Antarktika’da bir Türk bilim insanının seyir defteri
Güncelleme Tarihi:
ANTARKTİKA’da bilim üssü bulunan 29. ülke olma hedefine kilitlenen Türkiye için veri toplama ve araştırma yapmak için kasım ayında 4 aylık keşif gezisine çıkan İ.Ü Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi ve Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk’ten haber var. Japonlara ait Syowa istasyonunda davetli araştırmacı olarak bilimsel incelemelerde bulunan Prof. Öztürk, seyir defterinden notları ve fotoğrafları Hürriyet ile paylaştı.
Bayram Hoca’nın 15 yaşında Beykoz Denizcilik Okulu’nda başlayan serüveni Antarktika’da sürüyor. Prof. Öztürk, Japon Kutup Araştırmaları Enstitüsü’nce davetli araştırmacı olarak dört ay süreyle Antarktika ve Güney Okyanus’ta görev yapacak. Özellikle Güney Okyanus’un canlı kaynakları, kirlenme ve Antarktika’da kıyısal ekosistem ve korunması üzerinde araştırmalarını sürdüren hoca, 2015 Mart sonunda dönecek. Bayram Hoca 30 Kasım 2014 günü Avustralya’nın Batısındaki Fremantle’da araştırma gemisi Shirase’ye katıldı. Gemi 135 metre boyunda bir buz kıran, 270 personelin 70’i araştırmacı. İşte Antarktika’da görev yapan Türk bilim insanının seyir defterinden kısa notlar!
*Gemiye katılımdan sonra yoğun bir iş temposu başlıyor. Güney Okyanus akıntılarındaki değişim, kirlenme, balık ve bir tür karides olan Kril’in stok durumu. Balina ve Yunusların dağılımı ve besin zincirindeki yeri. Bunun için özel ağlarla yapılacak örneklemeler ve alınan örneklerin incelenmesi; hepsinde görevliyim ve çok çalışmam lazım.
*Güney Okyanus Plankton örneklemesi: Bu örnekleme Güney Okyanus’taki iklim değişikliğine bağlı “Asitleşme” olgusuna da ışık tutacak. Örnekler alındı ve laboratuvara getirildi. Antarktika Antlaşması’na göre bu kıtaya yabancı bitki ve hayvanların getirilmesi ve çıkarılması yasak. Acaba yabancı türler de bu sulara giriyor mu sorusuna cevap aranacak.
*Japonya’nın kutuplarla olan ilgisi eski. 1911-12’de Nobu Shirase isimli bir deniz subayı ilk kez bir grup gönüllüyle 80 derece, 05 noktasına ulaşarak Ros denizine indi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra devletin yoksul olması nedeniyle halktan para toplanarak yeni sefer icra edildi. Kampanyayı ulusal gazete “Asahi Shimbun” yürüttü. Toplanan para yaklaşık 1 milyon kişiden 30 milyon yen. En büyük katkı yaklaşık 1 milyon dolarla bu gazeteden. Bağışçıların isimleri istasyonda, cam içinde saklanıyor. Japonya Antarktika’da dört istasyon kurmuş. 1957’de kurulan Syowa ana üs olarak görev yapıyor. Yazın 130, kışın 30 kişi kalabiliyor. İstasyonda küresel/bölgesel iklim değişikliği, deniz bilimleri, uzay ve biyoloji konuları başta pek çok çalışma yapılıyor. 
*Antarktika’da üsler dışında sürekli yerleşim yok. Çoğu alanda buz var ama kıta sadece Penguen ve buzdan ibaret değil. Yazları 3 bin araştırmacı, 30 bin turist ziyarete geliyor. İstasyonda bilim insanları sabah 06.00’da kalkar, 06.30-07.30 arası kahvaltı başlar, ardından dışarıda 30 dakika işe hazırlık, soğuğa karşı fiziki mukavemet ve zihinsel direnç için spor yapılır ve aksatılmaz. Hasta olanlar daha fazla spor yapar. İstasyonda her zaman bir doktor bulunur. Saat 08.00’de herkes işinin başına geçer. Baret, arkadaş halatı, dahili telefon taşınması ve kullanımı zorunlu. Amaç kar fırtınası ve görüşün az olması halinde kaybolmayı, dolayısıyla ölüm riskini azaltmak. Helikopterler burada çok işi görür, olmazsa iş görülemez. Çünkü kıta kıyılarına veya içlerine ancak helikopterle gidilir. Araştırma için de her gün 2 saat ortalama uçulur.
DÜNYANIN EN ZENGİN KARİDES BÖLGESİ
*Ben buzların altında Kril adı verilen bir tür karides ile deniz anası bakıyorum. Amacım acaba bu karidesler hangi derinlikte, soğukta nasıl davranıyorlar. Dünyanın en zengin karides bölgesi burası. Deniz anaları daha ilginç. Kaç tür var acaba? Bunun için önce buzu kırıp altına bakmak, kırarken dikkatli olmak lazım çünkü altı su ve deniz. Buzun üstünde ve altında yaşayan foklarla ilgili birçok araştırma var ancak burada yaşayan foklara acaba bir marka takılarak avları, yüzme davranışları ve dalış derinlikleri daha iyi anlaşılabilir mi? Ekosistemdeki yerleri nedir?
EN BÜYÜK HAYALİM TÜRK İSTASYONU
*En büyük hayallerimden biri beyaz kıtada bir Türk araştırma üssü kurulması. Buradan yetkililere, iktidar ve muhalefet partilerine çağrı yapıyorum. Geç kalmayalım çünkü; Antarktika’da kurulu 28 ülkeye ait 101 araştırma üssü var. Türkiye’den bilimsel olarak çok geride olan ülkelerin bile üsleri var burada. Pakistan “Cinnah” üssünü açan ilk Müslüman ülke. Malezya ve İran hazırlanıyor. Bu hamle ülkemizin bilimsel, diplomatik ve ticari profilini yükseltecek. Evrensel standartlarda bilim yapıp bunu insanlığa sunan bir ülke bütün dünyada her zaman saygı görür. İyi yetişmiş kritik bir araştırmacı kadromuz ve motive bir bilim camiamız var.
ANTARKTİKA’DA BAŞUCU KİTABI “ŞU ÇILGIN TÜRKLER”
Bayram Hoca’nın Antarktika’nın buz kesmiş akşamlarında başucu kitapları Nazım Hikmet ve Attila İlhan kitapları ile Turgut Özakman’ın ‘Şu Çılgın Türkler’. Atilla İlhan’ın “Sisler Bulvarı” kitabındaki “Eski Deniz Halkı” isimli şiirini çok sevdiğini söyleyip seyir defterine almış:
“hey gözünü sevdiğimin
cenub kutbu’na doğru uzandığımız zamanlar
terra del fuego’dan
yâni ateş arazisi’nden”
Bu dizelerle şairin Antarktika’yı anlattığına inanan hocanın en beğendiği şiir Nazım Hikmet’ten ‘Büyük Taarruz’. En çok bu yılbaşını eşi ve iki çocuğuyla birlikte kutlayamadığına üzülen hoca ile arkadaşları “Antarktika’da yıl başı kutlamak herkese nasip olmaz” diyerek dalga geçiyormuş. “Antarktika bir dünya mirasıdır ve öyle kalmalıdır. Hiç bir ulusa, şirkete veya zengin aileye ait değildir ve olmamalıdır” diyen Bayram Hoca, İstanbul’a dönünce Antarktika konusunda kendisiyle delifişek çalışacak doktora öğrencilerini bekliyor.