bir otomobil, ucunda kırmızı renkten uyarıcı mendil bulunmayan 2 m. boyundaki uzun bir ÅŸey taşıyan kiÅŸi veya ormana veya yol kenarına atılmış bir çöp torbasında bulunan zarf üzerinden giderek torbayı oraya atanı bulmak, vb.) hemen ceza kesip mahkemeye verme yetkisine sahip olarak, Avrupa'nın bazı ülkeleri için söylendiÄŸi gibi bir "polis devleti" olmayı göze alabilecek miyiz?20) Tüm memurların mesleÄŸini uygularken herkese ''siz'' diye hitap etmesini zorunlu hale getirebilicek miyiz?21) Hekimin, Profesörün, Hakimin, Savcının, BaÅŸkomiserin bugünkü kur'dan 2-2,5 Milyar TL. civarında maaÅŸ aldığını ve böylelikle saÄŸlık, eÄŸitim, adalet, can ve mal güvenliÄŸinde karşılaÅŸtığımız hoÅŸ olmayan olayların sona erdiÄŸini görebilecek miyiz?22) Ä°ÅŸ yerlerinde saygıdeÄŸer tek ÅŸeyin bilgi olduÄŸunu, bilgisiz durumda, yakın iliÅŸkilerle iÅŸ akdinin sürdürülmesinin mümkün olamayacağını anlayacak mıyız?23) KÄ°T diye bir kavram yerine, belirli oranlarda özel ÅŸirketlerden hisse senetleri alımı ile ortak olmuÅŸ, gelirlerini alt yapı ve yenileme yatırımlarına, yasaları bir savcı veya avukat kadar çok iyi bilen polisine kadar bütün memur ve ancak 60-65 yaşında emekli olmayı hak etmiÅŸ emeklilere rahat geçinecekleri maaÅŸ verecek bir sistem kurabilecek miyiz? 24) Ä°nsan deÄŸerinin, onun üzerine yapılan yatırım arttıkça artığını ve her bireyin, öğretmenler, polisler, hakimler ve doktorlar tarafından bir milli servet gibi korunmasının gerekliliÄŸini anlayabilecek miyiz?25) GeliÅŸmiÅŸ bir insan olarak kendi hatalarımızı görerek özür dilemesini ve gerekirse kendimizle alay edebilmesini becerebilecek miyiz? 26) Bir tartışma esnasında en kızdıran cümleler kullanılsa bile, sakinlikle dinlemeyi, söz kesmemeyi, gerekirse yazılı not almayı ve sırası gelince cevap vermeyi becerebilecek miyiz?27) Çocuklarımıza bir hobi odası açabilip, üniversite yaşında isterse hobisini meslek olarak seçebilip, hem pratik hem de teorik olarak en bilgilenmiÅŸ, yüksek rekabet gücü olan nesil yetiÅŸtirme durumda olabilecek miyiz?28) Mantık mı yoksa duygu mu kararsızlığı ile karşılaÅŸtığımız zaman, mantık daha ağır basabilecek mi?29) Arasıra da olsa, fazla masraf olmasın diye perdeleri kapatıp evde yokmuÅŸ gibi yaparak, misafirlerin gelmesini önlemeye çalışacak mıyız?(Nadirende de olsa bu duruma bazı Avrupa ülkelerinde rastlanmaktadır.)30) Ä°lk tanıştıklarında birbirlerine "siz" diye hitap eden kiÅŸilerin "sen" diyebilmek için genç olan, daha yaÅŸlı olanın iznini bekliyebilecek mi?31) Yerde kesintisiz çizilmiÅŸ, ÅŸerit deÄŸiÅŸtirme yasağını belirten çizgiye arabamızın lastiÄŸi deÄŸdiÄŸi anda 500V elektrik çarpmış gibi geri sıçrayıp ÅŸeridimizin içinde kalarak, "Acaba arkadan gelen sürücü plaka numaramı alıp ÅŸu anda beni polise ÅŸikayet ediyor mu?" korkusuna kapılacak miyiz?32) Gerek kendi aramızda ve gerekse resmi dairelerde gördüğümüz hataları, ilgili merciilere ÅŸikayet ederek, sonuçlarını polis himayesi altında korkmadan takip edebilecek miyiz?33) Birisini sevmenin, o kiÅŸi tarafından sevilmek için bir hak yaratmadığı bilincinde; ısrarcı, kırıcı ve agresif olunamayacağını anlayabilecek miyiz? 34) "Güvenmek iyidir, fakat kontrol etmek daha iyidir" diyerek, herkesin vazifesini yaptığını milletçe kontrol edebilecek miyiz?35) AnlaÅŸamadıkları kararına varan iki sevgili, kendilerini kontrol etmek için 2-3 haftalık görüşmeme kararı aldıktan sonraki ilk buluÅŸmalarında kızın, "BaÅŸkaları ile de denedim, olmuyor. Böylelikle en çok seni sevdiÄŸimi anladım" açıklamasını anlayışla karşılayan bir erkek arkadaÅŸ olabilecek miyiz?36) Çalışmak için iÅŸ bulamazsak, arkadaÅŸlarımızın arasına çıkmaÄŸa utanacak mıyız?37) Büyük ÅŸehirlere göçü önlemek için, ailesini bırakarak küçük ÅŸehirlere tek başına gidip, orada iÅŸ bulan ve 2 ev geçindiren kiÅŸiyi vergiden muaf tutabilecek miyiz?38) Vergi dairelerimize, sürekli zarar veya çok az kar gösteren firmaları, "Senin Genel Müdürün bu iÅŸi beceremiyor" diye önce ikaz edip sonra vergi mahkemesinde gerekçelerini anlatma fırsatı tanıyıp gerekirse "Az vergiyi, becerisizlikten dolayı ödeyip ülke ekonomisine zarar verdi" diye ceza verdirecek yetkiyi verebilecek miyiz?39) "Benim meydana getirdiÄŸim bir ÅŸeyde acaba hangi bir özellik, en ufak çocuktan en yaÅŸlısına kadar herhangi bir insana zarar verebilir" diye düşünüp, varsa o özelliÄŸi ortadan kaldırabilecek miyiz? (ÖrneÄŸin; sivri ve keskin uçlar, Ben Hur savaÅŸ araba tekerleÄŸini anımsatan minibüs lastikleri, çukurlar, yere çakılı kısa direkler, korunmasız makinalar, vb.). Aksi bir durumda, bir zararın meydana gelmesini beklemeden tehlikeli maddelerin görüldüğü yerde hemen çok ağır cezalar yazacak ehil ve bilgi ile donatılmış kiÅŸileri yetiÅŸtirebilecek miyiz? 40) Ä°nsanları yalnızlığa iten bireysel performans ve baÅŸarının, her türlü ailesel yardım ve deÄŸerlerin üzerinde tutulmasını ve böylelikle pasifliÄŸe iten aile yardımlarından yoksun kiÅŸileri aktif çalışma hayatına sokabilecek miyiz?41) "Aptalca bir soru yoktur, aptalca ve bilincsizce verilmiÅŸ cevap vardır" felsefesi doÄŸrultusunda, her soruya mantıklı cevap verebilen merciiler kurabilecek miyiz? 42) Korna çalmayı senelerce unutabilecek miyiz?43) Arkamızdan selektör yapan kiÅŸiyi, taciz etmekten dolayı, aynı diÄŸer taciz suçları gibi Ağır Ceza Mahkemesinde yargılayabilecek miyiz?44) Her fırsatta (tuvalet dahil) tanımadığımız kiÅŸilere dahi gülümseyerek "günaydın veya iyi günler" demenin yanısıra bize bakan bir kiÅŸiye sinirlenmek yerine, kendimize olan güvenimizde dolayı ona gülümseyerek "iyi günler" diyebilecek miyiz? 45) Åžans oyunları talihlerinden, eÄŸer talihli iÅŸ yeri açmaz, ÅŸirketlere ortak olmaz, yatırım yapmaz veya parayı ekonomiye sokmaz ise, ilk sene deÄŸil ama, onu takip eden sene ikrameyinin %50'sini vergi olarak isteyebilecek miyiz?46) Yeni doÄŸmuÅŸ, henüz emzirilen ve en ufak rahatsızlığı bulunmazken gece yarısı sadece ilgi çekmek için aÄŸlamaya baÅŸlayan bebeÄŸe, onu hiç duymamışçasına en fazla bir haftalık bir direnmeden sonra onun bizi istediÄŸi gibi esir edemeyeceÄŸini anlatmaya çalışacak mıyız?47) Bir iki yaşından itibaren her gece ona bir ÅŸey okuyarak uyutulan ve böylelikle okuma alışkanlığı yaratılan, ileride korkutalarak deÄŸil, her türlü soru ve isteÄŸe karşı mantıklı açıklamalarla büyüyen kaprissiz, her ÅŸey için aÄŸlamayan ve sessiz olmaya saygılı çocuklar büyütebilecek miyiz? 48) Kaldırımda veya yol kenarında yürürken elinden tutuÄŸumuz çocuÄŸu trafiÄŸin ters tarafında yürütmemiz gerektiÄŸini hiç bir zaman unutmayabilecek miyiz?49) Her ÅŸeyi yarım bilen esnek kiÅŸiler yerine, tek bir konuyu tüm detayları ile çok iyi bilen uzman kiÅŸiler yetiÅŸtirerek, her bir kiÅŸiyi bilgi piramidinin vazgeçilmez bir parçası haline getirip onun deÄŸerini verebilecek miyiz? 50) Taksilerin, baÅŸka vasıtaların park etmesi yasak olan sadece onlara özel cep yerlerinde durup, yolcu indirme veya alma iÅŸlemini saÄŸlayarak trafiÄŸin sıkışmasını önleyebilecek miyiz?51) Tüketiciyi korumak amacı ile kurulan hizmet ÅŸirketinin laboratuvarında her ay yapılan ve tüm üretici ÅŸirketlere ait beyaz ve kahverengi eÅŸyalara standartların öngördüğü testler uygulayıp, neticeleri "çok iyi, iyi, kötü, çok kötü" diye puanlayarak, kendilerine ait dergide resim ve test sonuçlarını yayınlayıp, kalitenin devamlı iyileÅŸmesini saÄŸlayabilecek miyiz?Bilemiyorum...Mete ABALI - 20 Eylül 2000, ÇarÅŸamba Â