Dört partiden anayasa önerileri

AK Parti, mevcut Anayasa’da “değiştirilemez” nitelikte kabul edilen maddelerin değiştirilmesini teklif ederken, devlet için “dili Türkçedir” hükmünün “resmi dili Türkçedir” ifadesiyle daraltılmasını, cumhuriyetin niteliklerinden Atatürk milliyetçiliğinin çıkarılmasını, inkılap kanunlarına anayasal güvencelerin kaldırılmasını istedi. CHP ve MHP değiştirilemez maddelere dokunulmasına karşı çıkarken, BDP “Devletin toprak bütünlüğüne dokunulamaz” ilkesi çerçevesinde bölge meclisleri kurulmasını ve ikinci resmi dil kullanılmasını önerdi.
�
TÜRK MİLLETİ KALDI �

AK Parti, hazırlığı süren taslakta son paketi oluşturan teklifle, yeni anayasada tek paragraflık kısa bir “Başlangıç” bölümü önerdi. AK Parti, mevcut Anayasadaki Başlangıçta, “Eşsiz kahraman Atatürk’ün belirlediği milliyetçilik anlayışı ve O’nun inkılap ve ilkeleri doğrultusunda.... Türklüğün tarihi ve manevi değerleri, Atatürk milliyetçiliği... Laiklik ilkesinin gereği olarak kutsal din duygularının, devlet işlerine ve politikaya kesinlikle karıştırılamayacağı” gibi ifadeleri çıkardı. AK Parti, Başlangıç ve genel ilkelerde iki kez “Türk milleti” kavramına yer verdi. AK Parti’nin Başlangıç metni şöyle:

“Herkesin insan haysiyetinden kaynaklanan evrensel hak ve hürriyetlere sahip olduğu inancıyla her türlü ayrımcılığı reddeden, kültürel zenginliğimizin kaynağı olan etnik ve dini farlılıklarımıza saygı duyarak müşterek tarihimiz ve değerlerimiz etrafında birlikte yaşama arzusuyla hareket eden biz Türk Milleti; demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğüne dayanan bu Anayasayı egemen irademizin ifadesi olarak kabul ve ilan ederiz.”

DEĞİŞMEZ MADDE YOK

AK Parti, anayasanın genel esaslarını oluşturan Devletin Şekli, Cumhuriyetin Nitelikleri, Devletin Bütünlüğü maddeleri için “Değiştirilemeyecek hükümler” şartını kaldırdı. Böylece ilk üç maddede değişiklikler isteyen AK Parti, “Cumhuriyetin Nitelikleri” maddesinden “Atatürk milliyetçiliğine bağlı” ifadesini çıkarırken, “insan haklarına saygılı” yerine de “insan haklarına dayanan” kavramını önerdi. AK Parti, devletin diliyle ilgili fıkrada “Dili Türkçedir” yerine “resmi dili Türkçedir” diyerek kısmi bir daraltmaya giti. Resmi dil kavramı, devlete ait yazışmalarda ve öğretimde Türkçenin kullanılma zorunluluğunu içeriyor.

DOKUNULMAZLIĞI KALKAN YASALAR

AK Parti, cumhuriyetin kuruluş sürecinde çıkarılan devrim kanunları için anayasal güvenceye teklifinde yer vermedi. AK Parti’nin kaldırılmasını istediği madde, “Anayasanın hiçbir hükmü, Türk toplumunu çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarma ve Türkiye Cumhuriyeti’nin laiklik niteliğini koruma amacını güden inkılap kanunlarının, Anayasa’ya aykırı olduğu şeklinde anlaşılamaz ve yorumlanamaz” hükmünü içeriyor. Mevcut bu madde; eğitimde birliği sağlayan Tevhidi Tedrisat Kanunu, Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Yasaklanmasına Dair Kanun, Medeni Kanun’daki resmi nikah esası, Türk Harflerinin Tatbiki Hakkında Kanun, Efendi, Bey, Paşa Gibi Lakap ve Unvanların Kaldırıldığına Dair Kanun, Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun için anayasal dokunulmazlık getiriyor.

EGEMENLİK AYARI

AK Parti, diğer devlet kurumları ve askeri bürokrasiye “egemenlik yetkisi” verdiği savunulan maddeyi de tümden değiştirdi. Egemenliğin yetkili organlar eliyle kullanılması ilkesini çıkaran AK Parti yerine şu hükmü önerdi:
“Türk Milleti, egemenliğini seçtiği temsilcileri aracılığıyla ve halkoylaması yoluyla kullanır. Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz.”

CHP 'HALKA DİRENME HAKKI' İSTEDİ

CHP teklifinde değiştirilemez maddelere dokunmazken, başlangıç bölümünde “Türkiye Cumhuriyeti ahalisi, Türk ulusu adıyla” ifadelerini getirdi. CHP’nin önerisinde “Bu Anayasa’ya sahip çıkacakları ve meşruiyetini yitirmiş herkese karşı direnme hakkını kullanacakları inancı ile gelecek kuşaklara emanet ve tevdi ediyoruz” denildi. CHP’li komisyon üyesi, İzmir Milletvekili Rıza Türmen, “Bu meşruiyetini yitiren herkese karşı direnme hakkıdır, asker ya da sivil olması arasında ayrım gözetilmez. 1776 ABD bağımsızlık bildirgesinde ve Alman Anayasası’nda var olan bir hak. İlk defa biz kullanmıyoruz. Direnme hakkı demokrasinin bir parçasıdır” dedi. CHP, değişen anayasanın halkoyuna sunulması halinde, kayıtlı seçmenlerin en az üçte ikisinin oylamaya katılması ve katılanların en az üçte ikisinin kabul oyu kullanması şartlarını da önerdi.

MHP de değiştirilemez maddelere dokunulmasına karşı çıktı. MHP’li komisyon üyesi Konya Milletvekili Faruk Bal, “Anayasa’nın ilk üç maddesi, bedeli Kurtuluş Savaşı verilerek ödenmiş Türk devletinin kuruluş maddeleridir. Bunlar değiştirilemez ve değiştirilmez nitelikleri tartışılamaz. Bu maddeler, bu devlet niçin kuruldu ve kimin için kuruldu sorusunun cevabıdır. Bunun müzakere edilecek yanı var mı?” dedi.

BDP’DEN TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ VURGUSU

BDP ise yeni Anayasa’nın “Biz Türkiye halkı” ifadesiyle başlamasını önerdi. AK Parti gibi devrim kanunlarındaki güvenceyi kaldıran BDP, şu hükümleri istedi:
“Türkiye’de yaşayan tüm farklı kimlikler, kültürler, diller ve inançlar bu anayasanın güvencesi altındadır. Devlet; ideolojilere, dinlere, inançlara ve yaşam tarzlarına ilişkin çoğulculuğu tanır ve toplumun çoğulcu yapısı karşısında tarafsız kalır. Devletin toprak bütünlüğüne dokunulamaz. Devletin resmi dili, Türkçedir. Tüm vatandaşların resmi dili öğrenme görevi ve hakkı vardır. Türkiye halkının kullandığı diğer ana diller bölge meclislerinin kararıyla ikinci resmi dil olarak kullanılabilir. Herkes, özel yaşamında ve kamusal makamlarla olan ilişkilerinde resmi dilin yanı sıra kendi anadilini kullanma hakkına sahiptir.”