Pragmatizm nedir? Felsefede faydacılık ne demek? Pragmatizm Öncüsü (Kurucusu) Hakkında Bilgi
Güncelleme Tarihi:
Pragmatizm, tüm eylem ve bilgilerin sağladığı fayda açısından değerlendirilmesi gerektiğini öne süren felsefi akımdır. Uygulamacılık ve faydacılık adıyla da bilinir. Metafiziği ve idealizmi reddettiği için materyalizm ile doğrudan ilintilidir. Felsefede faydacılık ne demek, pragmatizmin öncüleri kimlerdir? Sizin için detaylı bir şekilde araştırdık.
Faydacılıkta bilginin sağlaması doğruluk üzerinden değil yarar üzerinden yapılır. Enformasyon akışı içindeki bir bilgi pratik bir fayda sağlamıyorsa yanlıştır. Bilgi, temelinde hakikat barındırmıyor fakat fayda sağlıyorsa o bilgi doğru kabul edilir. Felsefe tarihi boyunca birçok tartışmaya yol açan pragmatizm, Ampirizm (deneycilik) akımından etkilenmiştir. Bu görüşe göre doğru bilgiye ancak deneme yanılma yöntemiyle ulaşılabilir. Bireycilikten çok toplumsallığa önem veren Pragmatizm'de toplumun çıkarı her şeyin üstünde tutulur.
Pragmatizm Nedir?
Pragmatizm, ''Pragma'' kelimesinden türetilmiştir ve ''yarar, çıkar'' anlamına gelir. Pragmatistler tüm olay ve olgulara ''ne işe yarar, ne fayda sağlar'' gibi sorularla yaklaşır. Bu noktada pozitivizm ile de benzerlikler gösterir. Pozitivizm gibi ilerlemeci bir anlayışa sahip olan faydacılıkta, önemli olan kavramlar ve teoriler değil, pratik uygulamalardır. Toplumların ve devletlerin ilerlemesi için, geleceğe yatırım yapmalı ve faydasız olan tüm nosyonlardan (kavramlardan) uzak durmalıdır.
Felsefede Faydacılık Ne Demek?
Felsefede faydacılık ''iyi'' ve ''doğru'' olanın ön kabulüdür. Fakat ''iyi'' ve ''doğru'' gibi kavramlar rölatif (göreceli) olduğu için, neyin iyi ve doğru olduğunu tespit etmek için çoğunluğa bakılmalıdır. Buna göre çoğunluk tarafından faydalı olan her şey iyi ve doğru kabul edilmelidir. Bu akımın en önemli özelliklerinden biri pratik hayatta bir karşılığı bulunmayan ve uygulanamayan bilgilerin de ''yanlış'' kabul edilmesidir.
Faydacı filozoflar dolaylı olarak ''A Priori'' kavramını reddederler. A Priori, deneye gerek kalmadan doğru kabul edilen bilgilere verilen genel isimdir. Aynı zamanda üzerinde deney yapılmasının mümkün olmadığı gerçeklikleri tanımlamak için de kullanılır. Ancak faydacı filozoflar, sadece deney yoluyla elde edilmiş, pratik bilgileri gerçek kabul eder. Örneğin Alman İdealizmine göre Tanrının varlığı mutlaktır ve ''A Priori'' örneğidir. Kişi düşünce ve sezgi yoluyla dahi Tanrının var olduğu bilgisine ulaşabilir.
Ancak William James ve diğer filozoflar bu görüşü sert bir dille eleştirmiştir. Onlara göre Tanrının var olup olmadığı kesinlikle bilinemez. Ancak birçok faydacı filozof ateizme daha yakındır. Çünkü onlara göre ispat edilmesi mümkün olmayan olgular, iyi ve doğru değildir. Bu bağlamda felsefede faydacılık materyalizm ve ateizm gibi akımlarla iç içe geçmiş bir felsefe akımdır.
Pragmatizm Öncüsü (Kurucusu) Hakkında Bilgi
Felsefe tarihinde pragmatizmin öncüsü olarak iki isim lanse edilir. Bunlardan biri William James ve diğeri John Dewey'dir.
William James, 1842 yılında Amerika'nın New York eyaletinde dünyaya geldi. Hem felsefe hem de psikoloji alanında çalışmalar yürüttü. Pragmatizmin temel ilkelerini psikoloji bilimine uygulayan ilk isimlerden biri oldu. William James'in geliştirdiği psikolojiye kısaca ''fonksiyonel psikoloji'' denmektedir. Çok sayıda eser kaleme alan filozofun birçok kitabı Türkçeye çevrildi.
Wiliam James'in Türkçeye çevrilmiş eserleri: Psikolojinin İlkeleri, Pragmatizm: Bazı Eski Düşünme Tarzları İçin Yeni Bir Ad, Dinsel Deneyimin İlkeleri, İnanma İstenci.
John Dewey de pragmatizmin akımının kurucuları arasında yer alıyor. 1859 yılında Amerika'nın Vermont eyaletinde doğan filozof, pragmatizmi geliştirerek ''Aletçilik'' akımını kurdu. Enstrümantalizm adı verilen bu görüş, faydacılığın bir alt dalı olarak kabul görür. Bu öğretiye göre, düşünceler, canlıların çevresiyle uyum sağlaması için bir alet / araç olarak değerlendirilmelidir.
John Dewey'in Türkçeye çevrilmiş eserleri: Deneyim ve Eğitim, Nasıl Düşünürüz, Okul ve Toplum, Deneyim Olarak Sanat.