Aşka saygım sonsuz ama başka dinden evliliklere karşıyım

Türkiye'deki Yahudi cemaatini 41 yıldır temsil eden hahambaşı Rav David Asseo'nun ölümüyle hahambaşılık unvanı boÅŸalmıştı. Cemaat geçtiÄŸimiz ay yeni bir seçimle liderini seçti ve hahambaşılığa Rav Ä°sak Haleva getirildi. Bu seçimde diÄŸer seçimlere göre önemli bir deÄŸiÅŸiklik vardı. Önceki seçimlerde baÅŸa gelen hahambaşı, ölene dek görevde kalıyordu. Ä°lk kez bu seçimde 550 yıllık gelenek yıkıldı ve yeni hahambaşı 7 yıllığına göreve getirildi. 62 yaşındaki Haleva, Ä°stanbul doÄŸumlu ve çok canlı bir kiÅŸilik. KonuÅŸmalarına yetiÅŸmek için pür dikkat kesilmeniz gerekiyor, çok hareketli. Zaten kendi de ‘‘Kendimi frenlemek zorunda kalıyorum’’ diyor. Türkçeden baÅŸka, Ä°branice, Aramca, Ä°ngilizce, Fransızca, Ä°spanyolca ve Judeo Espanyolca dillerini biliyor.Türkiye'de bugüne kadar tüm hahambaşılar kaydı hayat (ömür boyu) ÅŸartıyla seçiliyordu. Ä°lk kez bu seçimlerde görev süresi 7 yıl olarak belirlendi. Niçin bu yola gidildi?- 550 seneden beri dinsel bir gelenek vardı, bir insan herhangi bir ÅŸekilde yüksek bir dini mertebeye geldiÄŸinde onun dönüşü olmazdı. Ama bugün modern dünyada, demokratik rejimlerle baÅŸkalarına da bir hak tanınıyor. Beni seçtiler ama benden hoÅŸnut olmayabilirler. Ve bu durumda hayat boyu beni çekmek zorunda deÄŸiller. En azından 7 yıl bekleyip, beÄŸenmezlerse beni deÄŸiÅŸtirme olanakları var.BaÅŸka ülkelerde hahambaşılık seçimleri nasıl yapılıyor? Türkiye'deki seçimlerle benzerlik var mı?- Ä°srail'de, tıpkı buradaki Diyanet Ä°ÅŸleri BaÅŸkanlığı gibi tayin yoluyla yapılıyor. Avrupa'da her toplumun kendine göre gelenekleri var. Belçika'da da devlet tayin ediyor. ÇoÄŸu yerde Türkiye'deki gibi seçimler oluyor.Türkiye'deki Yahudi cemaatinin nasıl bir profili var?- Bizim cemaat geleneklerine baÄŸlıdır, ama çok aşırı dindar deÄŸildir ve yaÅŸlı bir nüfustur. Herhangi bir dine imana baÄŸlı olan kiÅŸi, özel yaÅŸamında da dingindir. Çünkü dinde istenen ÅŸey, ahlak kurallarının top seviyede uygulanmasıdır. Yolun sonunda kime hesap vereceÄŸiz? Polise deÄŸil, devlete deÄŸil, allaha hesap vereceÄŸiz. Allah her yerde olduÄŸuna göre, kendi kendimizin kontrolü en güzelidir.Yeni nesil Yahudi gençleri din hakkında ne düşünüyor? Dine dönüş mü, dinden kopuÅŸ mu var?- Bütün din adamlarını düşündüren ÅŸey, zaten yeni neslin nerede olduÄŸu. Bir zamanlar gençler dinden kopuyordu, çünkü din gençlerin ruhlarını okÅŸayıcı bir ÅŸekilde tanıtılmıyordu. Bu da onları dinden soÄŸutuyordu. SoÄŸudukça uzaklaşıyor, uzaklaÅŸtıkça bir sonraki nesle bunu aktarmıyordu. Ama ÅŸimdi yeni nesil, ‘‘UzaklaÅŸtık uzaklaÅŸtık, nereye kadar gidecek bu’’ diye düşünüyor. Ä°nsanın içinde bir boÅŸluk vardır, düşüncesine bir sahip lazımdır. Bazıları bunu hoÅŸ olmayan ideolojilere saplanarak doldurmaya çalışıyor ki, bu hiçbir zaman tasvip edilemez, ama bir gerçektir. Buna karşılık bazıları da yoga, meditasyona yöneliyor. Biz din adamları gençlere bütün istedikleriniz dinde vardır, diyoruz... Sinagoglarda 15 sene öncesine kadar vaazlar, Yahudi dili Judeo-Espanyolca yapılıyordu. Özellikle gençler bu dili anlamıyordu. Bunun farkına varıldı ve 15 senedir bu vaazlar Türkçe veriliyor. Sinagoglarda tevrat odaları vardır ve her hafta oradan bir bölüm okunur ve bir seri, bir ibrani yılında bitirilir. Ve bunlar her zaman ibranice okunur. Åžimdi Türkçe basılmaya baÅŸladı. Karma evliliklerle ilgili ne düşünüyorsunuz? Müslüman-Yahudi evlilikleri sonucunda cemaatinizin azalacağından endiÅŸe ediyor musunuz?- Ben bir din adamı olarak muhakkak ki bu evlilikleri hoÅŸ karşılamıyorum. Herkesin kendi inancının partneri ile evlenmesinin daha doÄŸru olduÄŸunu düşünüyorum. Bu durumda en büyük problemin çocuk yetiÅŸtirmekte çıkacağını düşünüyorum. Çocuk olduktan sonra her ne kadar dinden uzaksa da herkes kendi dininin öğretilerini çocuÄŸuna öğretmek ister ve burada sorun çıkabilir. Ama evlendilerse muhakkak ona saygımız var. Hele aÅŸk denen sihire saygım sonsuzdur.Edirne sinanogu restore edilmeliÄ°stanbul'da 18 sinagog var. Anadolu'da da birkaç sinagogumuz var. Benim rahmetli babamın nüfusu Edirne'ye kayıtlıydı. Benim askerlik ÅŸubem de hálá Edirne'ye baÄŸlıdır. Oradaki sinagoga gittiÄŸinde babam aÄŸlardı, muazzam bir sinagogdu, ama ÅŸimdi metruk bir halde. Maalesef restore ettirecek paramız olmadığı için Trakya Ãœniversite'sine bağışladık. Ama onlarda restore etmek için bizden para istediler.BEŞİKTAÅž TARAFTARIYIMBir dini lider olarak kendi yaÅŸamıma biraz dikkat etmem lazım, her yerde bulunmamak lazım. Kendimi biraz frenliyorum, eski Haleva yok artık. Saygım düşecek deÄŸil ama, ama iÅŸte... Ben BeÅŸiktaÅŸ hastasıyım. Maça gitmeye ne sabrım, ne gücüm var. O gürültüye tahammül edemiyorum. Ama televizyondan gayet iyi takip ediyorum.Â